Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 19 oppslagsord

byll

substantiv hankjønn

Opphav

av dansk byld; samanheng med ball (1 og bolle (1

Tyding og bruk

betennelse med materiefylt opphovning;
Døme
  • huda var full av verkjande byllar

Faste uttrykk

  • få hol på byllen
    få fortgang i ei vanskeleg sak
    • heimelaget fekk endeleg hol på byllen
  • gå hol på byllen
    bli fortgang i ei vanskeleg sak
    • no gjekk det hol på byllen, og ho fortalde kva som hadde skjedd
  • stikke hol på byllen
    gripe inn for å få fortgang i ei vanskeleg sak
    • ho stakk hol på byllen og skapte debatt
Artikkelside

lupus

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom mellomalderlatin ‘byll, svulst’; frå latin ‘ulv’

Tyding og bruk

revmatisk sjukdom i bindevevet
Artikkelside

halsbyll

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

byll på grunn av betennelse i bindevevet kring mandlane i halsen
Artikkelside

troll

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt troll, kanskje same opphav som mellomhøgtysk trol(le) ‘uhyre, skrømt’; jamfør trylle

Tyding og bruk

  1. i folketru: stort (eller sjeldan lite), stygt, sterkt og farleg, men dumt og godtruande, menneskeliknande vette som bur i skogen eller berget
    Døme
    • bergtroll;
    • skogtroll;
    • tru på tussar og troll
  2. leikefigur som førestiller troll (1)
    Døme
    • (kome, dukke opp) som troll av eske – brått, overraskande
  3. vond, slem, lei, uskikkeleg eller vrang skapning (menneske eller dyr)
    Døme
    • han er eit troll å ha som sjef;
    • ha eit troll til kjerring;
    • eit troll til hest
  4. farleg eller oftare ekkelt dyr;
    såleis: rovdyr, særleg ulv;
    orm;
    (lite) leddyr, bille, kongro, kryp, utøy, makk (i sår), mellom anna brukt kollektivt:
    Døme
    • det er mykje troll i graset;
    • krosstroll;
    • rumpetroll;
    • skorpetroll
  5. sjukdom eller plage (særleg slike som etter folketrua var påsette med trolldom);
    såleis: brå gikt, lumbago, revmatisme;
  6. Døme
    • skade nokon med troll;
    • det gjekk troll i ord – utsegna vart røyndom (sjølv om ho berre var tenkt som spøk)
  7. brukt i forsterkande uttrykk og eidar, ofte med adverbial funksjon:
    Døme
    • det var troll til heldig kar;
    • troll til plage;
    • troll til greier;
    • han er troll så sterk
    • i bunden form eintal med hankjønnsending: søren, pokker
      • kva trollen er dette?
      • det var som trollen!
      • trollen klype!

Faste uttrykk

  • som troll av eske
    plutseleg, overraskande
    • dukke opp som troll av eske
  • troll i eske
    leiketøy med figur som sprett opp når loket blir teke av
Artikkelside

kong 1

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt kaun

Tyding og bruk

Artikkelside

få hol på byllen

Tyding og bruk

få fortgang i ei vanskeleg sak;
Sjå: byll
Døme
  • heimelaget fekk endeleg hol på byllen
Artikkelside

stikke hol på byllen

Tyding og bruk

gripe inn for å få fortgang i ei vanskeleg sak;
Sjå: byll
Døme
  • ho stakk hol på byllen og skapte debatt
Artikkelside

gå hol på byllen

Tyding og bruk

bli fortgang i ei vanskeleg sak;
Sjå: byll
Døme
  • no gjekk det hol på byllen, og ho fortalde kva som hadde skjedd
Artikkelside

furunkel

substantiv hankjønn

Opphav

av latin furunculus ‘liten tjuv’

Tyding og bruk

djuptgåande betennelse kring ei hårrot;
Artikkelside

verkbyll, verkebyll

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

byll full av verk (1, 3)
Artikkelside
Side 1 av 2