Перейти до основного вмісту
Доступність
ordbøkene.no, Cловник букмола та Словник нюношка

Розширений пошук

Простий пошук
Про розширений пошук
79 результатів

Словник букмола 42 oppslagsord

sjakk

іменник чоловічий

Походження

norrønt skák femininum, opphavlig persisk; samme opprinnelse som sjah etter kongen i spillet

Значення та вживання

brettspill for to personer
Приклад
  • spille et parti sjakk;
  • sette, flytte, stå, være, bli sjakk – om kongen: være, bli angrepet, truet

Фіксовані вирази

  • holde i sjakk
    holde i age;
    holde under kontroll
Сторінка статті

konge 1

іменник чоловічий

Походження

norrønt konungr

Значення та вживання

  1. mannlig statsoverhode i et monarki;
    høvding i ættesamfunn
    Приклад
    • bli kronet til konge;
    • kongen og dronningen;
    • Hans Majestet Kongen vil være til stede
  2. i bestemt form entall: regjeringen
    Приклад
    • Kongen og Stortinget er sidestilte styringsorganer;
    • bli utnevnt av Kongen i statsråd
  3. hersker over et (tenkt) rike;
    Gud, Kristus
    Приклад
    • Kristus, kongenes konge
  4. person som er den ypperste eller mektigste i sitt slag eller på sitt område
    Приклад
    • han var konge i skisporet
  5. dyr som er det største eller gjeveste innen en gruppe, eller som har et utseende som kan assosieres med en konge;
    jamfør kongeørn
    Приклад
    • løven er dyrenes konge
  6. i kortspill: nest høyeste kort, mellom ess (2, 1) og dame (4)
    Приклад
    • ha konge og knekt på hånden
  7. i sjakk: viktigste brikke
    Приклад
    • sette kongen matt

Фіксовані вирази

  • i kongens klær
    i soldatuniform
  • kongen på haugen
    • barnelek hvor målet er å nå toppen av en haug først og hindre andre fra det samme
    • i overført betydning: person som har overtaket eller er toneangivende
      • han har vært kongen på haugen i miljøet i mange år;
      • juniorlaget var de virkelige kongene på haugen
  • kongens kar
    soldat
  • Kongens råd
    regjeringen
  • skogens konge
    elg
    • faren for å kollidere med skogens konge
Сторінка статті

holde noen/noe stangen

Значення та вживання

kontrollere noen eller noen;
holde noen eller noe i sjakk;
Se: stang
Сторінка статті

stang

іменник жіночий або чоловічий

Походження

norrønt stǫng

Значення та вживання

  1. lang, smal og rett gjenstand av tre, metall eller lignende;
    stake, staur, stav, stokk
  2. Приклад
    • flagget hang slapt i toppen av stangen
  3. Приклад
    • hun fikk den store laksen på stang
  4. brukt som etterledd i sammensetninger som betegner krydder i form av plantestengel eller lignende
  5. brukt som etterledd i sammensetninger som betegner et avlangt stykke noe er formet i

Фіксовані вирази

  • flagge på halv stang
    la flagg henge cirka halvveis ned på flaggstangen som uttrykk for sorg ved dødsfall og begravelse
  • holde noen/noe stangen
    kontrollere noen eller noen;
    holde noen eller noe i sjakk
  • mellom stengene
    mellom målstengene;
    på eller i mål (1, 9)
    • han dundret ballen mellom stengene
  • stang inn
    • om ball eller puck i visse spill: via målstangen og inn i mål
  • stang ut
    • om ball eller puck i visse spill: via målstangen og utenfor mål
Сторінка статті

holde i sjakk

Значення та вживання

holde motspillerens konge truet; i overført betydning: holde i age, holde under kontroll;
Se: sjakk
Сторінка статті

klø i fingrene etter

Значення та вживання

være oppsatt på noe;
Se: klø
Приклад
  • klø i fingrene etter å spille sjakk
Сторінка статті

utspille

дієслово

Значення та вживання

i idrett: sette ut av spill;
Приклад
  • forsvaret ble fullstendig utspilt;
  • han spiller god sjakk og utspiller motstanderne

Фіксовані вирази

  • ha utspilt sin rolle
    være utbrukt;
    høre fortiden til
  • utspille seg
    foregå, skje
    • katastrofen utspilte seg for øynene på oss;
    • handlingen i dramaet utspiller seg i overklassemiljø
Сторінка статті

sport

іменник чоловічий

Походження

gjennom engelsk; fra gammelfransk desport ‘atspredelse’

Значення та вживання

  1. konkurransepreget fysisk aktivitet eller spill som følger et bestemt sett regler;
    jamfør idrett (1)
    Приклад
    • drive med sport;
    • sjakk er en spennende sport
  2. noe en gjør fordi det er spennende eller utfordrende
    Приклад
    • før var epleslang en yndet sport

Фіксовані вирази

  • gå sport i
    utvikle seg til en konkurransepreget utfordring
    • det gikk sport i å ha den fineste hagen
Сторінка статті

spill 2, spell

іменник середній

Походження

av spille (3

Значення та вживання

  1. urolig bevegelse;
    veksling
    Приклад
    • nordlysets spill;
    • høstfjellets spill av farger
  2. Приклад
    • kommer han nå, blir det spell
  3. livlig virksomhet
    Приклад
    • kreftenes frie spill
  4. Приклад
    • et spill med ord
  5. Приклад
    • et spill av tilfeldigheter
  6. det å delta i organisert lek med regler, ofte med ball eller annet utstyr
    Приклад
    • dommeren satte spillet i gang;
    • laget viste godt spill;
    • ballen er ute av spill
  7. det å spille med kort, brikker, terninger eller lignende
    Приклад
    • sjakk er et spill hvor en må tenke mye
  8. det å satse penger i håp om fortjeneste
    Приклад
    • tape penger i spill
  9. det å spille på musikkinstrument
  10. Приклад
    • det er forbudt å skyte tiur på spill
  11. det å spille skuespill
    Приклад
    • spillet på scenen var av ypperste klasse
  12. tilgjorthet
    Приклад
    • det er bare spill fra hans side
  13. enkelt parti, omgang av spill (2, 7)
    Приклад
    • vinne første spillet
  14. sett med kort, brikker eller lignende til å spille med
    Приклад
    • kjøpe et spill til barna

Фіксовані вирази

  • avtalt spill
    hemmelig avtale til egen fordel
  • drive sitt spill med noen
    drive ap med noen;
    holde noen for narr
  • fritt spill
    spillerom
    • ha fritt spill;
    • gi fritt spill;
    • kommersielle krefter får fritt spill
  • gjøre gode miner til slett spill
    ikke vise misnøye;
    late som ingenting
  • ha en finger med i spillet
    være med, virke inn
  • høyt spill
    spill med stor innsats;
    dristig spill
  • sette på spill
    risikere og tape eller miste
    • sette æren på spill
  • sette ut av spill
    tvinge (en motstander) til å gi opp
  • slå spillet over ende
    brått avbryte noe
  • spill for galleriet
    bevisst forsøk på å gjøre massen eller publikum fornøyd på en lettvint måte
  • spille et høyt spill
    ta en stor sjanse
  • stå på spill
    være i fare for å gå tapt
Сторінка статті

parti

іменник середній

Походження

av fransk partir ‘dele’, fra latin; beslektet med part

Значення та вживання

  1. del av en helhet;
    begrenset område
    Приклад
    • på toppen av haugen er det et flatt parti;
    • særlig i partiet rundt øynene minner hun om faren
  2. del av litterært verk eller musikkstykke
    Приклад
    • Leonores parti ble nydelig sunget
  3. varemengde
    Приклад
    • et parti varer
  4. gruppe av personer med felles interesser og gjøremål
    Приклад
    • våre politiske partier
  5. omgang i spill
    Приклад
    • spille et parti sjakk;
    • vinne partiet
  6. Приклад
    • hun er et godt parti;
    • gjøre et godt parti

Фіксовані вирази

  • rått parti
    konkurranse der den ene parten er uten sjanse til å vinne
  • ta parti
    velge standpunkt;
    være enig med en av partene
    • jeg vil ikke ta parti;
    • de tar parti for den svake part;
    • hun tok parti med ledelsen
  • være på parti med
    ha felles interesser med;
    støtte
    • jeg er på parti med deg
Сторінка статті

Словник нюношка 37 oppslagsord

sjakk

іменник чоловічий

Походження

norrønt skák f, gjennom lågtysk opphavleg frå persisk; same opphav som sjah

Значення та вживання

brettspel (1) med brikker (offiserar og bønder) for to personar
Приклад
  • spele (eit parti) sjakk;
  • setje kongen (i) sjakk – truge kongen til motstandaren slik at han må flyttast i neste trekk;
  • bli, stå, vere (i) sjakk

Фіксовані вирази

  • halde i sjakk
    halde i age;
    halde under kontroll
Сторінка статті

parti

іменник середній

Походження

av fransk partir ‘dele’, frå latin; samanheng med part

Значення та вживання

  1. del av ein heilskap;
    avgrensa område
    Приклад
    • eit smalt parti på ein bakketopp;
    • eit vakkert parti langs den gamle postvegen
  2. del av litterært verk eller musikkstykke
    Приклад
    • musikkstykket har lyriske parti
  3. varemengd
    Приклад
    • eit parti billige skjorter
  4. gruppe av personar med sams interesser eller gjeremål
    Приклад
    • politisk parti
  5. omgang i spel
    Приклад
    • eit parti sjakk
  6. Приклад
    • gjere eit godt parti;
    • ho er eit godt parti

Фіксовані вирази

  • rått parti
    konkurranse der den eine parten er utan sjanse til å vinne
  • ta parti
    velje standpunkt;
    vere samd med ein av partane
    • han vart tvinga til å ta parti;
    • ho tek parti for dei undertrykte i samfunnet;
    • dei tek parti med oss
  • vere på parti med
    ha felles interesser med;
    stø
    • ho er på parti med dei unge
Сторінка статті

konge 1

іменник чоловічий

Походження

norrønt konungr

Значення та вживання

  1. mannleg statsoverhovud i eit monarki;
    hovding i ættesamfunn
    Приклад
    • Hans Majestet Kongen;
    • bli konge etter far sin;
    • bli krona til konge
  2. i bunden form eintal: regjeringa
    Приклад
    • gjelde frå den tid Kongen fastset
  3. herskar over eit (tenkt) rike;
    Gud, Kristus
    Приклад
    • han som er konge frå æve til æve
  4. person som er den gjævaste eller mektigaste i sitt slag eller på sitt område
    Приклад
    • kongen i norsk kulturliv;
    • han var kongen i gata
  5. dyr som er det største eller gjævaste innan ei gruppe, eller som har ein utsjånad som let seg assosiere med ein konge;
    jamfør kongeørn
    Приклад
    • løva er kongen over dyra
  6. i kortspel: nest høgaste kort, mellom ess (2, 1) og dame (4)
    Приклад
    • ha konge og knekt på handa
  7. i sjakk: viktigaste brikke
    Приклад
    • setje kongen matt

Фіксовані вирази

  • i kongens klede
    i soldatuniform
  • kongen på haugen
    • barneleik der målet er å nå toppen av ein haug først og hindre andre frå å gjere det same
    • i overført tyding: person som har overtaket eller er dominerande
      • ho har vore konge på haugen i narkotikamiljøet i mange år;
      • seniorlaget var dei verkelege kongane på haugen
  • kongens kar
    soldat
  • Kongens råd
    regjeringa
  • skogens konge
    elg
    • jakta på skogens konge var i gang
Сторінка статті

spele

spela

дієслово
розділений інфінітив: -a

Походження

frå lågtysk spelen, spillen

Значення та вживання

  1. Приклад
    • sola spela i vassflata
  2. vere med i eller drive med ball- eller kulespel
    Приклад
    • spele fotball;
    • dei spela mot eit utanlandsk lag
  3. vere med i spel med kort, terningar eller liknande
    Приклад
    • spele sjakk
  4. satse pengar;
    vedde
    Приклад
    • spele lotto;
    • spele på travbana
  5. få fram, lage musikk
    Приклад
    • spele på trekkspel;
    • spele plater;
    • spele ein sonate
  6. om fugl: lage paringslyd
    Приклад
    • orrhanen spelar oppi åsen
  7. utføre ei teaterrolle, filmrolle eller liknande
    Приклад
    • spele ei rolle dårleg;
    • spele revy;
    • teateret spelar no ‘Nokon kjem til å komme’ av Jon Fosse
  8. Приклад
    • spele idiot

Фіксовані вирази

  • spele ballen over til
    overlate neste trekk til
    • staten spelar ballen over til kommunane
  • spele ei rolle
    ha noko å seie;
    påverke
    • det dårlege vêret kan ha spela ei rolle for dei dårlege avlingane;
    • det spelar inga rolle
  • spele eit høgt spel
    ta ein stor vågnad
  • spele fallitt
    mislykkast
    • prosjektet har spela fallitt
  • spele for galleriet
    appellere medvite og på ein lettvint måte til publikum eller massen
  • spele inn
    • lage opptak av (ein film, ei plate eller liknande)
      • filmen er spela inn i Noreg
    • gje inntekt ved framvisning (av film, teaterstykke eller liknande)
      • filmen har spela inn store summar
    • verke inn;
      ha noko å seie
      • fleire faktorar vil spele inn;
      • vêret spelar inn på inntrykket av turen
  • spele korta sine godt
    utnytte dei sjansane ein får
  • spele med
    vere delaktig i;
    ha verknad på
    • eg prøver å spele med i staden for å stide imot
  • spele med opne kort
    ikkje løyne noko
  • spele nokon eit puss
    lure eller narre nokon
  • spele nokon ut over sidelinja
    setje nokon ut av spel;
    gjere nokon makteslaus
  • spele opp
    byrje spelet
    • spele opp til dans
  • spele på lag
    samarbeide
  • spele på mange strenger
    vere allsidig
  • spele på noko
    utnytte noko
    • spele medvite på noko
  • spele ut
    ha utspelet
  • spele ut mot
    setje opp mot (kvarandre)
Сторінка статті

