Avansert søk

Enkelt søk

Nynorskordboka 77 oppslagsord

kjønn

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt kyn, påverka av latin sexus; i tydinga ‘grammatisk kjønn’ etter latin genus

Tyding og bruk

sum av fysiologiske eigenskapar hos individ som produserer same slag kjønnsceller
Døme
- kva kjønn har barnet?
- - hankjønn
  - hokjønn
  - tvikjønn
gruppe av individ eller organismar som anten har hankjønns- eller hokjønnseigenskapar
Døme
- arbeide for likestilling mellom kjønna;
- koret har songarar av begge kjønn;
- eg kjenner meg ikkje heilt heime i verken det eine eller det andre kjønnet
kjønnsorgan
Døme
- vise fram kjønnet sitt
i språkvitskap: kvar av to eller tre klasser som substantiva, adjektiva og ein del av pronomena er delte inn i;
genus (2)
Døme
- grammatisk kjønn;
- kva kjønn har dette substantivet?

Faste uttrykk

biologisk kjønn
genetisk og/eller anatomisk kjønn
det sterke kjønn
utdatert nemning for menn
det svake kjønn
utdatert nemning for kvinner
eit tredje kjønn
eit kjønn som ikkje er mann eller kvinne
juridisk kjønn
kjønn slik det er offisielt registrert i samfunnet
Stortinget har vedteke ei lov om endring av juridisk kjønn
sosialt kjønn
kjønn som andre opplever at ein høyrer til, og som ein blir sosialisert inn i

Artikkelside

kjønne

kjønna

verb

Tyding og bruk

knyte til kjønn (2) eller til tradisjonelle kjønnsroller

Døme

dei protesterer mot å kjønne leiker for barn

Artikkelside

svak

adjektiv

Opphav

av lågtysk swak

Tyding og bruk

som har liten styrke;
veik (2, 1), kraftlaus (1)
Døme
- ha svake musklar;
- han er svakare enn andre barn;
- ein svak vind;
- motoren var for svak
som toler lite;
sjukleg, skrøpeleg
Døme
- ha svake nervar;
- ho er framleis svak etter operasjonen
som har liten innverknad eller kraft
Døme
- ei svak gruppe;
- svak motstand
- brukt som substantiv:
  dei svake i samfunnet
- brukt som adverb:
  sjå behova til dei svakast stilte
som har liten makt eller autoritet
Døme
- ei svak regjering;
- få kritikk for svak leiing
som ein nesten ikkje legg merke til
Døme
- ei svak lukt;
- ein svak nedgang i talet på selde bustader;
- veksten var svakare enn venta
- brukt som adverb:
  eit svakt opplyst rom;
  ho klemde handa hans svakt
lite fast;
ettergjevande
Døme
- vere svak i trua
lite solid;
usikker
Døme
- ha svak økonomi
lite vellukka;
dårleg
Døme
- ein svak prestasjon;
- svake resultat;
- laget har hatt ein svak start på sesongen;
- dette er den svakaste boka hennar;
- regelverket er for svakt
- brukt som adverb:
  den norske krona står svakt
i grammatikk: med regelviss bøying;
linn (3);
til skilnad frå sterk (11)

Faste uttrykk

det svake kjønn
utdatert nemning for kvinner
svak bøying
bøying med tillagd ending i preteritum;
linn bøying;
til skilnad frå sterk bøying
svak side
feil, mangel
ei svak side ved rapporten;
undersøkinga har svake sider
svake substantiv
substantiv som endar på trykklett vokal;
linne substantiv;
til skilnad frå sterke substantiv
svake verb
verb som får bøyingsending i preteritum;
linne verb;
til skilnad frå sterke verb
vere svak for
gjerne ville ha;
ikkje kunne motstå
ho er svak for det søte

Artikkelside

særspråk

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

variant av eit språk som blir brukt av personar med visse sams drag, til dømes alder, kjønn eller yrke;

til skilnad frå allmennspråk

Døme

det er særleg i ordtilfanget at eit særspråk merkjer seg ut

Artikkelside

skeiv

adjektiv

Opphav

norrønt skeifr

Tyding og bruk

som hallar til eine sida;
ikkje rett;
skakk, skrå
Døme
- ha skeiv rygg;
- skeiv nase;
- skeive hælar;
- eit skeivt smil;
- det skeive tårnet i Pisa
- brukt som adverb:
  flire skeivt
forkjært, vrang (3)
Døme
- gje ei skeiv framstilling av noko;
- gå på skeive
som bryt med tradisjonelle normer for seksualitet, kjønn og kjønnsidentitet
Døme
- ein møtestad for skeiv ungdom;
- skeive organisasjonar og miljø
- brukt som substantiv:
  mange har framleis negative haldningar til skeive

Faste uttrykk

gå sin skeive gang
utvikle seg eller utarte tilfeldig og ofte uheldig
kome skeivt ut
kome gale av stad
på skeive
- på skakke;
  på skrå
  kassene står på skeive
- på ein uheldig og uynskt måte
  alt går på skeive
sjå skeivt til
sjå på med uvilje eller mistru
skeiv vinkel
vinkel som ikkje er 90 grader

Artikkelside

seksual-

i samansetning

Opphav

frå latin av sexus ‘kjønn’

Tyding og bruk

som gjeld sex og kjønnsliv

- seksualdrift
- seksualforbrytar
- seksualisere
- seksualpartnar

Artikkelside

seksuell

adjektiv

Opphav

frå fransk; same opphav som seksual-

Tyding og bruk

som gjeld lyster og drifter knytt til sex og forplanting;

kjønnsleg

Døme

vere blyg i seksuelle spørsmål;
seksuell frigjering

Faste uttrykk

seksuell debut
første samleie
seksuell legning
preferanse med omsyn til kva for kjønn ein er seksuelt tiltrekt av
seksuell lågalder
alder ein person må ha nådd for at seksuell omgang med personen ikkje skal vere forbode etter lova, i Noreg 16 år
seksuell orientering
preferanse med omsyn til kva for kjønn ein er seksuelt tiltrekt av