Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 14 oppslagsord

retorisk

adjektiv

Tyding og bruk

som gjeld talekunst;

veltalande

Døme

vere eit retorisk talent

Faste uttrykk

retorisk spørsmål
spørsmål som ein ikkje ventar svar på, eller som ein stiller for seg sjølv for å kunne svare på det

Artikkelside

spørsmål

substantiv inkjekjønn

Opphav

etter dansk av, eldre dansk spørgsel ‘spurning’; av spørje og av mål (

Tyding og bruk

spørjande setning eller ytring
Døme
- stille nokon eit spørsmål;
- kome med eit spørsmål;
- rette eit spørsmål til nokon;
- eit nærgåande spørsmål;
- retorisk spørsmål – sjå retorisk;
- kvar elev fekk tre spørsmål til eksamen – oppgåver i spørsmålsform
- førespurnad
  det har vore spørsmål etter deg
sak som er oppe til drøfting;
problem, vanske (1
Døme
- stridsspørsmål;
- eit brennande spørsmål;
- utanrikspolitiske spørsmål;
- det var aldri spørsmål om noko anna;
- spørsmålet er om vi vil ha det – det kjem an på om;
- der er berre spørsmål om dagar – det er berre snakk om dagar
- noko som er uvisst
  det er eit anna spørsmål;
  om vi skal lykkast, er eit ope spørsmål

Faste uttrykk

det store spørsmålet
det avgjerande punktet

Artikkelside

spørje

spørja

verb

kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt spyrja; av spor (

Tyding og bruk

vende seg til for å få svar på noko;
frege, forhøyre (seg)
Døme
- «kjem du snart heim?» spurde mora;
- spørje etter noko(n);
- spørje faren om lov;
- du spør og grev om alle ting
- i retorisk spørsmål, som framheving
  spør om eg vart glad!
- eksaminere
  bli spurd om 1814;
  om 30 år er det ingen som spør kven du var – ingen som bryr seg om;
  få spurt opp nokon;
  spørje nokon til råds;
  spørje nokon ut om noko(n);
  spørje seg for, fram, føre;
  spørje seg fri frå skulen
- i presens partisipp: som uttrykkjer spørsmål
  eit spørjande blikk;
  ei spørjande hovudsetning;
  spørjande pronomen;
  sjå spørjande på nokon
få vite, høyre om;
frette
Døme
- spørje nytt;
- ho vart aldri spurd meir – ingen høyrde noko meir til henne

Faste uttrykk

spørje seg sjølv
fundere på sjølv;
grunde på
eg spurde meg sjølv om kva eg eigenleg ville studere

Artikkelside

høne

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt hǿna

Tyding og bruk

hoe av arta tamhøns eller ulike andre arter av hønsefuglar
Døme
- ha høner;
- kaklande høner;
- hanen spankulerer midt i flokken av høner
- - orrhøne
  - perlehøne
  - rapphøne
hann og hoe av fuglearter som ikkje høyrer til ordenen hønsefuglar
- - sivhøne
  - sothøne
i namn på insekt
- - gullhøne
  - marihøne

Faste uttrykk

blind høne finn også korn
ein person utan føresetnader kan også slumpe til å finne det rette
egget vil lære høna å verpe
den urøynde vil ta den røynde i skule
gå den vegen høna sparkar
gå dårleg, gå til atters
ha ei høne å plukke med nokon
ha noko uoppgjort med nokon
kva kom først av høna og egget?
retorisk spørsmål brukt for å uttrykkje uvisse om tilhøve mellom årsak og verknad
det blir som spørsmålet om høna og egget

Artikkelside

talefigur

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

retorisk eller poetisk uttrykk som vik av frå vanleg språkføring;

figur (8)

Artikkelside

kva kom først av høna og egget?

Tyding og bruk

retorisk spørsmål brukt for å uttrykkje uvisse om tilhøve mellom årsak og verknad;

Sjå: høne

Døme

det blir som spørsmålet om høna og egget

Artikkelside

retorisk spørsmål

Tyding og bruk

spørsmål som ein ikkje ventar svar på, eller som ein stiller for seg sjølv for å kunne svare på det;

Sjå: retorisk, spørsmål

Artikkelside

figur

substantiv hankjønn

Opphav

av latin fingere ‘lage’

Tyding og bruk

ytre form eller fasong, særleg på menneskekropp;
skikkelse
Døme
- ha slank figur
person;
skapning
Døme
- ein tydeleg politisk figur;
- kongen fungerer som ein samlande figur i kriser
karakter i diktverk
Døme
- figurane i skodespelet
- - gjennomgangsfigur
  - rollefigur
måte å te seg eller opptre på
Døme
- gjere ein god figur
skapnad laga i materiale som leire, plast, is, glas eller sand;
statue, skulptur;
modell (2)
Døme
- skjere ut figurar i tre;
- tørke støv av alle figurane på hylla;
- ein figur til å setje på toppen av bryllaupskaka
forklarande bilete til tekst
Døme
- sjå figur 6
i matematikk: samling linjer og flater som lagar ei geometrisk form
Døme
- triangel, rektangel og andre figurar
retorisk eller poetisk uttrykk som vik av frå vanleg språkføring
i musikk: mindre, avgrensa gruppe av tonar som gjerne blir tekne opp att fleire gonger
samanhengande og etablert sett av rørsler eller posisjonar i dans;
avdeling av turdans

Artikkelside

anastrofe

substantiv hokjønn

Uttale

anastroˋfe

Opphav

av gresk anastrophe ‘omsnunad, vending’

Tyding og bruk

retorisk figur (8) som inneber ombyting av ord;

til dømes i heim att vi går eller nase stor og auge små

Artikkelside

balansekunst

substantiv hankjønn eller hokjønn

Tyding og bruk

kunsten å halde balansen
Døme
- spelaren synte balansekunst i duellen
innøvd oppvising av ein balansekunstnar
Døme
- balansekunst på slakk line
i overført tyding: (evne til) sameining, prioritering av ulike (motstridande) omsyn
Døme
- samarbeid er ofte ei vanskeleg balansekunst;
- politikaren dreiv retorisk balansekunst

Artikkelside

Side 1 av 2

Resultat per side: