Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
662 treff

Bokmålsordboka 338 oppslagsord

skip 1, skipp

substantiv hankjønn

Opphav

engelsk av skipper ‘skipper’

Betydning og bruk

lagkaptein i curling
Artikkelside

skip 2

substantiv intetkjønn

Opphav

norrønt skip, egentlig trolig ‘uthult trestamme’

Betydning og bruk

  1. større fartøy
    Eksempel
    • motorskip, seilskip, passasjerskip, lasteskip, slagskip, hangarskip;
    • det lå mange skip på havna;
    • være om bord i, på et skip
  2. i sammensetninger: del av større fartøy
    Eksempel
    • forskip, akterskip
  3. del av kirke der menigheten sitter
    Eksempel
    • langskip, tverrskip

Faste uttrykk

  • brenne sine skip
    avskjære alle muligheter til retrett
Artikkelside

skipe 1

verb

Betydning og bruk

sende, transportere med skip

Faste uttrykk

  • skipe inn
    • importere (1)
      • matvarene skipes inn i store containerskip
    • bringe om bord eller laste inn i fartøy
  • skipe ut
    føre ut med skip;
    eksportere
Artikkelside

skipe 2

verb

Opphav

norrønt skipa

Betydning og bruk

ordne, lage i stand
Eksempel
  • skipe til et møte
Artikkelside

bord 2

substantiv intetkjønn

Uttale

boˊr

Opphav

norrønt borð

Betydning og bruk

  1. møbel med vannrett plate på bein eller annet understell
    Eksempel
    • ta av bordet;
    • dekke på bordet;
    • bestille bord på restaurant
  2. langt trestykke tynnere enn planke (1, 1)
    Eksempel
    • bordene i golvet
  3. fjøl eller planke i båtkledning
  4. reling, skipsbord, skipsside;

Faste uttrykk

  • bank i bordet!
    (sagt samtidig som en banker på noe av tre) motvirke at et optimistisk utsagn utfordrer overnaturlige makter slik at hellet snur
    • de har, bank i bordet, aldri blitt skadd;
    • vi banker i bordet og krysser fingrene
  • bordet fanger
    • i kortspill: utspilt kort må ligge; i overført betydning: gjort er gjort
    • i overført betydning: en handling eller et utsagn kan ikke kalles tilbake og er bindende;
      gjort er gjort
  • dele bord og seng
    (etter latin) leve sammen som ektefolk
  • det er ikke mitt bord
    det er ikke mitt ansvarsområde
  • få på bordet
    • i overført betydning: bli presentert for arbeidsoppgave
      • administrasjonen fikk saken på bordet
    • i overført betydning: få fram i lyset
      • få alle fakta på bordet
  • gjøre rent bord
    • spise alt som er satt fram
    • renske opp;
      kvitte seg med alt
    • i konkurranser og lignende: vinne alt som er mulig å vinne
  • gå fra borde
    • gå i land fra et skip
    • i overført betydning: slutte i ledende stilling
  • kaste over bord
    i overført betydning: kvitte seg med
  • komme til dekket bord
    komme til arbeid eller lignende der alt er gjort ferdig på forhånd;
    få alt tilrettelagt for seg
  • legge kortene på bordet
    tilstå, fortelle alt
  • over bord
    ut i sjøen fra båt
    • mann over bord!
  • over bordet
    (avgjøre, avtale noe) direkte, med en gang, under samtalens løp
  • slå i bordet
    si klart ifra, protestere
  • til bords
    • bort til et bord der en spiser et måltid
      • gå til bords;
      • sette seg til bords
    • ved et bord
      • sitte til bords
    • ved siden av under et (formelt) måltid
      • ha vertinnen til bords
  • under bordet
    (ekstra og) utenom avtale;
    i hemmelighet
    • mange selgere ønsker å få betalt under bordet for å unngå skatt
Artikkelside

ende sine dager

Betydning og bruk

slutte å eksistere;
dø;
Se: ende
Eksempel
  • han endte sine dager bare 50 år gammel;
  • norske skip som ender sine dager på asiatiske strender
Artikkelside

skipe ut

Betydning og bruk

utføre med skip, eksportere;
Se: skipe
Artikkelside

brenne sine skip

Betydning og bruk

avskjære alle muligheter til retrett;
Se: skip
Artikkelside

hogge opp

Betydning og bruk

ta fra hverandre (skip, biler) for å bruke materialet på annen måte;
Se: hogge
Artikkelside

flagge ut

Betydning og bruk

registrere skip utenlands, under bekvemmelighetsflagg;
flytte virksomhet utenlands;
Se: flagge
Artikkelside

