Avansert søk

Nynorskordboka 70 oppslagsord

smil

substantiv hankjønn eller inkjekjønn

Tyding og bruk

det å smile

Døme

dra på smilet;
andletet var eit einaste stort smil;
sende eit lurt smil;
svaret kalla på smilet

Faste uttrykk

smilet i kvardagen
gleda, det gode humøret

smile

smila

verb

Opphav

jamfør dansk smile og svensk smila

Tyding og bruk

dra munnvikane til sida for å uttrykkje eit låttmildt huglag
Døme
- smile blidt;
- han smiler hånleg;
- ho berre smilte av det
- brukt som adjektiv:
  dei er blide og smilande;
  ein smilande og glad mann
syne seg god og venleg
Døme
- lykka smilte til dei;
- bygda låg og smilte i sommardagen

Faste uttrykk

smile frå øyre til øyre
vere svært blid;
smile breidt

stor

adjektiv

Opphav

norrønt stórr

Tyding og bruk

som tek mykje plass eller rom;
diger, dryg, svær;
motsett liten (1);
jamfør større, størst
Døme
- ei stor bygd;
- store hus;
- vekse seg stor og sterk;
- vere stor for alderen;
- ein stor flokk;
- ein stor familie;
- eit stort smil
som gjer mykje av seg;
monaleg, omfattande
Døme
- ei stor verksemd;
- Noreg har vore ein stor tørrfiskeksportør;
- tene store pengar;
- ein stor del av folket;
- stor skilnad;
- gjere stor skade;
- i stor målestokk;
- gjere nokon ei stor teneste;
- ikkje ete stort
- brukt som adverb
  han gledde seg stort over suksessen;
  glede seg stort til noko;
  dominere stort
- brukt som substantiv
  selje og kjøpe i stort
brukt ved oppgjeving av ein sum, eit mål, ei vekt
Døme
- eit stort beløp;
- huset er 104 m² stort
vesentleg (1), viktig
Døme
- eit av dei store politiske spørsmåla føre valet;
- det store spørsmålet er …;
- dra opp dei store linjene;
- i store drag;
- ei stor glede
høg (1, 3)
Døme
- ha store tankar om nokon eller noko
sterk (6), drastisk, kvass (2, 3)
Døme
- bruke store ord
som har høg (sosial) stilling
Døme
- vere ein stor mann i kommunen
dugande, vidkjend
Døme
- ho har vorte ein stor forskar;
- ein stor idrettsutøvar
- brukt som substantiv
  det blir nok noko stort av henne
ordentleg, retteleg
Døme
- du er ein stor tosk;
- han var ein stor unge all sin dag
fin, flott
Døme
- ikkje vere stort van;
- halde ein stor middag
full, heil;
fullstendig
Døme
- den store kjærleiken;
- det store tomrommet
ikkje småleg (1)
Døme
- vere stor nok til å vedgå ein feil
brukt i utrop for å gje uttrykk for overrasking eller liknande
Døme
- du store Gud!
- du store verda!
- du store min!

Faste uttrykk

gjere store auge
sperre auga opp av undring
i det store og heile
alt i alt, stort sett, jamt over
ikkje stort anna
ikke særlig mer;
nesten berre
ikkje sjå stort anna enn bilar på turen
ikkje stort over
ikkje særleg meir enn
ho kan ikkje vere stort over 20 år;
det kan ikkje vere stort over 20 grader
sjå stort på
vurdere i grov trekk utan å hefte seg ved detaljar;
vere mild og overberande
sjå stort på det
store og små
vaksne og barn
store oktav
oktav (2) under vesle oktav og to oktavar under einstroken oktav
stort sett
vurdert i heilskap med mindre vekt på dei einkilde detaljane;
vanlegvis
vere stor i kjeften
bruke sterke ord;
vere skrytete
vere stor på det
vere kry eller overlegen

utanpåklistra, utapåklistra

adjektiv

Tyding og bruk

som er lagt til på utsida, men som ikkje verkar oppriktig;

Døme

utanpåklistra smil;
kjærleikshistoria var tynn og verka utanpåklistra

utanpåklint, utapåklint

adjektiv

Tyding og bruk

som er lagt til på utsida, men som ikkje verkar oppriktig;

Døme

eit utanpåklint smil

underfundig

adjektiv

Tyding og bruk

som løyner noko;

fordekt (2), lur (, 1), uutgrundeleg

Døme

sitje med eit underfundig smil;
ha ein underfundig humor

umerkeleg

adjektiv

Tyding og bruk

som (nesten) ikkje blir lagd merke til

Døme

gjere ei nesten umerkeleg rørsle;
eit umerkeleg smil

brukt som adverb:
- gli umerkeleg forbi;
- forsvinne umerkeleg

umerkande

adjektiv

Tyding og bruk

Døme

umerkande utslag;
eit umerkande smil

krampaktig

adjektiv

Tyding og bruk

som i krampe;
krampevoren
Døme
- halde seg krampaktig fast
om uttrykk, framferd og liknande: unaturleg;
tvungen
Døme
- eit krampaktig smil

skugge 1

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt skuggi

Tyding og bruk

mørkt område på den sida av noko som vender bort frå lyskjelda
Døme
- setje seg i skuggen;
- stå i skuggen av huset;
- det er 20 °C i skuggen;
- trea kasta lange skuggar i kveldssola
mørkare farga eller skravert felt på eit målarstykke eller ei teikning
Døme
- leggje skugge på ei teikning;
- fordele lys og skugge
mørk flekk
Døme
- ha blå skuggar under auga
skjerm på hovudplagg;
skygge (1, 3)
Døme
- ei lue med skugge
i overført tyding: merke av noko;
snev
Døme
- utan skugge av tvil;
- ein skugge av eit smil
i overført tyding: dyster mine
Døme
- det la seg ein skugge over andletet hans

Faste uttrykk

ein skugge av seg sjølv
ingenting mot det ein har vore
kaste skugge over
formørkje (3)
kostnadene kastar skugge over visjonane
kome i skuggen av
bli mindre lagd merke til enn (ein annan)
eldresaka kom i skuggen av klimapolitikken
setje i skuggen
overstråle, overgå
han vart sett i skuggen av meir garva folk
springe frå sin eigen skugge
prøve det umoglege

Resultater per side: