Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 34 oppslagsord

heldig

adjektiv

Opphav

av dansk held ‘hell’

Tyding og bruk

som har hell med seg
Døme
- eg var så heldig å vinne;
- laget vann ein heldig siger
gunstig;
lykkeleg (1)
Døme
- saka fekk ein heldig utgang;
- det var heldig at det gjekk slik;
- han dukka opp i ein heldig augeblink;
- eg trur ikkje det er heldig å gjere det på den måten

Faste uttrykk

ha ei heldig hand med
ha ein god framgangsmåte med noko

Artikkelside

oppside

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

side som vender opp;
øvste side
heldig konsekvens, særleg om økonomi
Døme
- å selje bedrifta har si oppside

Artikkelside

lykkast, lukkast

verb

Opphav

jamfør lågtysk lucken; av lykke

Tyding og bruk

gje godt eller venta resultat;

ha framgang;

vere heldig

Døme

det kjemiske forsøket lykkast ikkje;
ho har ikkje lykkast særleg godt som songar;
det lykkast henne å bli vald inn i kommunestyret;
alt ser ut til å lykkast for han

Artikkelside

hand

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt hǫnd

Tyding og bruk

kroppsdel ytst på arm, med fingrar som mellom anna kan gripe og halde
Døme
- store hender;
- vaske hendene;
- bruke begge hendene;
- arbeide med hendene;
- ha hendene på ryggen;
- stå på hendene;
- klappe i hendene;
- vri hendene;
- spå i handa
brukt i uttrykk for helsing, semje eller liknande
Døme
- takke i handa;
- ta nokon i handa
brukt i uttrykk for arbeid, verksemd, medverknad eller liknande
Døme
- ikkje lyfte ei hand for å hjelpe;
- ikkje ta si hand i nokon ting;
- arbeidet er ferdig frå mi hand
brukt i uttrykk for eige, forvaring, makt, mynde, vern eller liknande
Døme
- ha mykje pengar mellom hendene;
- samle makta på få hender;
- vere i trygge hender;
- leggje noko i Guds hender
side, kant, plassering i høve til ein person
Døme
- huset ligg ved vegen på venstre handa;
- sitje ved Guds høgre hand
samling av kort som kvar av spelarane har fått tildelt i kortspel
Døme
- sitje med ei sterk hand
handskrift (1
Døme
- ha ei leseleg hand

Faste uttrykk

bere nokon på hendene
halde alt vondt borte frå nokon;
forkjæle
døy for eiga hand
ta livet av seg
falle i hendene på nokon
kome inn under makta til nokon
han fall i hendene på fienden
for handa
tilgjengeleg
nytte dei materialane ein har for handa
for hand
med handa eller hendene;
manuelt
bunaden er sydd for hand;
skrive brev for hand
frie hender
full handlefridom
ho fekk frie hender til å lage ein ny radioserie
frå første hand
direkte frå opphavsperson eller kjelde;
jamfør førstehands
få noko frå handa
fullføre noko;
bli ferdig med noko
få arbeidet frå handa
gje nokon ei hand
hjelpe nokon
gni seg i hendene
vere godt nøgd, særleg på grunn av stor vinning
gode kort på handa
gode argument, kvalifikasjonar eller liknande som gjer at ein stiller sterkt
gripe med begge hendene
ta imot med iver
eg greip sjansen med begge hendene
gå hand i hand
- gå og halde kvarandre i hendene
- gå føre seg samstundes;
  utvikle seg parallelt;
  følgjast
  urbanisering og avfolking går hand i hand
gå nokon til hande
assistere nokon
ha ei heldig hand med
ha ein god framgangsmåte med noko
ha hendene fulle
ha mykje å gjere;
vere travel
ha noko på handa
(i eit visst tidsrom) ha førsterett til noko
ha reine hender
vere uskuldig
halde handa si over
verne
i første hand
i byrjinga;
i første omgang
i hende
til rådvelde
eg har nett fått avgjerda i hende
ikkje sjå handa framfor seg
ikkje sjå noko som helst
leggje hand på
gjere lekamleg vald mot
leggje siste hand på noko
avslutte noko
leggje siste hand på verket
lett på handa
som gjer noko varleg og nøye
leve frå hand til munn
leve på ein måte så ein berre så vidt har nok til å klare seg
med handa på hjartet
for å vere heilt ærleg
med hard hand
på ein brutal måte
uvedkomande vart jaga bort med hard hand
med livet i hendene
med fare for når som helst å miste livet
med rund hand
rikeleg, raust
dele ut gåver med rund hand
med to tomme hender
utan noko;
på berr bakke
ho starta med to tomme hender og arbeidde seg opp
med våpen i hand
med våpenmakt
forsvare landet med våpen i hand
på andre hender
hos andre eigarar
føretaket heldt fram på andre hender
på eiga hand
utan hjelp frå andre;
for seg sjølv;
sjølvstendig
greie seg på eiga hand
sitje med hendene i fanget
ikkje gjere noko;
ikkje gripe inn
ei regjering som sit med hendene i fanget og lèt det forferdelege skje
slå handa av nokon
ikkje vilje ha noko å gjere med nokon;
svike nokon
ta hand om
ta seg av
ta hand om pasienten;
ta hand om oppgåvene
vere nokons høgre hand
vere ein uunnverleg hjelpar eller medarbeidar for nokon
vere sjefen si høgre hand

Artikkelside

heldiggris

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

veldig heldig (1) person

Døme

din heldiggris!

Artikkelside

kombinasjon

substantiv hankjønn

Opphav

frå seinlatin; jamfør kombinere

Tyding og bruk

det å kombinere to eller fleire delar
Døme
- studiet er ein kombinasjon av teori og praksis;
- ein heldig kombinasjon av stil og styrke
samanstilling av tal eller andre teikn i ei bestemd rekkjefølgje
Døme
- ein må kjenne kombinasjonen til låsen for å kunne opne han
i idrett: rekkjefølgje av handlingar
Døme
- laget har trent på fleire kombinasjonar i angrepet

Artikkelside

lykkeleg, lukkeleg

adjektiv

Tyding og bruk

som har hell med seg;
som går føre seg på ein god måte;
heldig (2);
tenleg
Døme
- den lykkelege vinnaren;
- ein lykkeleg start
som kjenner eller er prega av lykke (3);
glad (2, 1)
Døme
- lykkelege menneske;
- vere lykkeleg over noko;
- leve eit langt og lykkeleg liv

Faste uttrykk

prise seg lykkeleg
vere glad og takksam
han kan prise seg lykkeleg som slapp så lett frå det

Artikkelside

lykketreff, lukketreff

substantiv hankjønn eller inkjekjønn

Tyding og bruk

heldig samantreff;

slumpelykke, slumpetreff

Døme

det var eit lykketreff at eg kom til å gå den vegen

Artikkelside

troll

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt troll, kanskje same opphav som mellomhøgtysk trol(le) ‘uhyre, skrømt’; jamfør trylle

Tyding og bruk

i folketru: stort (eller sjeldan lite), stygt, sterkt og farleg, men dumt og godtruande, menneskeliknande vette som bur i skogen eller berget
Døme
- bergtroll;
- skogtroll;
- tru på tussar og troll
leikefigur som førestiller troll (1)
Døme
- (kome, dukke opp) som troll av eske – brått, overraskande
vond, slem, lei, uskikkeleg eller vrang skapning (menneske eller dyr)
Døme
- han er eit troll å ha som sjef;
- ha eit troll til kjerring;
- eit troll til hest
farleg eller oftare ekkelt dyr;
såleis: rovdyr, særleg ulv;
blekksprut;
orm;
(lite) leddyr, bille, kongro, kryp, utøy, makk (i sår), mellom anna brukt kollektivt:
Døme
- det er mykje troll i graset;
- krosstroll;
- rumpetroll;
- skorpetroll
sjukdom eller plage (særleg slike som etter folketrua var påsette med trolldom);
såleis: brå gikt, lumbago, revmatisme;
trommesjuke, kolikk, forstopping;
verk (1, byll, svoll
trolldom, gand
Døme
- skade nokon med troll;
- det gjekk troll i ord – utsegna vart røyndom (sjølv om ho berre var tenkt som spøk)
brukt i forsterkande uttrykk og eidar, ofte med adverbial funksjon:
Døme
- det var troll til heldig kar;
- troll til plage;
- troll til greier;
- han er troll så sterk
- i bunden form eintal med hankjønnsending: søren, pokker
  kva trollen er dette?
  det var som trollen!
  trollen klype!

Faste uttrykk

som troll av eske
plutseleg, overraskande
dukke opp som troll av eske
troll i eske
leiketøy med figur som sprett opp når loket blir teke av

Artikkelside

kupp

substantiv inkjekjønn

Opphav

av fransk coup, opphavleg ‘slag, støyt’

Tyding og bruk

rask og lovstridig maktovertaking
Døme
- hæren tok makta i eit blodig kupp;
- kongen vart styrta i kuppet;
- mindretalet i partiet gjennomførte eit kupp på årsmøtet
- - militærkupp
  - statskupp
lovbrot som er gjort snøgt og dristig
Døme
- banden planla kuppet godt;
- han var hjernen bak kuppet
heldig kjøp;
varp (2)
Døme
- gjere eit kupp under salet;
- denne buksa var eit kupp

Artikkelside

Side 1 av 4

Resultat per side: