Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
232 treff

Bokmålsordboka 111 oppslagsord

frø 2

verb

Opphav

norrønt frjó(v)a og fræ(v)a

Betydning og bruk

utvikle frø eller foster (hos);
formere seg ved frø
Eksempel
  • planten er frødd

Faste uttrykk

  • frø seg
    sette frø;
    formere seg ved frø
Artikkelside

frø 1

substantiv intetkjønn

Opphav

norrønt frjó og fræ

Betydning og bruk

  1. (liten, rund) plantedel som inneholder emne til en ny plante;
    frøemne som er omdannet etter frøingen
  2. Eksempel
    • så tvilens frø
  3. ung skapning som er spire til noe;
    yngel, barn, ungdom
    Eksempel
    • et ungt, lite frø

Faste uttrykk

  • gå i frø
    • lage frø, fornye seg
    • i overført betydning, om person: stagnere, miste evnen til å utvikle, fornye seg
      • kunstneren synes å ha gått fullstendig i frø
  • sette frø
    frø seg og vokse
Artikkelside

fertil

adjektiv

Opphav

av latin ferre ‘bære’

Betydning og bruk

  1. som kan få avkom;
    som gir mulighet eller sannsynlighet for å få avkom;
    Eksempel
    • kvinner i fertil alder;
    • fertile katter
  2. om plante: som bærer frø eller sporer
Artikkelside

stratifisere

verb

Opphav

fra latin, av stratum ‘lag’

Betydning og bruk

  1. blande eller legge frø lagvis i fuktig sand, jord eller torv for å sette i gang påskynde spiring
  2. dele i noenlunde ensartede klasser
Artikkelside

så til

Betydning og bruk

spre korn eller frø ut over et område;
Se: så
Eksempel
  • nybrottet var sådd til med timotei
Artikkelside

sårad

substantiv hankjønn eller hunkjønn

Betydning og bruk

  1. fure som frø eller korn er sådd i
  2. rad med planter som vokser opp etter såing
Artikkelside

såmann

substantiv hankjønn

Opphav

av så (6

Betydning og bruk

  1. person som sår (6 korn eller frø for hånd
    Eksempel
    • lignelsen om såmannen;
    • såmennene kaster ut kornet sitt
  2. i overført betydning: person som sprer eller formidler tanker eller holdninger;
    Eksempel
    • være en såmann for en god sak
Artikkelside

såvare

substantiv hunkjønn eller hankjønn

Betydning og bruk

frø (1, 1) eller korn som passer og er tenkt til såing
Eksempel
  • de selger såvarer og gjødsel
Artikkelside

såmaskin

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

maskin til å så (6, 1) korn eller frø med
Artikkelside

såld

substantiv intetkjønn

Opphav

norrønt sáld; jamfør så (6

Betydning og bruk

åpen, vid beholder med hullete bunn til å rense korn, frø og lignende i
Artikkelside

Nynorskordboka 121 oppslagsord

frø 2

verb

Opphav

norrønt frjó(v)a og fræ(v)a

Tyding og bruk

utvikle frø eller foster (hos);
Døme
  • planta er frødd;
  • eit frødd egg

Faste uttrykk

  • frø seg
    setje frø; øksle seg med frø
Artikkelside

frø 1

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt frjó og fræ

Tyding og bruk

  1. (liten, tørr) plantedel som inneheld emne til ny plante;
    frøemne som er omlaga etter frøinga
    Døme
    • planta utviklar frø
  2. Døme
    • det første frøet til fridom
  3. ung skapning som er spire til noko;
    yngel, barn, ungdom
    Døme
    • eit ungt, lite frø

Faste uttrykk

  • gå i frø
    • lage frø (og blomstre av)
    • i overført tyding, om folk: miste evna til å utvikle seg, stagnere, stivne
      • innsjå at konkurransen er for hard og gå i frø
  • setje frø
    frø seg og øksle
Artikkelside

stein 1

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt steinn

Tyding og bruk

  1. fast og hardt mineralsk materiale som finst i store og små stykke i jordskorpa;
    til skilnad frå jord (3), sand (1) og grus (1
    Døme
    • bryte stein;
    • i Noreg er det mykje stein
  2. blokk eller klump av stein (1, 1)
    Døme
    • kaste stein;
    • få stein i skoen;
    • hoppe frå stein til stein over elva;
    • steinane rasa ned fjellsida
  3. stykke som er tilhogge av stein (1, 1) eller laga av betong, tegl eller liknande og nytta til eit særskilt føremål
    Døme
    • reise ein stein på grava;
    • leggje ny stein på taket
  4. edelt (fargerikt) mineral (1) brukt i smykke;
    Døme
    • edle steinar
  5. frø av steinfrukt med hardt skal rundt
    Døme
    • spytte ut steinen
  6. hardt frø i bær
    Døme
    • druer utan stein
  7. i medisin: liten fast lekam som blir skild ut, særleg i kjertlar

Faste uttrykk

  • byggje/leggje stein på stein
    arbeide tolmodig for å nå eit mål
    • bedrifta bygde stein på stein i etableringsfasen;
    • vi må leggje stein på stein for å få framgang
  • ein skal ikkje kaste stein når ein sit i glashus
    ein bør ikkje kritisere andre for noko ein sjølv kan kritiserast for
  • erte på seg stein
    terge til den aller rolegaste blir oppøst
  • falle ein stein frå nokons hjarte
    bli fri frå ei tung bør (1, 2)
    • det fall ein stein frå hjartet hans da han fekk vite sanninga
  • få ein stein til å gråte
    få den mest kjenslelause til å ynkast over nokon
  • ha eit hjarte av stein
    vere hard og kjenslelaus
  • hard som stein
    svært hard
  • hoggen/skriven i stein
    umogleg å endre
    • framtida er ikkje hoggen i stein;
    • planane er ikkje skrivne i stein
  • ikkje liggje att stein på stein
    vere eller bli heilt øydelagd
  • kaste den første steinen
    vere den første til å døme eller kritisere
  • kaste stein i glashus
    kritisere nokon for noko ein sjølv har gjort feil
    • opposisjonspartiet kastar stein i glashus
  • leggje stein til børa/byrda
    auke vanskane for andre
    • denne lova legg stein til byrda for dei som er komne i ein vanskeleg situasjon;
    • den låge lønsveksten la stein til børa
  • snu kvar stein
    undersøkje nøye;
    saumfare
  • sove som ein stein
    sove tungt
  • steinar for brød
    noko verdilaust i staden for noko nyttig
Artikkelside

fertil

adjektiv

Opphav

av latin ferre ‘bere’

Tyding og bruk

  1. som kan få avkom;
    som gjev moglegheit eller sannsyn for å få avkom;
    Døme
    • kvinner i fertil alder;
    • den mest fertile perioden av menstruasjonssyklusen
  2. om plante: som ber frø eller sporar
Artikkelside

skal

substantiv inkjekjønn

Opphav

samanheng med skjel

Tyding og bruk

  1. hornaktig hylster kring kroppen hos virvellause dyr eller egg
    Døme
    • store, svarte skjel med tjukt skal;
    • dei fann skal frå små sjødyr
  2. ytste laget på frukt, frø eller grønsak
    Døme
    • agner og skal;
    • ha rive skal av ein appelsin i røra
  3. Døme
    • eit skal av betong
  4. flak av noko hardt
    Døme
    • slå eit skal av tanna
  5. i overført tyding: stengsel som vernar mot omverda
    Døme
    • han gjekk inn i skalet sitt
  6. i overført tyding: noko tomt og innhaldslaust
    Døme
    • utan kultur er byen eit tomt skal
  7. i fysikk: elektronskal
Artikkelside

vivipar

adjektiv

Opphav

frå latin, av vivus ‘levande’ og parere ‘føde’

Tyding og bruk

  1. i zoologi: som føder levande ungar
  2. i botanikk: som økslar seg med frø som spirer på morplanta eller med yngleknoppar
Artikkelside

sæde 1

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt sæði; av såd

Tyding og bruk

  1. frø som ein skal så eller har sådd;
    Døme
    • sædet er kome i jorda
  2. grøde (2, 1) av korn på åker
Artikkelside

marakas, maracas

substantiv hankjønn

Uttale

marakˊkas

Opphav

gjennom portugisisk; frå tupí-guaraní

Tyding og bruk

rytmeinstrument av ei innhol (tre)kule med frø eller liknande i og med handtak på, særleg brukt parvis
Artikkelside

stratifisere

stratifisera

verb

Opphav

frå latin, av stratum ‘lag’

Tyding og bruk

  1. blande eller leggje frø lagvis i jord, sand, torv eller liknande for å setje i gang eller skunde på spiring
  2. dele i nokolunde einsarta klasser
Artikkelside

så til

Tyding og bruk

spreie korn eller frø ut over eit område;
Sjå: så
Døme
  • nybrotet vart sådd til med timotei
Artikkelside