Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 14 oppslagsord

karakteristikk

substantiv hankjønn

Opphav

frå fransk; jamfør karakteristisk

Tyding og bruk

  1. skildring av særdraga til noko eller nokon
    Døme
    • gje ein karakteristikk av personar
  2. i matematikk: heilt tal i ein logaritme med ti til grunntal
  3. grenseverdi for elektrisk motstand
  4. i maskinteknikk: grafisk framstilling av forholdet mellom to eller fleire storleikar i ein teknisk prosess
Artikkelside

merkelapp

substantiv hankjønn

Opphav

jamfør lapp (1

Tyding og bruk

  1. lapp brukt som merke (1, 1), ofte med påskrift om innhald, pris, adressat eller liknande;
    Døme
    • setje merkelapp på pakka
  2. i overført tyding: overflatisk karakteristikk
    Døme
    • setje merkelappar på folk
Artikkelside

namn

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt nafn

Tyding og bruk

  1. ord som noko eller nokon blir kalla med, og som skil ut eit særskilt individ, eksemplar eller liknande frå ei større gruppe (til dømes person- og stadnamn), eller som knyter det nemnde til ei særskild klasse eller eit særskilt slag (til dømes plante- og stoffnamn)
    Døme
    • oppgje namn, adresse og fødselsdato;
    • ein gut med namnet Jacob;
    • familien har to namn i etternamnet sitt;
    • oppgje fullt namn;
    • namnet på gata har eg gløymt;
    • ekspedisjonen gjekk under namnet Apollo 11;
    • byen fekk namn etter grunnleggjaren;
    • hunden lyder namnet Fido;
    • alle klede skal merkjast med namn;
    • set rekninga på namnet til firmaet;
    • reservasjonen vart gjort i namnet til dottera mi
  2. namn (1) eller ord for karakteristikk som nokon eller noko får i tillegg til det eigenlege namnet;
    Døme
    • berre kjærasten brukte det namnet på han
  3. namn (1) i skriftleg form, digitalt eller handskrive, som uttrykk for godkjenning eller autorisasjon;
    Døme
    • setje namnet sitt under eit dokument;
    • namnet hans står på kontrakten, så da er han bindande
  4. Døme
    • forretninga har eit godt namn;
    • miste sitt gode namn og rykte

Faste uttrykk

  • få eit namn
    bli kjend, vidgjeten
    • artisten har fått eit stort namn i utlandet
  • gå under namnet / gå under namn av
    bli kalla
  • i namnet
    tilsynelatande;
    på papiret
    • i namnet er ho framleis tilsett
  • i nokons/nokos namn
    • på vegner av nokon eller noko;
      med den myndigheita som er gjeven av nokon eller noko
      • i kongens namn befaler vi deg;
      • i rettferdas namn;
      • i Guds namn
    • brukt i forsterkande uttrykk
      • men i herrens namn, gjer som eg seier!
  • kalle/nemne noko ved det rette namnet
    seie rett ut kva ein meiner
    • lat oss kalle fredsplanen ved det rette namnet: ein rein okkupasjon
  • kjenne nokon/noko på namn
    vite namnet på nokon eller noko, utan å vite mykje om det nemnde
    • eg kjenner henne berre på namn
  • meir i namnet enn i gagnet
    meir i ord enn i handling
    • vere leiar meir i namnet enn i gagnet
  • namnet skjemmer ingen
    det er ikkje namnet, men handlingane ein gjer, som fører skam med seg
Artikkelside

karakteristikum, karakteristikon

substantiv inkjekjønn

Opphav

av karakteristikk

Tyding og bruk

særleg brukt i fleirtal: særkjenne, særdrag
Døme
  • gje nokre karakteristika ved fenomenet;
  • nevne dei fremste karakteristika ved lagidretten
Artikkelside

råke, treffe spikaren på hovudet

Tyding og bruk

òg: finne det rette ordlaget, gje ein høveleg karakteristikk, seie noko slåande;
Sjå: spikar
Artikkelside

generell

adjektiv

Uttale

sjenerelˊl

Opphav

gjennom tysk, frå latin generalis; same opphav som general-

Tyding og bruk

allmenn(gjeldande), vanleg, gjengs
Døme
  • gje ein generell karakteristikk;
  • gje ein generell kommentar;
  • eit generelt problem;
  • gå frå det spesielle til det generelle
  • brukt som adverb
    • reint generelt kan ein seie …
Artikkelside

understatement

substantiv inkjekjønn

Uttale

øndersteiˊtment

Opphav

engelsk

Tyding og bruk

(for) veik karakteristikk;
(for) varsam uttrykksmåte;
Døme
  • humor med understatement
Artikkelside

treffande

adjektiv

Opphav

presens partisipp av treffe

Tyding og bruk

råkande, slåande;
velplassert
Døme
  • ein treffande karakteristikk
Artikkelside

ting 1

substantiv hankjønn

Opphav

same opphav som ting (2

Tyding og bruk

  1. Døme
    • i mange, somme, visse ting;
    • eg må snakke med deg om ein ting
    • noko (kunnskap, dugleik) som høyrer med til eit arbeid eller fag
      • ho kan sine ting;
      • setje tinga på plass – få orden, klare opp;
      • alle gode ting er tre – tredje gongen vil det lykkast;
      • det er tingen! – løysinga, nett det som trengst
  2. noko (livlaust) som finst;
    Døme
    • gje barna ting i staden for omsorg;
    • berre ein daud ting;
    • ha vakre ting rundt seg
  3. i jus: fast eigedom og lausøyre
  4. i filosofi: det som eksisterer sjølvstendig, uavhengig av det vi erkjenner
  5. Døme
    • utføre store ting;
    • dei venta seg store ting av han;
    • oppleve fæle ting;
    • det gjekk føre seg merkelege ting
  6. omstende, moment ved sak, tilstand og liknande
    Døme
    • det er ein god ting ved han at han er arbeidsglad;
    • på mange ting var det lett å merke at noko var gale
    • noko som blir opplyst eller som blir ynskt opplyst
      • sei meg ein ting: Kvar var du i går?
    • einskild del av prestasjon, arbeid og liknande
      • det var mange ting å gle seg over i framføringa
    • utveg, alternativ (1
      • her er berre to ting å velje mellom
    • årsak, grunn (1
      • han blir rasande for den minste ting
    • brukt i uttrykk for å klassifisere fenomen, omgrep og liknande i ein viss kategori:
      • jordiske ting
    • brukt i uttrykk for vurdering, karakteristikk av forhold, fenomen og liknande:
      • dette var da ein sørgjeleg ting!
    • brukt saman med adjektiv for å uttrykkje overveldande omfang eller grad:
      • det var store ting som han tok på veg
    • med attributivt pronomen:
      • alle ting – allting;
      • ingen ting – ingenting

Faste uttrykk

  • ikkje den ting
    ikkje noko
  • tingen i seg sjølv
    (etter tysk das Ding an sich (Kant))
Artikkelside

spikar

substantiv hankjønn

Opphav

frå lågtysk; samanheng med spik

Tyding og bruk

grann og kvass metallnagle eller -stift med hovud
Døme
  • slå i ein spikar;
  • tynn som ein spikar

Faste uttrykk

  • koke suppe på ein spikar
    gjere mykje ut av lite
  • råke, treffe spikaren på hovudet
    òg: finne det rette ordlaget, gje ein høveleg karakteristikk, seie noko slåande
Artikkelside
Side 1 av 2