Gå til hovedinnhold
Tilgjengelighet
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Enkelt søk
Om avansert søk
41 treff

Nynorskordboka 41 oppslagsord

sjakk

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt skák f, gjennom lågtysk, opphavleg frå persisk; same opphav som sjah

Tyding og bruk

brettspel (1) for to personar med 32 svarte og 32 kvite felt, der kvar spelar har 16 svarte eller kvite brikker, og skal ta motstandaren sine brikker og vinnaren er den som tar motstandaren sin konge
Døme
  • spele sjakk;
  • spele eit parti sjakk

Faste uttrykk

  • halde i sjakk
    halde i age;
    halde under kontroll
Artikkelside

bukk 2

substantiv hankjønn

Opphav

frå tysk einen Bock schiessen ‘gjere ein bommert’; jamfør bukk (1

Tyding og bruk

i sjakk: svært dårleg trekk
Døme
  • det var ein bukk som ho skjemst over
Artikkelside

stormeister

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

  1. høgaste leiar av ein geistleg riddarorden, frimurarorden eller liknande
  2. leiande person på sitt felt
    Døme
    • stormeister i sjakk
Artikkelside

sjakkspelar

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

person som spelar sjakk
Artikkelside

halde i sjakk

Tyding og bruk

halde i age;
halde under kontroll;
Sjå: sjakk
Artikkelside

sjakkturnering

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

Artikkelside

sjakktrekk

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

  1. det å flytte ei brikke i sjakk
  2. i overført tyding: nøye taktisk handling
    Døme
    • eit politisk sjakktrekk
Artikkelside

sjakkspel

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

  1. (parti med) sjakk
  2. sett av brett og brikker til å spele sjakk med
Artikkelside

spele

spela

verb
kløyvd infinitiv: -a

Opphav

av lågtysk spelen, spillen

Tyding og bruk

  1. Døme
    • sola spela i vassflata
  2. vere med i eller drive med lagspel eller liknande
    Døme
    • spele fotball;
    • dei spela mot eit utanlandsk lag
  3. vere med i spel med kort, terningar eller liknande
    Døme
    • spele sjakk
  4. satse pengar;
    vedde
    Døme
    • spele lotto;
    • spele på travbana
  5. få fram, lage musikk
    Døme
    • dei spelar på trekkspel;
    • foreldra spela plater i stua;
    • spele ein sonate
  6. utføre ei teaterrolle, filmrolle eller liknande
    Døme
    • spele ei rolle dårleg;
    • spele revy;
    • teateret spelar no ‘Nokon kjem til å komme’ av Jon Fosse
  7. opptre som;
    Døme
    • spele idiot
  8. om fugl: lage paringslyd
    Døme
    • orrhanen spelar oppi åsen

Faste uttrykk

  • spele ballen over til
    overlate neste trekk til
    • staten spelar ballen over til kommunane
  • spele ei rolle
    ha noko å seie;
    påverke
    • det dårlege vêret kan ha spela ei rolle for dei dårlege avlingane;
    • det spelar inga rolle
  • spele eit høgt spel
    ta ein stor vågnad
  • spele fallitt
    mislykkast
    • prosjektet har spela fallitt
  • spele for galleriet
    opptre falskt og hyklersk for å gjere andre til lags
  • spele inn
    • lage opptak av (ein film, ei plate eller liknande)
      • filmen er spela inn i Noreg
    • gje inntekt ved framvisning (av film, teaterstykke eller liknande)
      • filmen har spela inn store summar
    • verke inn;
      ha noko å seie
      • fleire faktorar vil spele inn;
      • vêret spelar inn på inntrykket av turen
  • spele korta sine godt
    utnytte dei sjansane ein får
  • spele med
    vere delaktig i;
    ha verknad på
    • eg prøver å spele med i staden for å stride imot
  • spele med opne kort
    ikkje løyne noko
  • spele nokon eit puss
    lure eller narre nokon
  • spele nokon ut over sidelinja
    setje nokon ut av spel;
    gjere nokon makteslaus
  • spele opp
    byrje å spele musikk
    • spele opp til dans
  • spele på lag
    samarbeide
  • spele på mange strenger
    vere allsidig
  • spele på noko
    utnytte noko
    • spele medvite på noko
  • spele ut
    ha utspelet
  • spele ut mot
    setje opp mot (kvarandre)
Artikkelside

utfordrar

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

  1. person eller lag som møter tittelforsvarar i kamp
    Døme
    • meisteren i sjakk møter utfordraren;
    • utfordraren slo verdsmeisteren
  2. person, gruppe eller liknande som oppmodar til kamp eller konkurranse;
    Døme
    • den største politiske utfordraren til det regjerande partiet
Artikkelside