Gå til hovedinnhold
Tilgjengelighet
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Enkelt søk
Om avansert søk
878 treff

Bokmålsordboka 254 oppslagsord

menneske

substantiv intetkjønn

Opphav

gjennom dansk, fra gammelfrisisk manniska, menneska, jamfør norrønt manneskja og mennskr ‘menneskelig’; beslektet med mann

Betydning og bruk

  1. skapning, vesen med høy intelligens, evne til å tale og opprett gange;
    til forskjell fra dyr og plante
    Eksempel
    • menneskenes liv og historie;
    • mennesker og dyr
  2. individ, person
    Eksempel
    • mennesket spår, men Gud rår;
    • det moderne menneske;
    • menneskets natur;
    • et godt menneske;
    • et ondt menneske;
    • det var ikke et menneske å se;
    • ha noe godt i huset om det skulle komme et menneske
  3. individ med tanke på menneskelige egenskaper;
    til forskjell fra maskin (1)
    Eksempel
    • hun er da bare et menneske
  4. individ med tanke på menneskets verdi
    Eksempel
    • han er da et menneske, han også
  5. i tiltale og omtale (ofte nedsettende):
    Eksempel
    • kom inn da, menneske!
    • hva er det du gjør, menneske!
    • jeg kjenner ikke disse menneskene

Faste uttrykk

  • aldri bli menneske igjen
    etter en ulykke: være fysisk eller psykisk nedbrutt
  • nytt og bedre menneske
    positivt forandret;
    uthvilt
    • kjenne seg som et nytt og bedre menneske
Artikkelside

fuglebryst

substantiv intetkjønn

Betydning og bruk

  1. bryst på fugl (1)
  2. i overført betydning: smalt, framstående bryst på menneske
Artikkelside

uhyre 1

substantiv intetkjønn

Opphav

fra lavtysk; av uhyre (2

Betydning og bruk

  1. uhyggelig fabelvesen
  2. stort og skremmende dyr
  3. farlig og uhyggelig menneske
Artikkelside

pusling 3

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

lite, svakt menneske eller dyr
Artikkelside

pus

substantiv hankjønn

Opphav

lydord

Betydning og bruk

  1. kjæle- eller lokkenavn for katt (eller hare)
    Eksempel
    • en kjælen, liten pus
  2. kjælenavn for menneske
    Eksempel
    • gratulerer med dagen, pusen min!
Artikkelside

rettenkende, rett-tenkende

adjektiv

Betydning og bruk

som legger vekt på å være ærlig og rettferdig;
Eksempel
  • et rettenkende menneske
Artikkelside

bringe 1

substantiv hankjønn eller hunkjønn

Opphav

norrønt bringa

Betydning og bruk

  1. fremste del av brystet på visse dyr
    Eksempel
    • skuddet traff bjørnen i bringa
  2. kroppsdel mellom hals og bukhule på menneske;
    Eksempel
    • være bred over bringa;
    • hjertet dunker hardt i bringa
  3. i overført betydning: hjerte (2), sinn (1)
    Eksempel
    • skuffelsen sved i bringa
  4. kjøtt fra brystet på dyr
    Eksempel
    • bruke bringe av oksekjøtt til kjøttgryter
  5. del av klesplagg som dekker brystet
    Eksempel
    • en bunadsskjorte med sølje på bringa
Artikkelside

opplyst

adjektiv

Betydning og bruk

  1. som får lys fra en lyskilde
    Eksempel
    • et opplyst rom
  2. som har innsikt;
    jamfør opplyse (3)
    Eksempel
    • et opplyst menneske
Artikkelside

projisering

substantiv hankjønn eller hunkjønn

Betydning og bruk

det å overføre egne tanker, motiver, følelser og ønsker til andre menneske slik at en går ut fra at det er de som har disse
Artikkelside

pleie 1

substantiv hankjønn eller hunkjønn

Opphav

av pleie (2

Betydning og bruk

  1. det å pleie et sykt eller svakt menneske eller dyr
    Eksempel
    • pasienten fikk god pleie;
    • rusavhengige som trenger pleie
  2. det å holde (en del av) kroppen ren og sunn
    Eksempel
    • bruke mye tid og penger på personlig pleie
  3. det å holde noe i god stand
    Eksempel
    • bønder som driver god pleie av kulturlandskapet;
    • blomster trenger pleie og stell

Faste uttrykk

  • i pleie
    innlosjert med pass og tilsyn
Artikkelside

Nynorskordboka 624 oppslagsord

menneske

substantiv inkjekjønn

Opphav

gjennom dansk, frå gammalfrisisk manniska, menneska, jamfør norrønt manneskja og mennskr ‘menneskeleg’, samanheng med mann; jamfør menneskje

