Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 21 oppslagsord

belegg

substantiv inkjekjønn

Uttale

belegˊg

Opphav

av beleggje

Tyding og bruk

lag som dekkjer noko
Døme
- belegg på tennene;
- eit belegg av bakteriar;
- leggje nytt belegg på taket
samla mengd menneske som tek opp plassane på overnattingsstader, i større lokale eller om bord i transportmiddel
Døme
- hotellet har fullt belegg;
- Hurtigruta slit med for lågt belegg utanom høgsesongen
kjensgjerning som stadfestar ein teori, påstand eller spådom
Døme
- det finst ikkje belegg for at dette tiltaket har nokon effekt
døme som tener til prov, til dømes på at ei viss språkform finst
Døme
- det eldste belegget på eit ord;
- det første belegget for ordet ‘jordmor’

Artikkelside

beleggje, belegge

beleggja, belegga

verb

Uttale

belegˊje eller belegˊge

Opphav

frå lågtysk; i tyding 4 frå nederlandsk

Tyding og bruk

dekkje (1) med eit lag av noko
Døme
- skinnet er belagt med bladgull
ta opp plassar på overnattingsstader, i større lokale, om bord i transportmiddel eller liknande
Døme
- berre halvdelen av seta i salen er belagde
underbyggje;
dokumentere
Døme
- ordet ‘dåre’ er belagt i norrønt
gjere fast;
binde;
fortøye
Døme
- beleggje båten

Artikkelside

spegel

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt spegill, gjennom lågtysk; frå latin speculum

Tyding og bruk

blank plate av metall eller glas (med belegg på baksida) som reflekterer lysstrålar og dermed gjev bilete
Døme
- sjå seg i spegelen
- - bakspegel
  - lommespegel
blank, glatt overflate
- - vasspegel
avgrensa overflate
- - akterspegel
  - dørspegel

Faste uttrykk

riset bak spegelen
trugsmål som ein har i bakhanda

Artikkelside

lag

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt lag; samanheng med leggje

Tyding og bruk

masse som er spreidd utover, oppå eller mellom noko;
dekke, belegg
Døme
- eit tynt lag måling;
- eit lag med krem;
- vere dekt av eit lag med støv
kvar av fleire flate einingar som ligg ovanpå eller utanpå kvarandre;
sjikt
Døme
- ei blautkake med tre lag;
- leggje veden i fleire lag;
- ha på seg mange lag med klede
sosial gruppe i eit samfunn;
samfunnslag
Døme
- studentar frå høgare sosiale lag;
- møte menneske frå alle lag i samfunnet
krins av menneske i eit område som høyrer saman
- - bygdelag
  - grannelag
  - nabolag
sosialt samvær;
samkome, fest, selskap
Døme
- vere i godt lag;
- takk for laget!
- halde nokon med lag;
- halde lag for nokon
flokk som arbeider saman;
organisasjon, samskipnad, klubb
- - arbeidslag
  - bondelag
  - mållag
  - salslag
gruppe som deltek i konkurransar som ei eining
Døme
- det beste laget vann
- - idrettslag
  - landslag
måte å fare fram mot nokon på;
(god) måte å gjere noko på;
grep (4)
Døme
- ha godt lag med noko;
- ha lag med ungar
med preposisjonen i og adjektiv i superlativ: i litt for høg grad av det som adjektivet nemner
Døme
- i meste laget;
- i minste laget;
- boka er i lengste laget;
- klokka sju er i tidlegaste laget;
- løna var i knappaste laget
ibuande eigenskap;
veremåte;
tendens
Døme
- ha eit underleg lag med auga;
- ha lag til å leggje på seg
- - ganglag
  - hjartelag
  - sinnelag
humør (1), sinnstilstand
Døme
- vere i godt lag

Faste uttrykk

dei breie laga
den store mengda av folk;
massane;
folk flest
dei breie laga av folket
det glatte lag
sterk kritikk;
utskjelling
journalistane fekk det glatte lag etter publiseringa av saka;
eg vart sint og gav han det glatte lag
gjere nokon til lags
føye seg etter nokon;
tilfredsstille nokon
ha eit ord med i laget
vere med og avgjere
halde noko ved lag
syte for at noko er uendra eller i stand
halde kollektivtrafikken ved lag
midt i laget
middels
skilje lag
gå frå kvarandre
spele på lag
samarbeide
stå ved lag
halde seg uendra;
vare ved;
gjelde
tilbodet står ved lag
ute av lage
ikkje som vanleg;
i ulage
eg er ute av lage

Artikkelside

hogg

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt hǫgg

Tyding og bruk

det å hogge éin gong
Døme
- eitt hogg var nok til å kløyve kubben;
- eit hogg med sverdet;
- ormen låg klar for hogg
stad der det er hogge;
hakk eller sår etter hogg (1)
Døme
- hogget slutta å blø;
- ein kan sjå gårer i hogget på furua
slag (1, 1), pryl
Døme
- få hogg;
- gje hogg
område der det er hogge skog

Faste uttrykk

like bort i/borti hogget
like i nærleiken
rett bort i hogget der går du til venstre;
dei bur like borti hogget her
på hogg og belegg
- så vidt
- utan plan;
  tilfeldig
  det gjekk på hogg og belegg
stå lagleg til for hogg
stå høveleg til for åtak eller kritikk
vere på hogget
vere konsentrert og energisk;
vere på offensiven

Artikkelside

eksempel

substantiv inkjekjønn

Opphav

av latin eximere ‘ta ut’

Tyding og bruk

einskilt tilfelle som illustrerer ein allmenn regel, representerer ei gruppe eller liknande;
belegg, førekomst;
døme (1, 1)
Døme
- eit typisk eksempel;
- eit godt eksempel på inkludering;
- det er mange eksempel på dette i historia
førebilete, føredøme, mønster;
døme (1, 2)
Døme
- vere eit eksempel for andre;
- gå føre med eit godt eksempel

Faste uttrykk

for eksempel
som eit eksempel (1);
for å nemne eit eksempel;
til dømes, til eksempel;
forkorta f.eks.
dårleg inneklima kan føre til helseplager, for eksempel hovudverk
til eksempel
som eit eksempel (1);
for å nemne eit eksempel;
for eksempel, til dømes;
forkorta t.eks.
på øya er det til eksempel funne mange sjeldne planter