Avansert søk

Enkelt søk

Nynorskordboka 354 oppslagsord

denne

determinativ demonstrativ

Opphav

norrønt m akkusativ þenna; opphavleg av den

Tyding og bruk

særleg om noko nært (jf I den):

Døme

ta denne boka (her), ikkje den (der);
denne gongen;
i desse dagar;
dette var godt gjort

med tilknyting til noko føregåande
- han sa det, denne mannen, at ...
med tilknyting til eit følgjande ledd
- dette som vi snakka om sist
i markering av fråstand, med hovenskap, irritasjon eller liknande
- eg har fått nok av desse folka

Artikkelside

toven

adjektiv

Opphav

av tov

Tyding og bruk

som har blitt tova (2 til;
flokete (1);
tovete
Døme
- ulla er toven
mødesam, seig og tung
Døme
- her er så tove å gå i denne sanden

Artikkelside

toppløn, topplønn

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

høgaste løn i ein etat, ein stillingskategori, ei verksemd eller liknande

Døme

nå toppløn etter 12 år;
kva er toppløna i denne stillinga?

Artikkelside

toppe

toppa

verb

Tyding og bruk

ha den høgaste eller beste rangeringa
Døme
- Viking toppar i første divisjon;
- oktober toppar når det gjeld trafikkulykker;
- våren toppar lista over årstider nordmenn likar best
overgå, slå (2, 3);
vere betre enn
Døme
- denne bragda blir vanskeleg å toppe
lage ein topp på;
leggje øvst
Døme
- topp gjerne salaten med valnøtter;
- pizzaen var toppa med fleire typar ost
lage eller utvikle topp eller aks
Døme
- treet toppar dårleg;
- knip av dei øvste skota slik at planta toppar seg betre
fjerne eller hogge toppen av
Døme
- toppe eit tre

Faste uttrykk

toppe forma
arbeide for å få den beste fysiske forma;
få ein formtopp
toppe laget
setje inn dei beste
toppe seg
- stikke opp;
  lage topp
  skybankane toppar seg;
  snøen toppa seg utfor vindauget
- nå eit høgdepunkt;
  kulminere
  dramaet toppa seg i eit mord;
  handelen toppar seg i desember;
  kaoset toppa seg da statsministeren gjorde eit kuppforsøk

Artikkelside

få ned på papiret

Tyding og bruk

skrive ned;

Sjå: papir

Døme

eg må få ned denne tanken på papiret før eg gløymer han

Artikkelside

papir

substantiv inkjekjønn

Opphav

seint norrønt pappir, gjennom lågtysk og latin; frå gresk papyros

Tyding og bruk

stoff av samanfiltra, valsa, tynne fibrar
- - dopapir
  - kraftpapir
  - silkepapir
blad eller ark til å skrive, teikne eller trykkje noko på, eller til å pakke noko inn i
Døme
- ho skreiv handlelista ned på eit papir;
- han pakka bøkene inn i papir
- - matpapir
  - skrivepapir
verdipapir
Døme
- aksjane vart rekna som sikre papir
noko som er trykt eller skrive;
manuskript
Døme
- dei trykte opp papira til årsmøtet;
- dei etterlatne papira til forfattaren;
- leite i papira på pulten
offisielt dokument;
attest, legitimasjonspapir
Døme
- falske papir;
- politiet tok alle papira deira

Faste uttrykk

avskil på grått papir
plutseleg oppseiing
ho fekk avskil på grått papir
eit dårleg papir
ein person som har dårleg rykte eller omdøme
den nye partnaren hennar viste seg å vere eit dårleg papir
feste til/på papiret
skrive ned
han festa tankane sine til papiret;
avtalen er festa på papiret
få ned på papiret
skrive ned
eg må få ned denne tanken på papiret før eg gløymer han
gullkanta papir
(etter engelsk gilt-edged paper) sikkert og gjerne statsgarantert verdipapir som gjev stor forteneste
ha/få papir på
ha eller få gyldig dokument på noko
ho hadde gyldige papir på opphald;
dei fekk papir på kompetansen
på papiret
i teorien
på papiret er dette ein god plan, men han lèt seg ikkje gjennomføre
stein, saks, papir
leik eller spel mellom to personar der begge samstundes med handa viser teikn for stein, saks eller papir, og kvart teikn vinn over eit av dei to andre moglege teikna
dei avgjorde saka med ein runde stein, saks, papir

Artikkelside

utmelding

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

det å melde seg ut
Døme
- partiet har fått mange utmeldingar etter denne skandalen
bod om at ein melder seg ut
Døme
- skriftleg utmelding

Artikkelside

grisemat

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

mat til griser
Døme
- bruke matavfallet til grisemat
mat som ikkje smakar godt
Døme
- æsj, eg vil ikkje ha denne grisematen!
usunn mat;
søppelmat
Døme
- i kiosken fekk dei all den grisematen dei kunne ynskje
mat som er ureinsleg og vanskeleg å ete
Døme
- taco er skikkeleg grisemat

Artikkelside

halde seg utanfor

Tyding og bruk

ikkje delta i noko;

ikkje blande seg inn i noko;

Sjå: utanfor

Døme

eg heldt meg utanfor denne diskusjonen;
han heldt seg utanfor leiarstriden

Artikkelside

utanfor, utafor

preposisjon

Tyding og bruk

på eller ved utsida av bygning, hus eller liknande;
bortanfor eller på andre sida av eit avgrensa område;
ikkje innanfor
Døme
- stå utanfor huset;
- bli med utanfor;
- livet utanfor fengselsmurane;
- bu utanfor byen;
- ha arbeid utanfor heimkommunen;
- vere utanfor rekkjevidd
i overført tyding: bortanfor eller på andre sida av eit område, felt, tema og liknande
Døme
- utanfor fare;
- han talte heilt utanfor manus;
- dette er utanfor alle reglar;
- pasienten er utanfor livsfare;
- ha barn utanfor ekteskap
utan tilhøyrsle eller deltaking i ei gruppe;
ikkje med i
Døme
- stå utanfor EU;
- falle utanfor arbeidsmarknaden
brukt som adverb: på utsida
Døme
- utanfor skein sola;
- han venta utanfor

Faste uttrykk

halde seg utanfor
ikkje delta i noko;
ikkje blande seg inn i noko
eg heldt meg utanfor denne diskusjonen;
han heldt seg utanfor leiarstriden
halde utanfor
- la vere å informere nokon;
  ikkje la bli med
  mannen heldt henne utanfor planlegginga;
  barna vart haldne utanfor leiken
- ikkje rekne med noko eller nokon;
  ikkje ta med noko eller nokon
  om du held stipendet utanfor, kor mykje tener du i året?
kjenne seg utanfor
kjenne at ein ikkje er informert eller at ein er isolert;
ikkje få delta i ei gruppe, ein krins eller det sosiale livet på lik linje med andre
han kjente seg utanfor på jobben
vere utanfor
vere trøytt og uopplagd;
vere nedfor, i ulag eller deprimert

Artikkelside

Resultater per side: