Gå til hovedinnhold
Tilgjengelighet
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Enkelt søk
Om avansert søk
32 treff

Nynorskordboka 32 oppslagsord

sletteland

substantiv inkjekjønn

Opphav

av slette (2

Tyding og bruk

landskap som er prega av flate, skoglause område
Døme
  • Danmark er eit sletteland
Artikkelside

sønnanfrå, sønnafrå, sønnanifrå

preposisjon

Tyding og bruk

  1. frå sør;
    Døme
    • reise sønnanfrå Danmark
  2. brukt som adverb: frå ein stad i sør
    Døme
    • flyet kom sønnanfrå
Artikkelside

gong 1

substantiv hankjønn

Opphav

av gå (1; same opphav som gang

Tyding og bruk

  1. einskilt tilfelle da noko hender
    Døme
    • det var ein gong ein konge;
    • ein gong i neste månad;
    • det hende mange gonger at …;
    • ein sjeldan gong;
    • enda ein gong;
    • ein gong til;
    • mang ein gong;
    • nokre gonger;
    • kvar einaste gong;
    • dei treftest einkvan gongen;
    • denne gongen var det ho som vann;
    • førre gongen tapte ho;
    • neste gong går det betre;
    • det er siste gongen eg gjer det;
    • eg var der for første gong
  2. brukt om kvar einskild oppattaking av viss mengd eller storleik, ofte som uttrykk for multiplikasjon
    Døme
    • Noreg er åtte gonger større enn Danmark;
    • vi fiska tre gonger så mykje som dei;
    • tre gonger tre er ni
  3. Døme
    • ein gong med øl

Faste uttrykk

  • ein gong imellom
    av og til, stundom
    • dei reiste bort ein gong imellom
  • ender og gong
    somme tider;
    stundom
  • for ein gongs skyld
    berre denne eine gongen
  • gong og annan
    somme tider;
    stundom
  • gong på gong
    stadig vekk
  • med ein gong
    straks
  • om gongen
    så mykje eller så mange (av det som er nemnt) for kvar einskild gong
    • kome to og to om gongen;
    • vere vald for fire år om gongen
  • på ein gong
    samstundes
  • éin gong for alle
    slik at ein ikkje treng ta det opp att meir
    • seie det éin gong for alle;
    • betale éin gong for alle
Artikkelside

bølle 1

substantiv hokjønn eller hankjønn

Opphav

etter namnet på staden Bøllemosen i Danmark, der ein bande gutar frå København heldt til i fritida

Tyding og bruk

rå og brutal person;
Døme
  • vere ei bølle og ein bråkmakar;
  • oppføre seg som ei bølle
Artikkelside

regjere

regjera

verb

Opphav

av latin regere ‘styre’, samanheng med rex ‘konge’

Tyding og bruk

  1. ha makta;
    styre
    Døme
    • regjere i eit land;
    • han regjerte over Danmark;
    • Håkon 5. regjerte til 1319;
    • dei to partia har regjert saman i fleire periodar;
    • pengane regjerer verda
    • brukt som adjektiv:
      • ein regjerande monark
  2. herse med;
    Døme
    • gikta regjerer i kroppen

Faste uttrykk

  • regjerande meister
    nokon som har vunne ein tittel, og som er meister fram til neste meisterskap
    • ho er regjerande meister på 1500 m
Artikkelside

kongedøme, kongedømme

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

  1. monarkisk styresett;
    Døme
    • republikanarar som vil kvitte seg med kongedømet
  2. Døme
    • kongedømet Danmark
Artikkelside

lensvesen

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

  1. særleg i mellomalderen: samfunnssystem med sterk lagdeling der kongen som øvste lensherre gav jord i len til vasallar (som i sin tur kunne ha vasallar under seg);
  2. lokal styringsskipnad i Danmark-Noreg frå 1300- til 1600-talet;
Artikkelside

len

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt lén, frå lågtysk; same opphav som lån (2

Tyding og bruk

  1. om eldre forhold: (bruksrett til) landområde, gods eller liknande som ein lensherre overlét ein vasall;
    jamfør lensstell
  2. embetsdistrikt i Danmark-Noreg frå 1300-talet til 1662, avløyst av amt
  3. i Finland og Sverige: administrasjonsområde (län) som svarer til fylke
Artikkelside

provins

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom tysk; frå latin

Tyding og bruk

  1. Døme
    • besøkje dei sørlegaste provinsane
  2. del av landet som ligg langt frå hovudstaden
    Døme
    • dei bur ute i provinsen
  3. administrativt område;
    Døme
    • Noreg vart ein provins under Danmark
  4. geologisk område
    Døme
    • sedimentære provinsar
Artikkelside

Norden

eigennamn

Opphav

truleg frå tysk eller lågtysk; samanheng med norda

Tyding og bruk

samnemning på Danmark, Finland, Færøyane, Island, Noreg og Sverige
Døme
  • arbeide for eit atomfritt Norden
Artikkelside