Gå til hovedinnhold
Tilgjengelighet
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Enkelt søk
Om avansert søk
38 treff

Nynorskordboka 38 oppslagsord

byggverk

substantiv inkjekjønn

Opphav

av bygg (2 og verk (2

Tyding og bruk

noko som er samansett og oppbygd;
større bygning, bru eller liknande
Artikkelside

basis

substantiv hankjønn

Opphav

frå gresk ‘grunnvoll’, opphavleg ‘steg’

Tyding og bruk

  1. fundament, underlag (for eit byggverk);
    fot (1, 5) på ei søyle
  2. grunnlag, føresetnad for noko
    Døme
    • drøfte spørsmålet på brei basis;
    • arbeide på frivillig basis
  3. i matematikk: grunnflate i sylinder, kjegle og liknande;
    grunntal i eit tal- eller logaritmesystem
  4. i landmåling: avstandsmålt linje som dannar grunnlag for målestokken i triangulering
  5. grunndel av noko
    Døme
    • måling med olje som basis
Artikkelside

fornminne

substantiv inkjekjønn

Opphav

av forn (2

Tyding og bruk

fysisk spor etter menneskeliv frå eldre tider, til dømes eit byggverk eller ein gjenstand;
Døme
  • bevare fornminne frå mellomalderen
Artikkelside

stilrein

adjektiv

Tyding og bruk

som har ein gjennomført stil
Døme
  • eit stilreint byggverk;
  • ein stilrein komposisjon;
  • stilreine skihopp
Artikkelside

lafte

lafta

verb

Tyding og bruk

  1. felle saman liggjande tømmerstokkar i hjørna på eit byggverk
  2. setje opp eit bygg ved å lafte (1)
    Døme
    • husa var lafta av rundtømmer
    • brukt som adjektiv
      • ei lafta hytte
Artikkelside

skisse

substantiv hokjønn

Opphav

gjennom tysk, frå italiensk; opphavleg gresk skhedios ‘gjord i hast, utan førebuing’

Tyding og bruk

  1. raskt utført teikning eller liknande
    Døme
    • han teikna ei rask skisse av landskapet
  2. utkast til eit kunstverk, byggverk eller liknande
    Døme
    • ei skisse over det nye hotellet
  3. oversikt over innhald eller forløp for eit arbeid;
    utkast til løysing på eit problem
    Døme
    • ho presenterte ei skisse for prosjektet;
    • ei skisse for forhandlingane
  4. kort litterær skildring
Artikkelside

sluse 1

substantiv hokjønn

Opphav

gjennom lågtysk; frå latin exclusa, av excludere ‘stengje ute’

Tyding og bruk

  1. byggverk i ei elv eller ein kanal med fleire slusekammer som gjer det mogleg å heve eller senke eit fartøy frå éi vasshøgd til ei anna
  3. luke i ei demning
    Døme
    • stengje slusene
  4. gjennomgang (2) med dør i kvar ende

Faste uttrykk

  • opne alle sluser
    la strøyme fritt
    • himmelen har opna alle sluser
Artikkelside

ruin

substantiv hankjønn

Opphav

frå latin, av ruere ‘falle i grus’

Tyding og bruk

  1. (rest av) nedfalle byggverk
    Døme
    • ruinane av ei steinkyrkje;
    • overlevande som vart funne i ruinane av bygget
  2. Døme
    • økonomisk ruin

Faste uttrykk

  • i ruinar
    i ein tilstand av øydelegging;
    i grus
    • byen låg i ruinar etter krigen;
    • landsbyane vart lagde i ruinar i jordskjelvet;
    • livsverket ligg i ruinar
Artikkelside

kneise

kneisa

verb

Opphav

jamfør norrønt kneikja ‘bøye bakover’ og kneik

Tyding og bruk

  1. om person: vere rank
  2. om byggverk, fjell og liknande: nå høgt opp;
    ruve
    Døme
    • fjella kneisar bak oss
    • brukt som adjektiv:
      • den kneisande katedralen

Faste uttrykk

  • kneise med nakken
    vere overlegen
Artikkelside

bru

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt brú

Tyding og bruk

  1. byggverk som lagar veg over ei hindring, særleg over elvar eller sund
    Døme
    • brua over elva
  2. Døme
    • kapteinen står på brua
  3. kunstig tann som er festa i eigne tenner
    Døme
    • setje inn ei bru i underkjeven
  4. stilling med ryggsida ned og kroppen i boge slik at berre hender og fotsolar kjem ned på underlaget
    Døme
    • gå opp i bru;
    • stå i bru

Faste uttrykk

  • brenne alle bruer
    bryte alt samband;
    ikkje kunne vende om
  • byggje bru
    få i stand tilnærming mellom to partar med heilt ulike standpunkt
    • byggje bru mellom generasjonane
Artikkelside