Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
9 treff

Nynorskordboka 9 oppslagsord

epoke

substantiv hankjønn

Opphav

frå fransk

Tyding og bruk

viktig eller særmerkt tidbolk;
Døme
  • ein historisk epoke;
  • gå inn i ein ny epoke;
  • avslutte ein epoke
Artikkelside

tid 1

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt tíð

Tyding og bruk

  1. det som følgjer suksessivt etter kvarandre;
    fenomen, hendingar og tilstandar i ein irreversibel prosess frå det som har vore, gjennom det som er no til det som kjem
    Døme
    • tida går;
    • det var som om tida stod still;
    • tida fell lang;
    • korte, fordrive tida;
    • det går over med tida – etter kvart
  2. Døme
    • austeuropeisk tid
  3. del av døgnet
    Døme
    • i morgon på desse tider
  4. Døme
    • på same tid – i same augeblink, samtidig;
    • alt til si tid;
    • dette er ikkje tida for å krangle;
    • det er tid for oss å gå;
    • i rette tid;
    • tida er inne;
    • mi tid skal kome;
    • før tida – før det er normalt el. rimeleg
  5. tidsrom, stund (som noko varer)
    Døme
    • ha fri, vente ein times tid;
    • det tek kort tid, tek si tid;
    • det er lang tid sidan;
    • bli avbroten heile tida – støtt, ofte;
    • ho er her heile tida – utan avbrot;
    • ha tid på seg, på noko;
    • ha tida for seg;
    • ha dårleg, lita, god tid;
    • vi har inga tid å kaste bort;
    • få, ha tid til;
    • sjå, ta seg tid til noko(n);
    • gje, ta seg god tid – ta det med ro;
    • kaste bort, spille tida;
    • gje nokon tid til å bli ferdig;
    • få tid på seg;
    • det er stutt tid att;
    • vinne tid;
    • nytte, trekkje ut tida;
    • enno er det tid;
    • tid er pengar;
    • på lang(e) tid(er) – på lenge;
    • vere kvitt noko(n) for lange, alle tider
  6. målt tidsrom (som noko varer)
    Døme
    • ta tida på noko(n);
    • ei god, sterk tid på 1500 m;
    • fløyta gjekk for full tid
  7. Døme
    • dei eldste tider;
    • frå alders tid;
    • i gamle tider;
    • opp, ned gjennom tidene;
    • før i tida, i si tid – før i verda;
    • i komande tider;
    • tider skal kome;
    • til, i dei siste tider;
    • den tid, den sorg;
    • tidene skiftar;
    • på Kristi tid;
    • i mi tid som formann;
    • mi tid er over, forbi;
    • (over)leve si tid;
    • vere føre si tid;
    • ingen veit (leve)tida si;
    • slutte, gå mens tida er god – før det er for seint;
    • det var tider det!
    • all, heile si tid;
    • i tider som desse;
    • vår teknifiserte tid;
    • harde, tronge tider;
    • du slette tid!
    • tida er mogen;
    • følgje med i tida;
    • tankar i tida;
    • den viktigaste oppgåva for, i tida;
    • det går mot betre, lysare tider;
    • gode tider – konjunkturar;
    • alle tiders (beste) sjanse
  8. i grammatikk: tempus
    Døme
    • tidene av verbet

Faste uttrykk

  • alle tiders
    svært bra
    • han er ein alle tiders mann
  • berre tida og vegen
    ikkje meir tid enn ein treng for til å kome fram eller rekke det som skal gjerast
    • skal vi rekke fristen, har vi berre tida og vegen
  • for tida
    no om dagen;
    forkorta f.t.
  • gå ut av tida
    døy
  • i mi tid
    da eg var ung;
    da eg var aktiv
    • dette ville ikkje skjedd i mi tid som leiar
  • i tide
    til rett tidspunkt;
    før det er for seint
    • vi kom fram i tide til middag;
    • hugs å snu i tide
  • kva tid
    når
    • kva tid er møtet?
    • eg vil gjerne vite kva tid du kjem
  • med tid og stunder
    før eller seinare
  • på tide
    • på rett tidspunkt;
      det at eit tidspunkt er kome
      • det er på tide å gå
    • på høg tid
      • no var det sanneleg på tide at du kom heim
  • på ubestemt tid
    i ein ikkje nærmare definert periode;
    til så lenge
    • vi har utsett reisa på ubestemt tid
  • rett tid
    tidspunkt som høver for ei sak eller hending;
    frist
    • betal kontingenten i rett tid
  • til alle tider
    alltid
  • til alle tider på døgnet
    støtt
  • til evig tid
    utan å ta slutt;
    for alltid
    • dei vil vere saman til evig tid
  • til tider
    av og til;
    ein gong imellom
    • til tider er eg ganske frustrert
Artikkelside

endetid

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

  1. siste tid før verda går under
    Døme
    • profetiar om endetid og domedag
  2. siste del av ein epoke
    Døme
    • endetida for DDR
Artikkelside

litteratur

substantiv hankjønn

Opphav

frå latin ‘skrift, skriftleg framstilling’, av littera ‘bokstav’

Tyding og bruk

  1. samnemning for skrivne eller prenta åndsarbeid, særleg innanfor eit land, ein epoke eller eit fagområde
    Døme
    • den norske litteraturen;
    • medisinsk litteratur;
    • litteraturen om arbeidarrørsla
Artikkelside

æra

substantiv hankjønn

Opphav

latin aera ‘tal, årstal som kronologisk utgangspunkt’, eigenleg fleirtal av aes ‘kopar, koparmynt’

Tyding og bruk

Døme
  • ein ny æra for norsk skisport
Artikkelside

tidsalder

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

Døme
  • vår teknifiserte tidsalder
Artikkelside

ikon

substantiv inkjekjønn

Opphav

av gresk eikon ‘bilete’

Tyding og bruk

  1. gresk-ortodokst helgenbilete, ofte måla i olje på tre
    Døme
    • det hang eit russisk ikon på veggen
  2. nokon eller noko som symboliserer ein epoke, ein kultur, ein nasjon eller liknande
    Døme
    • polfararen er eit nasjonalt ikon;
    • Hurtigruta er blitt eit ikon
  3. lite, stilisert bilete som symboliserer funksjon eller tyding;
    grafisk symbol på dataskjerm eller liknande
    Døme
    • klikk på ikonet under overskrifta
Artikkelside

epokegjerande

adjektiv

Opphav

etter tysk epochemachend

Tyding og bruk

som innleier noko nytt og viktig;
jamfør epoke
Døme
  • ei epokegjerande oppfinning;
  • epokegjerande arbeid;
  • radiosamband vart epokegjerande for fisket i Lofoten
Artikkelside

ikonisk

adjektiv

Tyding og bruk

  1. som liknar på det som det symboliserer
    Døme
    • ei gruppe ikoniske teikn i britisk teiknspråk
  2. som symboliserer ein epoke, ein kultur, ein nasjon eller liknande;
    Døme
    • ikoniske bygningar;
    • oppnå ikonisk status
  3. om statue: som er i full, naturleg storleik
Artikkelside