Avansert søk

Nynorskordboka 91 oppslagsord

ri 2, ride

rida

verb

Opphav

norrønt ríða

Tyding og bruk

sitje på ryggen av eit dyr og styre det framover;
ferdast på hesteryggen
Døme
- ri på ein hest;
- ri i galopp
sitje skrevs over noko
Døme
- ri på gjerdet;
- ri på båtkvelven
bikke
Døme
- ri over
plage eller tyngje over tid
Døme
- det rir meg som ei mare;
- riden av skuldkjensle;
- poeten er riden av kjærleikslengt
segle eller ferdast på sjø eller bølgje
ha fordel eller nytte av
Døme
- ri på ei popularitetsbølgje
om hanndyr: stige opp på hodyr for å gjennomføre paring

Faste uttrykk

ikkje ri den dagen ein salar
vere sein i vendinga
ri for anker
liggje for anker i storm
ri inn
temje eller dressere til ridedyr
ri kjepphestar
stadig gje til kjenne si (fastlåste) meining om eit emne
ri nokon som ei mare
vere ei stor plage for nokon
dei økonomiske vanskane rei henne som ei mare
ri paragrafar
følgje lova svært strengt;
vere pirkete og formell;
jamfør paragrafryttar
ri prinsipp
tvihalde på prinsippa sine utan å ta omsyn til andre faktorar;
jamfør prinsippryttar
ri stormen av
- kome gjennom ein storm med å liggje på vêret
  ri av ein storm
- klare seg gjennom vanskar
  ministeren reid stormen av

ri 1

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt hríð

Tyding og bruk

brå smerte eller sinnsstemning;
åtak, raptus
Døme
- få ei ri
- - føderi
  - fødselsri
  - hosteri
kort stund
Døme
- ei lita ri;
- ei god ri
brukt som etterledd i samansetningar: periode med hardt vêr
- - frostri
  - uvêrsri

skjelteri

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

ri (, 2) av skjelte (;

anfall av risting

trave 2, tråve

trava, tråva

verb

Opphav

frå lågtysk

Tyding og bruk

renne i trav (1);
til skilnad frå galoppere (1)
Døme
- hoppa trava nedetter vegen
ri i trav
Døme
- ryttarane trava inn i byen
gå utan noko klart mål eller klar retning;
traske (1), vandre (4), flakke (1)
Døme
- trave i butikkar;
- ho byrja trave rundt i rommet
gå raskt;
strene (1), fare (2, 3)
Døme
- trave forbi nokon

trav, tråv

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

gangart der motsett frambein og bakbein blir løfta frå bakken samstundes
Døme
- ri i trav;
- ein hest i fullt trav
i overført tyding: løping, springing
Døme
- barna sette i trav nedetter vegen

Faste uttrykk

ureint trav
- brot på regelen om at hesten skal gå i trav (1) i travløp
  bli diskvalifisert for ureint trav
- ureieleg verksemd;
  ureglementert eller skite spel
  ha mistanke om ureint trav i saka

rykk

substantiv hankjønn eller inkjekjønn

Opphav

Tyding og bruk

kraftig, brå rørsle;
kraftig napp (2, 1)
Døme
- det gav ein rykk i henne;
- hunden gav ein rykk i bandet;
- bilen stansa med ein rykk
ri (1, 2) eller periode (1) som varer kort
Døme
- få ein rykk med arbeidslyst
øving i vektlyfting der ein skal lyfte stonga over hovudet i ei rørsle;
til skilnad frå støyt (7)
Døme
- ta 150 kilo i rykk
i idrett: brå auking i fart for å få eit forsprang frå konkurrentane
Døme
- ho sette inn ein rykk og kom fram i leiinga;
- like før mål gjer han ein kraftig rykk

Faste uttrykk

i rykk og napp
rykkevis, ujamt
stå rykken
greie påkjenninga

tak 2

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt tak

Tyding og bruk

det å ta (1);
grep (1)
Døme
- få godt tak;
- ta tak i tauet;
- sleppe taket i rattet;
- ho greip tak i armen hans
det at noko festar seg;
feste, hald
Døme
- få tak med spettet;
- elden fekk tak;
- vinteren sleppte taket
herredøme, kontroll
Døme
- ho har eit tak på meg;
- få taket på motstandaren;
- læraren har mista taket på elevane
(kraftig) rørsle med arm, hand eller reiskap;
strøk, drag
Døme
- symje med rolege tak;
- eit tak med ljåen;
- eit tak på fela
- - spadetak
  - symjetak
  - åretak
det å takast (2);
styrkeprøve
Døme
- ta eit tak med nokon
- - basketak
  - ryggtak
det å anstrengje seg;
fysisk eller mentalt krafttak;
pårøyning
Døme
- ta det tyngste taket;
- eit liv med harde stunder og tunge tak
kraft og mot til å gjere noko;
viljestyrke, framtak (2)
Døme
- det er ikkje tak i han
brått åtak av sjukdom, smerte eller liknande;
ri (1, 1)
Døme
- sjukdomen kjem i harde tak
avgrensa strekning;
(kort) periode;
einskilt tilfelle;
bolk, etappe, rykk
Døme
- i eitt tak;
- rykkje fram i tak;
- arbeide i tak;
- dei måtte vente eit tak
del av reiskap som ein held i;
jamfør handtak (1)
brukt som etterledd i samansetningar: stad der ein tek ut noko
- - grustak
  - sandtak

Faste uttrykk

ta seg på tak
ta seg saman
tak om tak
av og til

tviføting

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

skapning med to føter;

særleg: menneske

Faste uttrykk

å ri tviføting
bruke apostelhestane, gå til fots

tur 1

substantiv hankjønn

Opphav

fransk tour; frå gresk tornos ‘sirkel’

Tyding og bruk

plass i rekkjefølgje
Døme
- no er det min tur;
- turen er komen til deg;
- passe turen sin;
- alt går etter tur;
- vente på tur;
- innslaga, problema kjem i tur og orden – i rekkjefølgje, etter kvarandre;
- lønsauken vil i sin tur skape større prispress
reise (1, ferd, utflukt
Døme
- bytur;
- fisketur;
- påsketur;
- køyre, gå, sykle (seg) ein tur;
- ta seg, gjere seg ein tur og sjå på forholda;
- gå turar i fjellet;
- reise ein tur;
- gå på tur;
- vere på tur – halde på og reise; skulle til å fare, stå på farten;
- tur og retur el.tur-retur – fram og tilbake
vending, gong (1
Døme
- gå fleire turar for å hente varene;
- enda ein tur
periode, ri (1
Døme
- ein tur med uvêr, sjukdom
vane, gjenge (1;
skikk
Døme
- kome i tur, ut av tur med noko;
- få alt på (god) tur (att);
- dette er fast tur
avgrensa del av dans
Døme
- lære alle turane i reinlendar
- brukt i namn på dans
  fir(e)tur;
  sekstur

Faste uttrykk

i sin tur
på eit visst seinare steg

storm

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt stormr

Tyding og bruk

sterk vind med styrke på 20,8–32,6 m/s (9–11 på Beauforts vindskala)
Døme
- hauststorm;
- snøstorm;
- vinterstorm;
- blåse liten, full, sterk storm
ofseleg, ofte høglydt reaksjon
Døme
- ein storm av fagnad, protestar
avgjerande, brått og ofseleg åtak
Døme
- ta stillingane til fienden med storm;
- ta publikum med storm – vinne publikum for seg snøgt og fullstendig

Faste uttrykk

ri stormen av
- kome gjennom ein storm med å liggje på vêret
  ri av ein storm
- klare seg gjennom vanskar
  ministeren reid stormen av
storm i eit vassglas
stort oppstyr eller stor røre utan grunn

Side 1 av 10

Resultat per side: