Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 188 oppslagsord

familie

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom tysk; frå latin familia ‘familie, hushald’

Tyding og bruk

gruppe med foreldre og barn som ofte er ein husstand
Døme
- ein familie på fem;
- familien Andersen;
- til Liv og Knut Haug med familie;
- ha stor familie
slekt;
slektningar;
personar som er knytte saman gjennom slektskap eller ekteskap
Døme
- vere av god familie;
- eg er i familie med henne;
- berre den nærmaste familien vart beden i bryllaupet
i botanikk eller i zoologi: gruppe av fleire slekter;
undergruppe av ein orden (4)
etterkomarar etter eitt avlsdyr
i overført tyding: gruppe av ting eller fenomen som høyrer saman
Døme
- i dag er psykiatrien eit akta medlem av den medisinske familien;
- dei presenterte ein ny familie av mobilar

Faste uttrykk

stifte familie
etablere seg i eigen heim med partnar og få barn

Artikkelside

vertsfamilie

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

familie som har nokon (til dømes ein utvekslingsstudent) buande hos seg

Artikkelside

varslarfamilie

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

i bunden form eintal: familie i ordenen sporvefugler med arter som har kort, krokete nebb;

Laniidae

Artikkelside

sjølvefolk

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

familie som eig eit hus eller ein gard;

husbondsfolk

Døme

sjølvefolket var ikkje heime

Artikkelside

selskapsdame

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

dame som er tilsett hos ein fornem, velståande person eller familie til hyggje og selskap (1)
dame som er mykje med i selskapslivet

Artikkelside

møblert

adjektiv

Tyding og bruk

som har møblar

Døme

leige ein møblert hybel

Faste uttrykk

kome frå ein møblert heim
kome frå ein velståande eller danna familie

Artikkelside

kunstnarblod

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

i overført tyding: anlegg eller temperament (1) som ein kunstnar;

jamfør blod (2)

Faste uttrykk

ha kunstnarblod i årene
- høyre til ein familie av kunstnarar
- vere ein dyktig kunstnar

Artikkelside

stor

adjektiv

Opphav

norrønt stórr

Tyding og bruk

som tek mykje plass eller rom;
diger, dryg, svær, motsett liten
Døme
- ei stor bygd;
- store hus;
- vekse seg stor og sterk;
- vere stor for alderen;
- ein stor flokk, familie
- som uttrykk for redsle eller undring:
  gjere store auge
- brei
  eit stort smil
- god, varm
  ha eit stort hjarte
- i musikk:
  den store oktaven – oktaven nedanfor den vesle oktaven
som gjer mykje av seg;
monaleg, omfattande
Døme
- ei stor verksemd;
- Noreg har vore ein stor tørrfiskeksportør;
- tene store pengar;
- ein stor del av folket;
- stor skilnad;
- gjere stor skade;
- i stor målestokk;
- selje, kjøpe i stort;
- gjere nokon ei stor teneste
- vesentleg, viktig
  eit av dei store politiske spørsmåla føre valet;
  det store spørsmålet er ...;
  dra opp dei store linjene;
  i store drag;
  ei stor glede, sorg
- høg (1
  (ikkje) ha store tankar om noko(n)
- sterk
  bruke store ord
- ved oppgjeving av ein sum, eit mål, ei vekt
  kor stor vart fangsten?
  huset er 104 m² stort
- som adverb
  glede seg stort over, til noko;
  dominere stort
- med nekting
  ikkje ete stort;
  ikkje sjå stort anna enn bilar på turen;
  ho kan ikkje vere stort over 20 år
- i komparativ
  arbeide for større rettferd
- absolutt komparativ: heller dryg
  ein større lekkasje;
  det var ikkje noko større med snø
- i superlativ
  med største glede
som har høg (sosial) stilling
Døme
- vere ein stor mann i kommunen
- dugande, vidkjend
  ho har vorte ein stor forskar;
  ein stor vitskapsmann, forfattar, idrettsmann;
  det blir nok noko stort av henne
- ovmodig
  bli, vere stor på det
fin, flott (3
Døme
- (ikkje) vere stort van;
- halde ein stor middag, eit stort selskap
- ikkje småleg
  vere stor nok til å vedgå ein feil;
  sjå stort på det
- ordentleg, retteleg
  du er ein stor tosk, ein stor unge
- full, heil (1
  den store kjærleiken
- fullstendig
  det store tomrommet
- i utrop:
  du store Gud, kinesar, min!

Faste uttrykk

i det store og heile
alt i alt, stort sett, jamt over
store og små
vaksne og barn
vere stor i kjeften
bruke sterke ord;
vere skrytete

Artikkelside

slekt

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt slekt; frå lågtysk av slacht ‘art, slag’

Tyding og bruk

ætt (1, familie (2);
opphav
Døme
- høyre til ei stor slekt;
- møte slekt og vener
ættled;
generasjon
Døme
- gå i arv frå slekt til slekt
i biologi: underavdeling av familie (3) eller underfamilie, i regelen samansett av fleire nærståande arter, til skilnad frå art (2) og familie (3)

Faste uttrykk

i slekt med
i familie med, skyld

Artikkelside

orden

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom lågtysk; frå latin ordo

Tyding og bruk

rekkjefølgje, plassering
Døme
- namna står i alfabetisk orden
regelbunden tilstand;
system
Døme
- ha god orden i sakene sine
lovlydnad
Døme
- syte for ro og orden
i biologi: systematisk gruppe av organismar;
underordna klasse (1, 2) og overordna familie (3)
Døme
- ein orden femner i regelen om fleire familiar
samskipnad som følgjer faste reglar
Døme
- ein geistleg orden
- - munkeorden
  - nonneorden
  - riddarorden
heidersteikn, dekorasjon
Døme
- St. Olavs orden

Faste uttrykk

for ordens skuld
for at alt skal gå riktig for seg
ho ville forklare situasjonen for ordens skuld
gå i orden
bli ordna
saka gjekk i orden
i orden
- i stand
  bilen er i orden
- greitt, ok
  det er i orden at du kjem på søndag
i tur og orden
i rekkjefølgje;
etter kvarandre
innslaga kom i tur og orden
slutta orden
rørsler i ei oppstilt militæravdeling der alle har fast plass
drill og marsj er former for slutta orden
spreidd orden
med større avstand til andre soldatar
dei går frå leiren i spreidd orden

Artikkelside

Side 1 av 19

Resultat per side: