Avansert søk

Nynorskordboka 55 oppslagsord

hen 1

pronomen

Opphav

gjennom svensk hen, frå finsk hän

Tyding og bruk

brukt for å vise til ein person når kjønn er ukjent, uvesentleg eller blir halde skjult;
han/ho, han eller ho, vedkomande (1
Døme
- eleven må vise kva hen har lært;
- pasienten seier hen har vore sjuk lenge;
- kjøparen må få dei opplysningane hen har krav på;
- kva meiner ein grekar når hen seier ‘kalimera’?
brukt for å vise til ein person som føretrekkjer pronomenet ‘hen’ framfor ‘han’ eller ‘ho’
Døme
- kor er Kim, har nokon sett hen?
- hen er ikkje-binær

hen 2

adverb

Opphav

av lågtysk hen(ne) ‘bort, vekk’

Tyding og bruk

bort til;
i retning mot
Døme
- kvar skal du hen?
- kvar vil du hen med denne forteljinga?
brukt for å uttrykkje at noko held opp å eksistere eller endrar tilstand
Døme
- ho sjukna hen og døydde

Faste uttrykk

gje seg hen
la noko oppta seg fullt og heilt;
gje seg over til sterke kjensler
gje seg hen til musikken;
han gav seg hen til saka
gå hen
- oftast med nekting: passere, hende (på den nemnde måten)
  det gjekk ikkje upåakta hen at ho slutta i stillinga
- gjere noko uventa
  ho har gått hen og forelska seg
sjå hen til
ta omsyn til
sjå hen til følgjene av avgjerda

tole 2

tola

verb

kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt þola; jamfør tol (

Tyding og bruk

halde ut, greie;
finne seg i
Døme
- ein lyt tole litt vondt;
- tole urett;
- plagget toler ikkje kokevask;
- tole samanlikning med
kunne omgåast eller halde ut med utan å kjenne motvilje
Døme
- eg toler ikkje synet av hen
kunne ete utan å bli sjuk
Døme
- hen toler ikkje peanøtter

tone ut

Tyding og bruk

Sjå: tone

døy hen;
opphøyre
Døme
- salmesongen tona ut da presten steig opp på preikestolen
la klinge ut over
Døme
- musikken tona ut over oss

tone 3

tona

verb

Tyding og bruk

om musikkinstrument, røyst eller liknande: gje frå seg tonar eller musikk;
lyde (2 med tonar, musikk eller song;
klinge (2, 2), ljome
Døme
- fiolinen tonar utover;
- den djupe bassen hans tona ut i rommet
gje ein viss fargenyanse;
gje ein viss tone (2, 7)
Døme
- tone håret mørkare

Faste uttrykk

tone ned
gjere mindre tydeleg eller framståande;
dempe
tone ned dei negative sidene ved saka;
dei måtte tone ned ambisjonsnivået
tone ut
- døy hen;
  opphøyre
  salmesongen tona ut da presten steig opp på preikestolen
- la klinge ut over
  musikken tona ut over oss

sisten

substantiv ubøyeleg

Opphav

substantivering av sist (

Tyding og bruk

den som blir sist i leik
Døme
- bli sisten
barneleik der det gjeld å nå att ein deltakar og gje hen eit slag i det ein roper «sisten»
Døme
- gje nokon sisten

utlending

substantiv hankjønn

Opphav

Tyding og bruk

person som er frå eit anna land enn landet hen bur eller har tilhald i

Døme

norskundervisning for utlendingar

utladd

adjektiv

Tyding og bruk

tømd for elektrisitet
Døme
- eit utladd batteri
i overført tyding: tappa for energi og krefter
Døme
- hen var totalt utladd etter løpet;
- mentalt utladd

utgreiing

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

det å gjere ei sak eller eit emne skjønleg;
forklaring (1), orientering (1)
Døme
- gje ei utgreiing om tilhøva;
- ei politisk utgreiing
skriftleg framstilling som greier ut
Døme
- hen las utgreiinga frå administrasjonen

spenne bein for/under

Tyding og bruk

Sjå: spenne

plassere foten sin framfor foten til ein annan slik at hen snublar
forsøkje å øydeleggje for ein annan
Døme
- dette spenner bein for reforma;
- hendinga spente bein under dei vidare planane

Resultater per side: