Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 21 oppslagsord

verdifull

adjektiv

Tyding og bruk

som har stor økonomisk verdi (1);
verdfull (1)
Døme
- ein verdifull eigedom
høgt verdsett
Døme
- få verdifull erfaring;
- verdifull tid gjekk tapt;
- eit verdifullt arkivmateriale;
- samarbeid er verdifullt

Artikkelside

heilag

adjektiv

Opphav

norrønt heilagr, opphavleg av eit germansk substantiv haila ‘lykke’, jamfør norrønt heill; samanheng med heil (

Tyding og bruk

som er knytt eller vigd til eller står nær guddomen;
som er føremål for religiøs vørdnad eller dyrking;
opphøgd over alt verdsleg;
guddomleg (1)
Døme
- heilage Gud;
- Den heilage ande;
- den heilage skrifta;
- heilage bøker;
- heilage kyr;
- Olav den heilage;
- den heilage Birgitta;
- stå på heilag grunn;
- få sjå det heilage landet
verdifull, dyrebar, umisseleg
Døme
- eit heilagt minne
urikkeleg
Døme
- det er mi heilage overtyding
- brukt som adverb
  love noko dyrt og heilagt
rettferdig
Døme
- i heilag vreide

Faste uttrykk

det aller heilagaste
- det inste rommet i Salomos tempel i Jerusalem, der paktas ark stod
- rom med det mest verdifulle;
  bestestova, kontoret til sjefen eller liknande
  bli med inn i det aller heilagaste
halde heilag
vie til gudsdyrking;
syne audmykt framfor
halde kviledagen heilag
heilag krig
krig som blir ført av religiøse grunnar
kalifen erklærte heilag krig mot dei vantru

Artikkelside

gammal, gamal

adjektiv

Opphav

norrønt gamall, jamfør eldre; eldst

Tyding og bruk

som har levd lenge;
tilårskomen;
merkt av elde
Døme
- ein gammal mann;
- den gamle kvinna;
- den gamle hesten;
- gamle folk;
- bli gammal og grå;
- bli gammal før tida
- brukt som substantiv
  dei gamle i samfunnet;
  både gamle og unge var samla
om ting: som har vore til eller vore i bruk lenge;
dårleg som følgje av elde;
utsliten (1)
Døme
- ei gammal stove;
- gamle klede;
- ein gammal ljå;
- ei verdifull gammal sølje;
- ta vare på dei gamle trehusa;
- noko gammalt skrap;
- gammal mat
- brukt som adverb
  det luktar gammalt av fisken
tradisjonell, hevdvunnen, velkjend
Døme
- gamle segner;
- gamle viser;
- gamle sanningar;
- den same gamle leksa;
- på den gamle måten
- brukt som substantiv:
  gammalt og nytt side om side;
  fortelje gammalt
med opphav i fortida;
som har eksistert lenge (slik det no er)
Døme
- gamle vener;
- gammal usemje;
- gammal venskap;
- gammal gjeld;
- garden er gammal i ætta
som har vore lenge i ei viss rolle, eit visst yrke eller liknande;
røynd (2
Døme
- ein gammal tråvar;
- du er den gode gamle;
- vere gammal i tralten;
- han vart ikkje gammal der i garden
som var før;
tidlegare
Døme
- den gamle vegen gjekk der;
- i det gamle Hellas;
- den gamle og den nye formannen;
- dei gamle romarane;
- den gamle teljemåten;
- det gamle året
- brukt som adverb
  gammalt var det slik
av ein viss alder
Døme
- ho er ti år gammal;
- kor gammal er du?
- eg er like gammal som du;
- ho er ikkje gammal nok til å byrje på skulen

Faste uttrykk

den gamle verda
fellesnemning for dei verdsdelane som oldtidas europearar kjende til: Europa, Asia og Afrika;
til skilnad frå den nye verda
etter gammalt
som før i tida
slik seier dei etter gammalt
frå gammal tid
frå langt attende i tid
kjende julesongar frå gammal tid
frå gammalt av
frå langt attende i tid (og framleis)
her har dei drive med ysting av geitemjølk frå gammalt av
gammal vane er vond å vende
det er vanskeleg å leggje av seg ein innarbeidd vane
i gamle dagar
før i tida
i gammal tid
før i tida
med/ved det gamle
som før;
uendra
på sine gamle dagar
i alderdomen

Artikkelside

dygd

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt dygð, av duge; jamfør dyd

Tyding og bruk

moralsk verdifull eigenskap;
dyd (1)
Døme
- sparsemd er ei dygd;
- dei kristne dygdene;
- den største av alle dygder
det å ikkje ha hatt samleie;
dyd (2)
vilje til god moral;
dyd (3)

Faste uttrykk

ei dygd av nødvendigheit
tvingande nødvendig
miste dygda
- ha samleie for første gong
  gå inn for å miste dygda på neste fest
- miste uskulda
  Noreg har mista dygda

Artikkelside

dyd

substantiv hankjønn

Opphav

frå dansk, jamfør norrønt dygð femininum, same opphav som dygd; samanheng med duge

Tyding og bruk

moralsk verdifull eigenskap;
dygd (1)
Døme
- det er ein dyd å vere hjelpsam;
- dydar og laster;
- kristne dydar
det å ikkje ha hatt samleie;
dygd (2)
vilje til god moral;
dygd (3)

Faste uttrykk

ein dyd av nødvendigheit
tvingande nødvendig
miste dyden
- ha samleie for første gong
  gå inn for å miste dyden på neste fest
- miste uskulda
  Noreg har mista dyden
sant for dyden!
sanneleg!

Artikkelside

verdfull

adjektiv

Tyding og bruk

som har stor økonomisk verdi;
verdifull
Døme
- verdfull skog
høgt verdsett
Døme
- gjere eit verdfullt arbeid blant dei unge;
- verdfulle og vakre songar