Tyding og bruk

  1. skapning, vesen med opprett gonge, høg intelligens og evne til å tale;
    til skilnad frå dyr og plante
    Døme
    • det moderne mennesket;
    • menneske og dyr;
    • Gud og menneske
  2. individ, person
    Døme
    • eit godt menneske;
    • eit vakse menneske;
    • ein by med 380 000 menneske;
    • det var ikkje eit menneske å sjå;
    • ha noko godt i huset i tilfelle det skulle kome eit menneske
  3. individ med tanke på menneskelege eigenskapar;
    til skilnad frå maskin (1)
    Døme
    • ho er da berre eit menneske
  4. individ med tanke på menneskeverd
    Døme
    • han er da eit menneske, han òg
  5. i tiltale og omtale (ofte nedsetjande)
    Døme
    • kom inn da, menneske!
    • kva er det du gjer, menneske!
    • stakkars menneske;
    • eg kjenner ikkje desse menneska

Faste uttrykk

  • aldri bli menneske att
    etter ei ulukke: vere fysisk eller psykisk nedbroten
  • nytt og betre menneske
    positivt forandra;
    utkvilt
    • kjenne seg som eit nytt og betre menneske
Artikkelside

naturressurs

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

førekomst i naturen som menneske kan gjere seg (økonomisk) nytte av
Døme
  • skogen er ein viktig naturressurs
Artikkelside

reality-tv, reality-TV

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

tv-program der vanlege menneske opptrer som seg sjølv i ein konstruert røyndom
Artikkelside

artefakt

substantiv hankjønn eller inkjekjønn

Uttale

artefakˊt

Opphav

av latin arte factum ‘gjord ved handverk, kunst’

Tyding og bruk

gjenstand som er laga av menneske, kunstprodukt, til skilnad frå naturlege gjenstandar
Artikkelside

ein 2, éin

determinativ kvantor

Opphav

norrønt einn, ein, eitt

Tyding og bruk

grunntalet 1;
det første talet i talrekkje
Døme
  • ein og ein er to;
  • ein meter, ei mil, eit hekto;
  • alt på ein gong;
  • på ei og same tid;
  • alt låg i ei røre;
  • ein i senn;
  • ein om gongen;
  • ein etter ein gjekk sin veg;
  • det er ei som kan skrive!
  • ta for seg ein for ein

Faste uttrykk

  • alt i eitt
    • stadig
      • ho måtte alt i eitt kike bort på han
    • samling av fleire opplysingar, funksjonar eller liknande
      • religion, nasjon og identitet – alt i eitt
  • bli nummer éin
    bli best;
    vinne
  • ein dagen
    her om dagen
  • ein eller annan
    noko eller nokon;
    ein viss;
    einkvan
    • på ein eller annan måte;
    • i sentrum av ein eller annan by;
    • der inne stod ein eller annan;
    • på eit eller anna vis
  • ein og annan
    nokre (få)
  • eitt og anna
    mangt, ymse
    • kome med eitt og anna hint
  • eitt og hitt
    mangt eit
  • eitt å gjere
    éin utveg eller éi løysing som må veljast
    • dei har eitt å gjere;
    • her er det berre eitt å gjere
  • gå i eitt
    • flyte saman
      • gå i eitt med omgjevnadene
    • halde fram utan stans
      • dagen går i eitt, utan pause
  • i eitt køyr
    utan opphald
  • i eitt og alt
    på alle måtar
    • dei var samde i eitt og alt
  • i eitt vekk
    stadig
    • han fortalde vitsar i eitt vekk
  • kvar ein
    alle
    • kvar ein busk;
    • kvart eit menneske
  • kvar og ein
    alle
    • kvar og ein må ta ansvar
  • med eitt
    brått
  • med éin gong
    straks
  • på ein, to, tre
    svært raskt;
    på ein augeblink
    • vere ferdig på ein, to, tre;
    • huset vart ikkje bygt på ein, to, tre
  • under eitt
    samla
    • sakene blir handsama under eitt
Artikkelside

pudrett

substantiv hankjønn

Opphav

av fransk poudrette; jamfør pudder

Tyding og bruk

om eldre forhold: (tørka og knust) gjødsel frå menneske, ofte blanda med torvstrø og anna avfall
Artikkelside

psykologi

substantiv hankjønn

Opphav

jamfør -logi

Tyding og bruk

  1. lære om psykiske eigenskapar og prosessar og om åtferda til menneske og dyr
  2. Døme
    • vi teng meir kunnskap om psykologien til barn
Artikkelside

tofoting, toføting

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

toføtt skapning;
(særleg brukt om) menneske
Døme
  • reven kjende teven av tofoting
Artikkelside

pusling 3

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

lite, svakt menneske eller dyr
Artikkelside

pus

substantiv hankjønn

Opphav

lydord

Tyding og bruk

  1. kjæle- eller lokkenamn for katt (eller hare)
    Døme
    • den litle pusen har ikkje fått namn enno
  2. kjælenamn for menneske
    Døme
    • alt skal gå bra, pusen min
Artikkelside
Side 1 av 63