Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
19 treff

Bokmålsordboka 1 oppslagsord

vindu

substantiv intetkjønn

Opphav

norrønt vindauga, egentlig ‘vindøye, lufthull’

Betydning og bruk

  1. karm (1) med glass (2) eller lignende i ramme
    Eksempel
    • dobbeltvindu, utstillingsvindu, vippevindu;
    • et hus med store vinduer;
    • det trekker fra vinduet;
    • åpne, lukke vinduet;
    • se ut av, inn gjennom vinduet;
    • sitte i, ved vinduet
    • i overført betydning:
      • være et åpent vindu mot verden
  2. glass (2) eller lignende i vindu (1)
    Eksempel
    • knuse vinduet
  3. noe som ligner et vindu (1)
    Eksempel

Faste uttrykk

  • kaste penger ut av vinduet
    bruke penger til ingen nytte
Artikkelside

Nynorskordboka 18 oppslagsord

vindauge, vindauga

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt vindauga, eigenleg ‘lufthol’

Tyding og bruk

  1. karm (1) med glas (2) eller liknande i ramme
    Døme
    • dobbelvindauge;
    • utstillingsvindauge;
    • vippevindauge;
    • kopla vindauge;
    • eit hus med store vindauge;
    • store vindauge slepper inn mykje lys;
    • opne, stengje vindauget;
    • sjå ut av, inn gjennom vindauget;
    • sitje i, ved vindauget
    • i overført tyding:
      • vere eit ope vindauge mot verda
  2. glas (2) eller liknande i vindauge (1)
    Døme
    • knuse vindauget
  3. noko som liknar eit vindauge (1)
    Døme
  4. avgrensa del av biletflate til å syne informasjon i;
    førehandsdefinert virtuelt område
Artikkelside

lufte

lufta

verb

Opphav

av luft

Tyding og bruk

  1. sleppe inn frisk luft i eit rom;
    setje noko i frisk luft
    Døme
    • lufte i rommet;
    • lufte ut matosen;
    • lufte seg;
    • lufte sengekleda;
    • lufte vin
  2. gå tur med;
    Døme
    • lufte hunden
  3. gje uttrykk eller utløp for
    Døme
    • lufte irritasjonen sin
  4. nemne, slå frampå om
    Døme
    • lufte ein tanke for nokon
  5. gje frå seg lukt, lukte (2)
    Døme
    • det luftar vondt

Faste uttrykk

  • lufte seg
    • trekkje frisk luft
    • reise (langt) vekk og få nye inntrykk
  • lufte ut
    • skifte ut lufta i eit lokale, oftast ved å opne vindauga
    • bli kvitt gamle meiningar og synsmåtar som har stengt for nye tankar og idear
Artikkelside

heil 1

adjektiv

Opphav

norrønt heill

Tyding og bruk

  1. ikkje sund;
    uskadd, i stand
    Døme
    • buksa er heil;
    • egget er like heilt;
    • vindauga er heile
  2. av same materialet;
    ublanda, usamansett
    Døme
    • heil ull
  3. i full storleik;
    udelt, uredusert, fullstendig
    Døme
    • eit heilt brød;
    • heile året;
    • i heile dag;
    • heile verda;
    • elevar frå heile byen;
    • få heile arven;
    • eg har vondt i heile kroppen;
    • han har det heile og fulle ansvaret for krisa
    • brukt som substantiv
      • to halve er ein heil
  4. svær, stor, dugeleg
    Døme
    • ei heil mengd;
    • heile flokkar med elg
  5. ikkje mindre enn
    Døme
    • heimturen tok heile 15 timar
  6. brukt som adverb: fullt ut, fullstendig, aldeles
    Døme
    • det er heilt sikkert;
    • eg er heilt utsliten;
    • dette er heilt etter min smak;
    • temperaturen var heilt nede i –39 °C

Faste uttrykk

  • det heile
    alt i hop
    • ha overoppsyn med det heile
  • ein heil del
    nokså mykje eller mange
  • fullt og heilt
    fullstendig, aldeles;
    fullt ut
    • stille seg fullt og heilt bak leiaren
  • heil ved
  • heil vegg
    vegg utan dør eller vindauge
  • heile greia
    alt i hop
    • eg vart trøytt av heile greia
  • heile tal
    tal som ikkje er brøkar
  • heile tida
    støtt og stadig;
    alltid
    • vi vart avbrotne heile tida
  • heilt gjennom
    fullt ut, fullt og heilt
    • han var heilt gjennom lygnaktig
  • heilt ut
    fullt ut, fullt og heilt
    • teateret er heilt ut finansiert av staten
  • i det heile teke
    • på mange måtar;
      stort sett;
      i det store og heile
      • eg er i det heile teke litt forundra over denne avgjerda
    • i nektande uttrykk: på nokon måte
      • eg angrar ikkje i det heile teke
  • i det store og heile
    alt i alt, stort sett, jamt over
Artikkelside

glase

glasa

verb
kløyvd infinitiv: -a

Tyding og bruk

setje glas(rute) i
Døme
  • glase vindauga

Faste uttrykk

  • glase inn
    byggje inn (balkong eller liknande) med glas
Artikkelside

gitter

substantiv inkjekjønn

Uttale

gitˊter

Opphav

frå tysk opphavleg ‘samanføying’

Tyding og bruk

  1. parallell- eller kross-stilte stenger av tre, metall eller liknande brukte til stengsle
    Døme
    • ha gitter for vindauga
  2. med mønster eller form som gitter (1)
    Døme
    • strikkemønster med gitter;
    • ta litt av deigen til å lage gitter på toppen av paien
  3. i teknisk språk: hjelpeelektodar som er plasserte mellom anoden og katoden for å forsterke straumen

Faste uttrykk

  • optisk gitter
    glasplate eller spegel med tette parallelle linjer eller fòrer brukt til å granske lysets bøying
Artikkelside

fløyme

fløyma

verb

Opphav

av flaum

Tyding og bruk

  1. ha stor vassføring;
    Døme
    • elvane fløymer
  2. i overført tyding: strøyme, velle;
    renne rikeleg
    Døme
    • blodet fløymer;
    • vatnet fløymde ned frå himmelen;
    • sola fløymer inn gjennom vindauga;
    • pengane fløymde inn
    • brukt som adjektiv
      • fløymande tonar

Faste uttrykk

  • fløyme over
    vere så full at væske renn over kanten på kar, elv eller liknande;
    vere eller bli overflødd
    • elva fløymer over;
    • hagen er i ferd med å fløyme over
Artikkelside

tetningslist

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

list til å tette ei fuge eller ein sprekk (i dør, vindauge eller liknande)
Døme
  • tetningslistene rundt vindauga
Artikkelside

utvendig

adjektiv

Opphav

frå lågtysk, av wenden ‘vende’

Tyding og bruk

  1. Døme
    • utvendig måling;
    • vaske vindauga utvendig og innvendig;
    • ho har ei utvendig ro trass i spenninga;
    • berre utvendig glans
  2. Døme
    • ei utvendig behandling av emnet
Artikkelside

stele 2

stela

verb
kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt stela

Tyding og bruk

  1. ta noko som høyrer andre til;
    Døme
    • stele ein bil;
    • han stel varer i butikken;
    • ho stal ein idé frå han
  2. leggje beslag på;
    ta
    Døme
    • tillitsverva stel mykje tid;
    • dei store vindauga stel mykje varme om vinteren
  3. lure (seg til)
    Døme
    • stele eit kyss;
    • ho stel seg til å ta eit bilete av han;
    • han har stole seg ut ei bakdør
    • brukt som adjektiv:
      • stolne augekast
Artikkelside

lufte ut

Tyding og bruk

Sjå: lufte
  1. skifte ut lufta i eit lokale, oftast ved å opne vindauga
  2. bli kvitt gamle meiningar og synsmåtar som har stengt for nye tankar og idear
Artikkelside
Side 1 av 2