Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 30 oppslagsord

dato

substantiv hankjønn

Opphav

frå latin ‘(det) som er gjeve’, bøyingsform av datum

Tyding og bruk

(nummer for) viss dag (i månaden)
Døme
- på same dato;
- ein passande dato;
- datoen i dag;
- seie ein eksakt dato;
- finne ein endeleg dato til arrangementet;
- oppgje stad og dato
tid for opphav (1)
Døme
- problemet er ikkje av ny dato;
- ein tradisjon av gammal dato

Faste uttrykk

dags dato
i dag
per dags dato;
til dags dato har det ikkje hendt;
avtalen gjeld frå dags dato
gå ut på dato
- gå over haldbarheitsdatoen
  vara har gått ut på dato;
  ete mat som har gått ut på dato;
  denne mjølka er utgått på dato
- bli foraldra, gammaldags eller avleggs
  meiningar som har gått ut på dato;
  togskjenene har for lengst gått ut på dato;
  dette systemet er utgått på dato
setje ein dato
bestemme kva dag noko skal skje
setje ein dato for bryllaupet;
arrangøren har ikkje sett ein dato enno

Artikkelside

bevegeleg

adjektiv

Uttale

beveˊgeleg

Opphav

av bevege

Tyding og bruk

som kan bevegast;

rørleg

Døme

gjere kroppen meir bevegeleg

Faste uttrykk

bevegelege heilagdagar
heilagdagar som ikkje fell på same dato kvart år

Artikkelside

skrive

skriva

verb

Opphav

norrønt skrifa; latin scribere

Tyding og bruk

lage skrift på papir eller skjerm ved hjelp av blyant, penn, tastatur eller liknande
Døme
- skrive brev;
- skrive namnet sitt;
- skrive utydeleg;
- skrive med blyant;
- skrive på pc
uttrykkje at det er eit visst år, ein viss dato eller eit visst klokkeslett
Døme
- i dag skriv vi 3. desember
komponere
Døme
- skrive musikk for fele

Faste uttrykk

leve av å skrive
leve av å vere forfattar eller skribent
skrive av
kopiere
skrive falsk
forfalske namnetrekk
skrive fram
i statistikk: rekne ut korleis ei framtidig utvikling blir, ut frå gjevne føresetnader om faktorane som kan påverke utviklinga;
framskrive
skrive frå seg
seie frå seg noko skriftleg
skrive historie
utrette noko som set merke i utviklinga;
skape historie
skrive inn
føre inn
skrive ned
- setje på papiret
- setje ned verdien av noko;
  devaluere
skrive om
endre og forbetre ei skriftleg framstilling;
omskrive (1)
skrive opp
- ta opp skriftleg;
  skrive ned
- gje att tidlegare verdi;
  revaluere
- vere viss på
  det kan du skrive opp!
skrive på
- setje namnet sitt på eit dokument
- føre noko opp som gjeldspost for nokon
skrive på for
kausjonere for nokon
skrive seg/skrive seg for
bruke eit anna namn enn sitt eige (i underskrift)
ho heitte Nilsen, men skriv seg no Nes;
han skreiv seg for Nordbø
skrive seg bak øyret
merke seg noko
skrive seg frå
kome av, stamme frå; datere seg frå
skrive seg inn
la seg føre inn som medlem i eit lag eller liknande
skrive til
sende brev til nokon
skrive under på
- godta med underskrifta si
- i overført tyding: gje ei (munnleg) forsikring om noko
skrive ut
- gjere vedtak om;
  avgjere, fastsetje
  skrive ut skatt;
  skrive ut nyval
- trykkje digitalt dokument på papir med hjelp av skrivar
- kalle ut (soldatar);
  innrullere (1)
- gje ei skriftleg fråsegn om at ein kan forlate sjukehuset
  han vart skriven ut av sjukehuset
som skrive står
som alle veit
stå skrive
vere ei allmenngyldig sanning

Artikkelside

datering

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

påføring av dato
Døme
- datering av varer;
- brevet mangla datering
tidfesting
Døme
- relativ datering;
- radiologisk datering;
- datering av fossil

Faste uttrykk

radiologisk datering
det å fastsetje alderen på gjenstandar med å måle kor langt nedbrytinga av radioaktive stoff har kome;
jamfør C14-datering

