Avansert søk

Enkelt søk

Nynorskordboka 57 oppslagsord

sans

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom fransk; frå latin sensus ‘kjensle, forstand’, av sentire ‘kjenne, merke’

Tyding og bruk

evne til å sanse
Døme
- dei fem sansane syn, høyrsel, kjensle, lukt og smak
- - luktesans
  - smakssans
forståing, interesse, skjøn
Døme
- ha sans for humor;
- ha kritisk sans
fornuft (1)
Døme
- det er ikkje sunn sans i det du seier

Faste uttrykk

ha ein sjette sans
vere synsk
sans og samling
evne til å forstå og tenkje;
forstand (1), medvit (1), fatning
vere ved sans og samling;
kome til sans og samling;
gå frå sans og samling;
drikke seg frå sans og samling
sjuande sans
almanakk med plass for eigne notatar

Artikkelside

sanse

sansa

verb

Tyding og bruk

leggje merke til;

oppfatte (1)

Døme

ikkje sanse nokon ting;
ho sansa ikkje det ho las

Faste uttrykk

sanse seg
kome til seg sjølv

Artikkelside

rokokko

substantiv hankjønn

Opphav

frå fransk, av rocaille ‘dekorasjon av muslingar, korallar, stein og liknande’

Tyding og bruk

stilart med snirklete og usymmetrisk utsmykking, med ornament som utvikla seg frå barokken (2
smaksretning i litteratur, målarkunst og musikk kring 1725–1770 med sans for det forfina, lette og grasiøse

Artikkelside

stilsans

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

estetisk sans;

sans for ein harmonisk, rein stil

Artikkelside

språkøyre, språkøyra

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

sans for det som er i samsvar med god språkbruk;
språkkjensle
Døme
- lytting og lesing er nyttig for å trene opp språkøyret hos barn
evne til å lære og kjenne att framande språk og dialekter
Døme
- innlæraren har eit godt språkøyre

Artikkelside

umusikalsk

adjektiv

Tyding og bruk

som manglar sans eller øyre for musikk
Døme
- eit umusikalsk menneske
i overført betydning: lite taktfull;
upassande, taktlaus, tonedauv (2)
Døme
- ein umusikalsk måte å gå fram på

Artikkelside

smak

substantiv hankjønn

Opphav

frå lågtysk

Tyding og bruk

eigenskap ved eit stoff som gjev eit karakteristisk sanseinntrykk når noko, særleg mat eller drikke, kjem i kontakt med sanseorgana i munnen
Døme
- ein saus med fyldig smak;
- krydder har sterk smak;
- det er god smak på jordbæra
evne til å skilje søtt, salt, surt, beiskt og umami;
smakssans
Døme
- dei fem sansane våre er syn, høyrsel, lukt, smak og kjensle
liten bit;
smakebit
Døme
- få ein smak av den nysteikte kaka
hug til å føretrekkje noko framfor noko anna;
stil
Døme
- kvar sin smak!
- smaken som rår mellom folk
evne til å døme om kva som er vakkert, smakfullt og verdifullt;
estetisk sans
Døme
- ha god smak

Faste uttrykk

falle i smak
vekkje velvilje eller velvære
maten fall i smak;
humor som fell i smak
få smaken på
få lyst på meir av noko ein har prøvd eller oppdaga
få smaken på økologisk mat;
han fekk smaken på surfing
smak og behag
personleg føretrekt kvalitet eller eigenskap
smak og behag kan ikkje diskuterast
vond/flau/dårleg smak i munnen
dårleg kjensle;
skamkjensle
ho sat att med ein vond smak i munnen etter avgjerda;
dei tok imot tilbodet med ein flau smak i munnen;
sigeren gav meg ein dårleg smak i munnen