Gå til hovedinnhold
Tilgjengelighet
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Enkelt søk
Om avansert søk
Ett treff

Nynorskordboka 620 oppslagsord

heile 3

heila

verb

Opphav

norrønt heila

Tyding og bruk

gjere heil;
Døme
  • heile skaden
Artikkelside

heile 1

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt heili(r)

Tyding og bruk

Artikkelside

heile 2

substantiv inkjekjønn

Opphav

av heil (1

Tyding og bruk

Døme
  • samle til eit heile;
  • eit organisk heile
Artikkelside

heil 1

adjektiv

Opphav

norrønt heill

Tyding og bruk

  1. ikkje sund;
    uskadd, i stand
    Døme
    • buksa er heil;
    • egget er like heilt;
    • vindauga er heile
  2. av same materialet;
    ublanda, usamansett
    Døme
    • heil ull
  3. i full storleik;
    udelt, uredusert, fullstendig
    Døme
    • eit heilt brød;
    • heile året;
    • i heile dag;
    • heile verda;
    • elevar frå heile byen;
    • få heile arven;
    • eg har vondt i heile kroppen;
    • han har det heile og fulle ansvaret for krisa
    • brukt som substantiv
      • to halve er ein heil
  4. svær, stor, dugeleg
    Døme
    • ei heil mengd;
    • heile flokkar med elg
  5. ikkje mindre enn
    Døme
    • heimturen tok heile 15 timar
  6. brukt som adverb: fullt ut, fullstendig, aldeles
    Døme
    • det er heilt sikkert;
    • eg er heilt utsliten;
    • dette er heilt etter min smak;
    • temperaturen var heilt nede i –39 °C

Faste uttrykk

  • det heile
    alt i hop
    • ha overoppsyn med det heile
  • ein heil del
    nokså mykje eller mange
  • fullt og heilt
    fullstendig, aldeles;
    fullt ut
    • stille seg fullt og heilt bak leiaren
  • heil ved
  • heil vegg
    vegg utan dør eller vindauge
  • heile greia
    alt i hop
    • eg vart trøytt av heile greia
  • heile tal
    tal som ikkje er brøkar
  • heile tida
    støtt og stadig;
    alltid
  • heilt gjennom
    fullt ut, fullt og heilt
    • han var heilt gjennom lygnaktig
  • heilt ut
    fullt ut, fullt og heilt
    • teateret er heilt ut finansiert av staten
  • i det heile teke
    • på mange måtar;
      stort sett;
      i det store og heile
      • eg er i det heile teke litt forundra over denne avgjerda
    • i nektande uttrykk: på nokon måte
      • eg angrar ikkje i det heile teke
  • i det store og heile
    alt i alt, stort sett, jamt over
Artikkelside

offentleg

adjektiv

Opphav

frå eldre tysk , av offen ‘open’

Tyding og bruk

  1. som alle har tilgjenge til;
    som går føre seg for opne dører
    Døme
    • eit offentleg føredrag;
    • lova om offentleg dokumentinnsyn;
    • det er for få offentlege toalett i byen;
    • vi treng fleire friområde til offentleg bruk
  2. som gjeld alle;
    Døme
    • eit offentleg spørsmål
  3. som er alminneleg kjend;
    som er kunngjord
    Døme
    • trulovinga er ikkje offentleg enno
  4. som gjeld stat og kommune;
    som har med heile samfunnet å gjere
    Døme
    • ein offentleg bygning;
    • det er offentleg eigedom;
    • dei offentlege utgiftene er for høge
    • brukt som substantiv:
      • vere tilsett i det offentlege

Faste uttrykk

  • offentleg hemmelegheit
    noko som skal vere hemmeleg, men som likevel er allment kjent
    • skandalen er ei offentleg hemmelegheit
Artikkelside

element

substantiv inkjekjønn

Opphav

av latin elementum ‘grunnemne, grunnsetning’

Tyding og bruk

  2. i antikk naturvitskap: urstoff
  3. del av eit heile;
    Døme
    • setje opp hus av prefabrikkerte element;
    • dei ulike elementa i forteljinga;
    • eit forstyrrande element i saka
  4. særleg i fleirtal: personar som høyrer til i eit samfunnslag, ein organisasjon eller likande
    Døme
    • destruktive element;
    • ytterleggåande element
  5. særleg i fleirtal: naturkrefter
    Døme
    • stri mot elementa
  6. i fysikk: apparat som gjev elektrisk straum ved kjemiske prosessar;
    del av elektrisk batteri (4)
  7. i matematikk: del av ei mengd (2)

Faste uttrykk

  • dei fire elementa
    jord, vatn, luft og eld
  • det våte element
    vatn, væske;
    sjø, hav
  • i sitt rette element
    i sitt naturlege miljø;
    der ein liker seg
Artikkelside

krinsløpsressurs, krinslaupsressurs

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

fornybar ressurs;
til skilnad frå lagerressurs
Døme
  • vatnet er ein krinsløpsressurs som heile tida fornyar seg
Artikkelside

kretsløpsressurs, kretslaupsressurs

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

fornybar ressurs;
til skilnad frå lagerressurs
Døme
  • vatnet er ein kretsløpsressurs som heile tida fornyar seg
Artikkelside

reaksjon

substantiv hankjønn

Opphav

av reagere

Tyding og bruk

  1. utslag, handling eller endring som ein påverknad eller førespurnad kallar fram
    Døme
    • positive reaksjonar;
    • det har kome reaksjonar mot framlegget;
    • forbodet har møtt skarp reaksjon hos fiskarane;
    • da det heile var over, melde reaksjonen seg
  2. politisk retning som går ut på å hindre reformer og få att gamle tilstandar;
  3. retning eller rørsle som opponerer mot ei rådande retning
    Døme
    • nyromantikken var ein reaksjon mot realismen
  4. i medisin: endring framkalt av ytre påverknad
    Døme
    • få ein allergisk reaksjon
  5. i fysikk: tilbakeverkande kraft;
  6. kjemisk prosess, til dømes at stoff blir spalta eller lagar nye samband
  7. i biologi: rørsle eller liknande som svar på sanseinntrykk
    Døme
    • refleks er ein automatisk reaksjon
Artikkelside

realisere

realisera

verb

Opphav

gjennom fransk, frå latin realis; jamfør real (3

Tyding og bruk

  1. gjere til røyndom;
    verkeleggjere, gjennomføre;
    Døme
    • realisere ein plan
  2. gjere om i pengar;
    selje (til nedsett pris)
    Døme
    • realisere heile varelageret

Faste uttrykk

  • realisere seg sjølv
    bruke evnene og anlegga fullt ut
Artikkelside
Side 1 av 62