Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
119 treff

Nynorskordboka 119 oppslagsord

le 3

verb

Opphav

norrønt hlæja; samanheng med latter

Tyding og bruk

uttrykkje glede eller moro (eller hån) med lydar gjennom munnen mens ein smiler;
Døme
  • setje i å le;
  • le hjarteleg;
  • le godt og høgt;
  • eg måtte le;
  • ho flira og lo;
  • han må le litt av det sjølv;
  • det er lenge sidan eg har ledd så mykje
  • brukt som adjektiv:
    • leikande og leande barn

Faste uttrykk

  • den som ler sist, ler best
    den triumferer som har rett til slutt
  • ikkje vite om ein skal le eller gråte
    vere uviss på om ein skal reagere med alvor eller sjå det komiske i ein situasjon
  • le nokon ut
    gjere nokon til latter
    • han er ein meister i å le folk ut
  • le seg fillete
    le så mykje at ein nesten tek skade;
    gapskratte
  • le seg i hel
    le så mykje at det kjennest som ein skal døy;
    gapskratte
  • le seg skakk
    le kraftig;
    gapskratte
Artikkelside

le 1

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt hlé

Tyding og bruk

  1. side (av eit fartøy) som vender frå vinden;
    motsett lo (6
  2. Døme
    • gje le mot noko

Faste uttrykk

  • i le
    på den sida som vender frå vinden
    • liggje i le av landet
Artikkelside

le 2

adjektiv

Tyding og bruk

som er i le (1
Døme
  • på le side av båten
Artikkelside

lede, lee

leda, lea

verb
kløyvd infinitiv: -a

Opphav

opphavleg to ord i norrønt, i tydinga ‘bøye’ liða, i tydinga ‘røre ved’ hliða ‘vike til sida’

Tyding og bruk

  1. røre på, bevege (særleg lem eller ledd)
    Døme
    • lede føtene;
    • kan du lede på øyra?
    • han leda på seg
  2. røre ved, rikke, flytte;
    Døme
    • steinen var så stor at eg fekk ikkje leda han

Faste uttrykk

Artikkelside

skjegg

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt skegg; av skage (2 ‘stikke fram’

Tyding og bruk

  1. hår på leppene, haka og kinna på (mann)folk
    Døme
    • klippe hår og skjegg;
    • le, smile i skjegget – le, smile lurt, underfundig
  2. hakehår på visse dyr
    Døme
    • bukkeskjegg
    • tråd
      • torsken har skjegg
    • lange og tette hår på visse planter
      • skjegget på eit kornstrå
  3. del på nøkkel som går rundt i låsen og låser att eller opp
  4. Døme
    • takskjegg

Faste uttrykk

  • få skjegg på haka
    bli vaksen
  • med skjegget i postkassa
    vere i ein negativ situasjon ein ikkje kjem seg ut av;
    bli lurt
    • her sit kunden att med med skjegget i postkassa og tapte pengar
  • mumle i skjegget
    snakke lavt og utydeleg
Artikkelside

rå 5

adjektiv

Opphav

norrønt hrár

Tyding og bruk

  1. som ikkje er (nok) kokt eller steikt
    Døme
    • rått kjøt;
    • brødet var rått inni
  2. våt (tvers igjennom);
    Døme
    • rått vêr;
    • det var vanskeleg å få fyr på veden fordi han var rå
  3. som det ikkje er arbeidd med;
    som ikkje er foredla;
    Døme
    • rå huder;
    • bygget hadde vegger og tak i rå betong
  4. Døme
    • ein rå vits;
    • han er kjend for å vere rå i kjeften
    • brukt som adverb:
      • le rått
  5. Døme
    • vere rå og hjartelaus;
    • bruke rå makt;
    • dommaren meinte det var for mykje rått spel i kampen
    • brukt som adverb:
      • fleire førarar køyrer rått i trafikken
  6. Døme
    • ein rå pris
  7. Døme
    • det var ein rå prestasjon;
    • det nye huset deira er heilt rått!
    • brukt som adverb:
      • han har gjeve ut eit rått bra album

Faste uttrykk

  • rått parti
    konkurranse der den eine parten er utan sjanse til å vinne
  • sluke rått
    godta noko kritikklaust
    • dei sluker rått alt ho seier
Artikkelside

lått 1

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt hlátr; samanheng med le (3

Tyding og bruk

  1. det å le;
    ytring eller lyd ein kjem med når noko er morosamt;
    Døme
    • setje i ein lått;
    • breste i lått;
    • få seg ein god lått;
    • bli full av lått
  2. noko som ein ler av
    Døme
    • dei er til lått for alle

Faste uttrykk

  • bli til lått
    dumme seg ut
  • gjere seg til lått
    dumme seg ut
  • kome på låtten
    byrje å le
  • løyse låtten
    få nokon til å le
Artikkelside

legervall

substantiv inkjekjønn

Opphav

frå lågtysk, opphavleg ‘låg strand, kyst på lesida’

Tyding og bruk

kyst i le av skipet

Faste uttrykk

  • vere i legervall
    • kome farleg nær land i pålandsvind
    • kome i knipe;
      bli opprådd
Artikkelside

latterdør

substantiv hokjønn

Faste uttrykk

  • slå opp latterdøra
    setje i å le (med munnen på vidt gap)
Artikkelside

latter

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt hlátr; same opphav som lått (1

Tyding og bruk

  1. det å le;
    Døme
    • bryte ut i latter;
    • ein hjarteleg latter;
    • det er ikkje langt mellom latter og gråt;
    • latteren sit laust
  2. noko som ein ler av
    Døme
    • han var til latter

Faste uttrykk

  • gjere seg til latter
    dumme seg ut
  • setje latteren i halsen
    brått synast at noko ikkje er morosamt lenger
Artikkelside
Side 1 av 12