hest

іменник чоловічий

Походження

norrønt hestr

Значення та вживання

  1. hovdyr av slekta Equus som blir brukt til trekk-, ride- og kløvdyr;
    Equus caballus
    Приклад
    • køyre med hest og vogn;
    • sitje til hest;
    • slite som ein hest
  2. hanndyr av hest (1)
    Приклад
    • var det hest eller merr?
  3. i sjakk: springar (1)
  4. gymnastikkapparat med fire bein til å hoppe over;
    jamfør bøylehest
  5. Приклад
    • ein motor på 10 hestar
  6. brukt som etterledd i samansetningar som nemner visse dyr
  7. brukt som etterledd i samansetningar som nemner menneske
  8. brukt som etterledd i samansetningar som nemner ting

Фіксовані вирази

  • apostlanes hestar
    føtene;
    jamfør apostelhestar
    • ta i bruk apostlanes hestar av klimaomsyn
  • ikkje ti ville hestar
    absolutt ingen eller ingenting
    • ikkje ti ville hestar kunne få henne til å gå dit
  • kome seg opp på hesten igjen
    prøve på nytt etter eit nederlag
    • laget satsar på å kome seg opp på hesten igjen etter tapet på heimebane
  • satse på feil hest
    gå inn for noko som viser seg å bli mislykka
  • setje seg på sin høge hest
    te seg på ein overlegen, hoven måte
  • trojansk hest
    • (opphavleg om den hole trehesten som grekarane gøymde seg i slik at dei kunne koma skjult inn i Troja) fiendsleg element, person eller gruppe som finst i løynd og som kan vise seg å vere farleg for omgjevnadene
    • skadeleg programkode som er skjult i eit legitimt dataprogram;
      trojanar (2)
Сторінка статті

gaffel

іменник чоловічий

Походження

frå lågtysk; truleg samanheng med gap (2

Значення та вживання

  1. reiskap med eit skaft som endar i to eller fleire spisse greiner eller tindar, brukt til å ete med eller lesse med
    Приклад
    • ete med kniv og gaffel;
    • lesse høyet med gaffel
  2. innretning som liknar på gaffel (1) til å halde eller feste noko med
    Приклад
    • gaffelen på ein sykkel
  3. rundholt på seglbåt som held øvste kanten av gaffelseglet
  4. i sjakk: det at ein bonde trugar to av offiserane til motspelaren samstundes

Фіксовані вирази

  • på gaffelen
    innanfor rekkjevidd
    • vi hadde sigeren på gaffelen
  • skrive rekning med gaffel
    ta grovt betalt
    • advokaten har skrive rekning med gaffel
Сторінка статті

age 1

іменник чоловічий

Походження

norrønt agi

Значення та вживання

  1. respekt blanda med frykt
    Приклад
    • kjenne age for;
    • det står age av han

Фіксовані вирази

  • halde i age
    halde styr på;
    halde i sjakk
    • halde ungane i age
Сторінка статті

speleregel

іменник чоловічий

Значення та вживання

  1. regel som gjeld i eit spel
    Приклад
    • lære seg spelereglane i sjakk
  2. i overført tyding: regel som gjeld i offentlege og sosiale samanhengar
    Приклад
    • følgje spelereglane i demokratiet;
    • kjenne spelereglane ved kjøp av bustad
Сторінка статті

springar

іменник чоловічий

Значення та вживання

  1. brikke i sjakk;
  2. person som driv med eller er god til å springe (1);
  3. samnemning for fleire arter delfinar som opptrer i store flokkar
  4. norsk folkedans i tredelt takt
    Приклад
    • danse springar
  5. musikk til springar (4)
Сторінка статті

halde i sjakk

Значення та вживання

halde i age, under kontroll;
Sjå: sjakk
Сторінка статті
Сторінка 1 з 5