Artikkelside

datere

datera

verb

Uttale

dateˊre

Opphav

av latin datum

Tyding og bruk

setje dato på, dagsetje (2)
Døme
- datere notata sine;
- dokumenta er daterte;
- brevet er datert 2.12.1992
plassere i tid;
tidfeste (2
Døme
- datere når noko oppstod;
- datere hendinga til mai 1756;
- monumentet er datert til lenge før vår tidsrekning

Faste uttrykk

datere seg
skrive seg (frå den og den tida), stamme (2
vennskapen daterer seg frå barndomen;
songen daterer seg til 20-talet;
underverket daterer seg tilbake til før vikingtida

Artikkelside

dag

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt dagr; samanheng med døgn

Tyding og bruk

del av døgnet da det er lyst
Døme
- dag og natt;
- dagen gryr;
- langt på dag;
- han kom utpå dagen
brukt i helsing
Døme
- god dag!
- ha ein fin dag!
arbeidsdag
Døme
- arbeide full dag;
- vere ferdig for dagen
døgn som tidsrom
Døme
- ein dags tid;
- om 14 dagar;
- året har 365 dagar
døgn som tidspunkt;
dato
Døme
- kva for dag har vi i dag?
- tredje dag jul;
- til lykke med dagen!
- ord for dagen
brukt om ubestemt fastsetjing av tid
Døme
- frå den dagen;
- ein svart dag;
- ein dag hende det
tid nett no
Døme
- enno i dag;
- ungdomen av i dag;
- dagens problem
i fleirtal: brukt om tidbolk
Døme
- i dei dagar;
- i gamle dagar;
- han har gode dagar;
- huset har sett betre dagar
i fleirtal: liv, levetid
Døme
- ho er blitt berømt på sine gamle dagar
brukt som etterledd i fleirtal i nemning på arrangement, tilskiping som varer to dagar eller meir
Døme
- Olavsdagane

Faste uttrykk

all sin dag
all si tid;
heile livet
han var stokk konservativ all sin dag
dags dato
i dag
per dags dato;
til dags dato har det ikkje hendt;
avtalen gjeld frå dags dato
den dag i dag
ennå
kva som skjedde med han, veit ho ikkje den dag i dag
ein av dagane
med det første;
snart
restlageret kjem til å bli seld ut ein av dagane
gje ein god dag i
ikkje bry seg om;
gje blaffen i
han gav ein god dag i arbeidet sitt
ha dagen
vere heldig;
lykkast
for å vinne, må ein ha dagen
her ein dag
nyleg
han ringde henne her ein dag
i alle dagar
brukt i uttrykk for undring
i alle dagar, kva er dette for noko?
kva i alle dagar skulle dei gjere no?
kvifor i alle dagar skulle vi gjere det?
i desse dagar
no, kva dag som helst
klart som dagen
innlysande
no minnest eg alt klart som dagen
kome for dagen
bli funnen eller kjend
eit stort arkiv har kome for dagen
leggje for dagen
vise
studentane har lagt for dagen ei stor interesse
no om dagen
no for tida
no til dags
no for tida
opp i dagen
- på jordyta;
  synberr
  plastleidninga ligg opp i dagen
- tydeleg, klart fram
  løyndomane kjem opp i dagen
sjå dagen
bli til
damelaget såg dagen i 2010
sjå dagens lys
- bli fødd
- bli til røyndom;
  bli skapt
  jazzfestivalen såg dagens lys i 1964
ta av dage
drepe
vere dags for
vere tid for eller på tide med
år og dag
lang tid
det er år og dag sidan eg såg han

Artikkelside

à jour, a jour

adverb

Uttale

asjuˊr

Opphav

frå fransk ‘opp til dagen’

Tyding og bruk

opp til dags dato

Faste uttrykk

halde seg à jour
stadig vere kjend med, følgje med i
halde à jour
særleg om rekneskap: halde oppdatert
kome à jour
bli ferdig (med noko) ifølgje plan, avtale eller liknande
kome à jour med arbeidet
vere à jour
- vere på høgd
  vere fagleg à jour
- vere ferdig i tide (med noko som må gjerast);
  ikkje vere på etterskot
  vere à jour med å betale rekningane