Nynorskordboka 324 oppslagsord

skip 1, skipp

substantiv hankjønn

Opphav

engelsk av skipper ‘skipper’

Tyding og bruk

lagkaptein i curling
Artikkelside

skip 2

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt skip, truleg eigenleg ‘uthola trestomn’

Tyding og bruk

  1. større fartøy
    Døme
    • det låg mange skip på hamna;
    • vere om bord i el. på eit skip
  2. i samansetningar: del av eit større fartøy
  3. Døme
    • kursoppgang på skip
  4. del av ei kyrkje der kyrkjelyden sit
    Døme
    • det er tønnetak over skipet
Artikkelside

skipe 1

skipa

verb
kløyvd infinitiv: -a

Opphav

av skip (2; kanskje same opphav som skipe (2

Tyding og bruk

frakte (1), sende med fartøy

Faste uttrykk

Artikkelside

skipe 2

skipa

verb
kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt skipa; samanheng med skifte (2

Tyding og bruk

få i stand;
bu, stelle til
Døme
  • skipe ein skule – (gjere opptaket til å) setje i gang ein skule

Faste uttrykk

  • skipe om
    endre
  • skipe til
    få i gang, arrangere
    • dei skipar til festivalen i sommar
Artikkelside

veteranskip

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

gammalt skip
Artikkelside

sjølvtrimmande

adjektiv

Tyding og bruk

om lasterom eller skip: som er slik innretta at kol, malm eller liknande blir fint fordelt ved innlastinga
Artikkelside

skippe

skippa

verb

Uttale

skipˋpe

Opphav

av engelsk skip ‘hoppe (over)’

Tyding og bruk

hoppe over;
sløyfe (2, stå over;
Døme
  • skippe frukosten;
  • han skippa treninga
Artikkelside

dragsug, dragsog

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

sugande rørsle av sjøen der han dreg seg attende etter eit bølgjeslag eller til dømes av skip som søkk

Faste uttrykk

  • bli teken av dragsuget
    bli ramma av ei sams ulykke eller liknande
  • dra med i dragsuget
    rive med, trekkje inn i sams ulykke
  • gå med i dragsuget
    bli riven med, trekt inn i sams ulykke
  • ta med i dragsuget
    rive med, trekkje inn i sams ulykke
Artikkelside

vrak 1

substantiv inkjekjønn

Opphav

frå lågtysk eller nederlandsk; same opphav som rak (2

Tyding og bruk

  1. (skrog av) skip som er totalhavarert;
    Døme
    • dei overvakar vrak langs kysten der det er fare for oljeutslepp
  2. Døme
    • leite etter vrak langs stranda
  3. noko som er skadd eller øydelagt og ikkje kan brukast
    Døme
    • køyre bilen til vrak;
    • mindre sagbord og skadd tømmer blir rekna for vrak
  4. person som er fysisk eller psykisk nedbroten
    Døme
    • eit alkoholisert vrak;
    • kjenne seg som eit vrak

Faste uttrykk

  • kaste/slå vrak på
    forkaste;
    vrake (1)
    • kaste vrak på tradisjonane;
    • fleire måtte slå vrak på slektsgarden
Artikkelside

ut

adverb

Opphav

norrønt út

Tyding og bruk

jamfør ytre, ytst
  1. med retning eller rørsle frå inne i noko
    Døme
    • gå ut av huset, rommet, senga;
    • ut! – vekk frå rommet (huset, hagen e l)!
    • gå ut på tunet, golvet;
    • gå ut – òg: gå på byen, på restaurantar, i selskap e l;
    • gå ut og inn hos nokon – vere stadig gjest;
    • gå beint, direkte ut (av døra);
    • dette er beint ut uforsvarleg – rett og slett, beintfram;
    • kome seg ut;
    • kome ut for uvêr, vanskar;
    • bryte seg ut av fengslet;
    • sjukdomen, krigen har brote ut;
    • pirke ut ei flis;
    • renne ut vatnet;
    • sjå ut (av vindauget);
    • husværet vender ut mot gata;
    • snu vranga ut;
    • døra slår ut
  2. frå eins rådvelde
    Døme
    • låne ut pengar;
    • måtte ut med pengane, opplysningane;
    • ut med språket! – sei det du veit el. meiner!
  3. frå ei mengd, eit forråd, eit materiale, ei samling, ein krins
    Døme
    • ta ut, velje ut, plukke ut varer, kandidatar;
    • ta ut (varer) – òg: borge;
    • ta ut reservar, krefter;
    • skjere ut (figurar) i tre;
    • ein ring ut av gull /;
    • det kom ingenting ut av møtet;
    • få mykje ut av lite;
    • skilje, merkje seg ut (frå andre);
    • bryte ut (av miljøet);
    • trekkje, melde seg ut (av laget)
  4. frå eit sentrum, ein opphavsstad
    Døme
    • det veks ut greiner frå stamma;
    • neset stikk ut i sjøen;
    • rette ut handa;
    • sende ut varsel;
    • gje ut bøker;
    • gå ut frå (eit startpunkt, ein føresetnad);
    • fare, flytte ut (frå heimen, landet);
    • kome seg ut (i verda);
    • føre ut varer
  5. frå det indre av landet, mot sjøen eller havet
    Døme
    • ut mot fjorden;
    • segle ut sundet;
    • reise ut på øyane;
    • fare lenger ut i dalen
  6. til større vidd eller mengd
    Døme
    • breie, tøye, strekkje, vide ut sokken, området sitt;
    • sy ut buksa
  7. fram, framover, vidare (særleg i tid)
    Døme
    • setje ut, skyte ut fristen;
    • forlengje avtala ut over 1. mai;
    • gå ut over mandatet sitt;
    • det dreg ut med avtala – tek tid;
    • kom (lenger) ut i veka;
    • det lid ut på dagen, hausten
  8. over det heile, utover, ikring på;
    Døme
    • skitne ut kleda;
    • molde, snøe seg ut;
    • rote ut (i) papira;
    • skjemme ut noko(n);
    • det går ut over meg
  9. til fullføring, til endes, heilt, ferdig
    Døme
    • lese ut boka;
    • kvile, sove ut;
    • gråte ut;
    • drikke ut – tømme glaset e l;
    • la meg få snakke ut – ferdig;
    • snakke ut med kvarandre – seie frå om alt;
    • fylle ut eit skjema;
    • slite ut kleda;
    • det er fullt ut forståeleg – heilt;
    • møtet varte dagen ut;
    • halde ut;
    • kome uheldig ut;
    • kome ut på eitt – vere hipp som happ;
    • kjenne nokon ut og inn – svært godt
  10. til inkjes, bort
    Døme
    • slokne ut;
    • døy ut;
    • sløkkje, blåse, stryke, tørke ut noko;
    • kutte ut (sambandet, røyken)
  11. i stand, ferdig
    Døme
    • bu ut, ruste ut eit skip, ein hær;
    • niste ut ein ferdamann;
    • ferde ut eit dokument
  12. i det ytre
    Døme
    • dette ser, høyrest, kjennest rart ut;
    • det ser ut til å bli regn;
    • han ser godt ut – har god og sunn utsjånad

Faste uttrykk

  • dag ut og dag inn
    svært lenge;
    støtt
  • leggje seg ut
    leggje på seg
  • liggje rett ut
    vere utstrekt; utmødd; hjelpelaus (på grunn av sjukdom)
  • rase ut
    gje uttrykk for sinnet sitt til det er over
  • vite korkje ut eller inn
    ikkje sjå nokon utveg
Artikkelside
Side 1 av 34