Avansert søk

Nynorskordboka 252 oppslagsord

vind 1

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt vindr

Tyding og bruk

luft som er i meir eller mindre sterk rørsle
Døme
- vinden blæs kaldt frå nord;
- vinden står (på) frå vest;
- ha vinden i ryggen, i sida;
- leggje båten opp i vinden;
- gå ute i all slags vind og vêr;
- snar som ein vind;
- mild, veik, flau vind;
- hard, sterk vind;
- ha vind i segla – òg: ha framgang;
- snu kappa etter vinden – sjå kappe (2
- - austavind
  - fønvind
  - nordanvind
  - sidevind
  - sønnavind
  - vestavind
pust (1, andedrag
Døme
- ta etter vinden – hive etter pusten

Faste uttrykk

ein segls vind
vind som fyller seglet, jamn vind
i vinden
på moten;
aktuell (2), in, populær (1)
med turné og nytt album er artisten i vinden for tida
sjå kva veg vinden blæs
òg: skjøne korleis noko utviklar seg
sleppe ein vind
fise, fjerte
spreie for alle vindar
sende i alle retningar;
oppløyse
formuen vart spreidd for alle vindar

vind 2

adjektiv

Opphav

norrønt vindr; av vinde (

Tyding og bruk

særleg om trevyrke: skeiv, vrien

Døme

planken, fjøla er vind

vinde 2

vinda

verb

Opphav

norrønt vinda; samanheng med vende (

Tyding og bruk

rulle, vikle garn, tråd eller liknande opp på vinde (1;
tvinne
heise, fire eller slepe med vinde (1

rom 4

adjektiv

Opphav

norrønt rúmr

Tyding og bruk

rommeleg (1);
vid (2;
lang (2, 4)
Døme
- romme sko;
- det var romt mellom husa;
- rom tid
brukt som adverb: godt og vel
Døme
- romt hundre deltakarar
open, fri (2
Døme
- i rom sjø
om vind: som er lett å segle i
Døme
- segle i rom vind

hauste

hausta

verb

Opphav

norrønt hausta, opphavleg ‘bli haust’

Tyding og bruk

samle inn og få avlinga under tak
Døme
- vi kjem til å hauste tidleg i år;
- eg har hausta inn epla;
- ho hausta honningen frå bikubene;
- dei haustar inn kveiten allereie
i overført tyding: få (2, 1) eller oppnå noko som løn eller resultat av ein innsats
Døme
- ho hausta stor applaus frå tilhøyrarane;
- han hausta anerkjenning for arbeidet

Faste uttrykk

det haustast
det går mot haust
det haustast og trea blir gule
ein haustar som ein sår
ein får dei resultata ein fortener
hauste fruktene av noko
nyte fordelane av eit (godt) utført og kanskje vanskeleg arbeid
no kan ho endeleg hauste fruktene av ti års hardt arbeid
hauste juletreet
ta pynten av juletreet
hauste storm
få sterk kritikk for noko;
jamfør så vind og hauste storm
dei har hausta stor storm med planane sine
så vind og hauste storm
seie eller gjere noko tilsynelatande lite som får uventa negative konsekvensar
dei har sådd vind og hausta storm med forslaget sitt

vestrøn

adjektiv

Opphav

norrønt vestrǿnn; jamfør -røn

Tyding og bruk

om vind: vestleg (2);

utrøn

adjektiv

Opphav

jamfør norrøn

Tyding og bruk

Døme

utrøn vind

svak

adjektiv

Opphav

av lågtysk swak

Tyding og bruk

som har liten styrke;
veik (2, 1), kraftlaus (1)
Døme
- ha svake musklar;
- han er svakare enn andre barn;
- ein svak vind;
- motoren var for svak
som toler lite;
sjukleg, skrøpeleg
Døme
- ha svake nervar;
- ho er framleis svak etter operasjonen
som har liten innverknad eller kraft
Døme
- ei svak gruppe;
- svak motstand
- brukt som substantiv:
  dei svake i samfunnet
- brukt som adverb:
  sjå behova til dei svakast stilte
som har liten makt eller autoritet
Døme
- ei svak regjering;
- få kritikk for svak leiing
som ein nesten ikkje legg merke til
Døme
- ei svak lukt;
- ein svak nedgang i talet på selde bustader;
- veksten var svakare enn venta
- brukt som adverb:
  eit svakt opplyst rom;
  ho klemde handa hans svakt
lite fast;
ettergjevande
Døme
- vere svak i trua
lite solid;
usikker
Døme
- ha svak økonomi
lite vellukka;
dårleg
Døme
- ein svak prestasjon;
- svake resultat;
- laget har hatt ein svak start på sesongen;
- dette er den svakaste boka hennar;
- regelverket er for svakt
- brukt som adverb:
  den norske krona står svakt
i grammatikk: med regelviss bøying;
linn (3);
til skilnad frå sterk (11)

Faste uttrykk

det svake kjønn
utdatert nemning for kvinner
svak bøying
bøying med tillagd ending i preteritum;
linn bøying;
til skilnad frå sterk bøying
svak side
feil, mangel
ei svak side ved rapporten;
undersøkinga har svake sider
svake substantiv
substantiv som endar på trykklett vokal;
linne substantiv;
til skilnad frå sterke substantiv
svake verb
verb som får bøyingsending i preteritum;
linne verb;
til skilnad frå sterke verb
vere svak for
gjerne ville ha;
ikkje kunne motstå
ho er svak for det søte

sørrøn, sudrøn

adjektiv

Opphav

norrønt suðrǿnn

Tyding og bruk

om vind: som kjem frå sør (, 1)

segl 2

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt segl

Tyding og bruk

stor duk (1), ofte trekanta eller firkanta, som er festa i ei mast (1) eller liknande på ein båt, eit skip eller anna fartøy, og som fangar vinden og driv fartøyet framover
Døme
- vinden fylte segla
- - bramsegl
  - råsegl
  - skværsegl
utspent duk eller presenning som skal fange opp noko, eller som skal verne mot noko
- - brannsegl
  - solsegl

Faste uttrykk

berge/stryke/reve segl
- ta inn segla eller minske storleiken på segla på eit fartøy
  mannskapet reva segla;
  vi må berge segla i dette vêret;
  dei strauk segla for å få kontroll over skipet
- setje ned tempoet, bremse
for fulle segl
- med alle segla heiste og dermed i høg fart
  skonnerten kom mot oss for fulle segl
- med stor fart, kraft og energi
  julesalet går for fulle segl
setje alle segl til
- ha alle segla heiste og dermed segle i stor fart
- setje alle krefter inn;
  setje alle klutar til
  dei har sett alle segl til for å stoppe fråflytjinga
setje segl
- heise segla på eit fartøy opp sånn at det kan segle
- setje i gang, starte
ta rev i segla
- trekkje felt i eit segl ned mot bommen for å få mindre seglflate
- gå meir varsamt fram;
  moderere seg
under segl
på reise;
undervegs
fullriggaren var under segl mot fjerne strender
vind i segla
medgang;
suksess
firmaet har vind i segla for tida

Resultater per side: