Avansert søk

Nynorskordboka 8 oppslagsord

triumf

substantiv hankjønn

Opphav

frå latin triumphus ‘sigersferd som ein hærførar gjer til Rom’

Tyding og bruk

stor siger eller suksess
Døme
- ein triumf for vitskapen
byrgskap over ein siger;
sigersglede
Døme
- med triumf i blikket
opptog etter ein siger
Døme
- krigarane drog i triumf til kongen

hatt

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt hǫttr, hattr

Tyding og bruk

hovudbunad med pull og (vanlegvis) brem
Døme
- ein mann med hatt og stokk;
- ho tok på seg hatt da ho gjekk ut
- - bowlerhatt
  - cowboyhatt
  - flosshatt
  - panamahatt
  - tyrolarhatt
noko med form som liknar på ein hatt (1)
Døme
- hatten på ein sopp;
- bølgjene har kvite hattar på
- - røykhatt
  - skumhatt
i overført tyding: rolle (1, 4);
verv (2
Døme
- ho er ein person med fleire hattar i næringslivet
hatteband (2)

Faste uttrykk

bere sin hatt som ein vil
vere fri og uavhengig
ei fjør i hatten
noko ein kan rose seg av;
ein liten triumf
ete hatten sin
brukt for å forsikre tilhøyraren om at ein er sikker i saka
viss ikkje Brann vinn cupen til neste år, skal eg ete hatten min
få så hatten passar
få sterk kritikk
dei fekk så hatten passa av kritikaren
herre min hatt!
utrop som uttrykkjer misnøye eller overrasking
ikkje vere høg i hatten
kjenne seg underlegen, vere redd
la hatten gå rundt
samle inn pengar
løfte på hatten
(løfte på hatten for å) helse
mann med hatt
bilist som køyrer langsamt
noko å hengje hatten på
- noko å stø seg til
  arbeidet går lettare når ein finn noko å hengje hatten på
- ein grunn til klage eller kritikk
  mobbaren finn alltid noko å hengje hatten sin på
sanneleg min hatt!
utrop som uttrykkjer forsikring eller overrasking
stå med hatten i handa
uttrykkje undergjevnad eller (overdriven) vyrdnad
ta hatten av for
uttrykkje vyrdnad eller respekt for
ta sin hatt og gå
brått slutte i ei stilling, eit verv eller liknande, ofte i protest
vere mann for sin hatt
gjere seg gjeldande;
kunne klare seg sjølv
vere på hatt med
kjenne nokon såpass at ein helsar

fjør

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt fjǫðr; tyding 2 av tysk Feder

Tyding og bruk

kvar av dei greinete, lette utvokstrane som dekkjer kroppen på ein fugl
Døme
- fugleungane held på og får fjører;
- lett som ei fjør;
- slåst så fjørene fyk
elastisk konstruksjon (som del av maskineri og ofte av stål)
Døme
- fjørene i madrassen;
- ho spratt opp som ei fjør
- - bladfjør
  - spiralfjør
  - springfjør
kant på smalsida av fjøl eller liknande til å felle inn i renne på anna fjøl;
jamfør not (2
Døme
- golvplankane har fjør og not
skovl (3) på kvernkall (1)

Faste uttrykk

ei fjør i hatten
noko ein kan rose seg av;
ein liten triumf
ei fjør som blir til fem høns
noko lite som blir overdrive umåteleg
lånte fjører
prestasjonar, idear eller liknande som andre står bak

triumftog

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

opptog etter ein siger;
triumf (3)
Døme
- eit bilete av fallskjermjegarar i triumftog gjennom byen
det å bli møtt med hylling for ein prestasjon eller suksess;
sigersgang
Døme
- føredragsturneen vart skildra som reine triumftoget

triumfere

triumfera

verb

Opphav

frå latin; jamfør triumf

Tyding og bruk

briske seg stolt;
jamfør triumferande
Døme
- triumfere på grunn av sigeren
vinne stort;
sigre
Døme
- han triumferte over alle konkurrentane

triumfator

substantiv hankjønn

Uttale

triumfaˊtor

Opphav

frå latin; jamfør triumf

Tyding og bruk

trumf

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom tysk, frå fransk; same opphav som triumf

Tyding og bruk

i kortspel: kortfarge som stikk (2 kort av andre fargar
Døme
- ruter er trumf
trumfkort
Døme
- bruke ein trumf for å ta stikket
i overført tyding: argument, middel eller liknande som gjer at ein vinn
Døme
- ha ein trumf i bakhanda;
- forhandlingsleiaren har spela ut alle trumfane sine

ei fjør i hatten

Tyding og bruk

noko ein kan rose seg av;

ein liten triumf;

Sjå: fjør, hatt