Avansert søk

Enkelt søk

Nynorskordboka 115 oppslagsord

inntrykk

substantiv inkjekjønn

Opphav

av tysk Eindruck; etter latin impressio

Tyding og bruk

påverknad, innverknad;

kjensle;

førestilling

Døme

ho er var for alle slags inntrykk;
filmen gjorde inntrykk på meg;
han gav inntrykk av å vere yngre enn han var;
eg fekk eit godt inntrykk av henne;
gjere eit dårleg inntrykk på nokon;
prøve å gjere inntrykk

Artikkelside

ta temperaturen

Tyding og bruk

Sjå: temperatur

måle grad av varme
Døme
- ta temperaturen på nokon
skaffe seg eit inntrykk av eller overblikk over noko
Døme
- ta temperaturen på stemninga blant publikum

Artikkelside

temperatur

substantiv hankjønn

Opphav

av latin temperatura ‘høveleg blanding’

Tyding og bruk

grad av varme
Døme
- høg temperatur;
- måle temperaturen i havet;
- i dag er det behageleg temperatur
temperatur (1) uttrykt som tal på ein skala
Døme
- liste over temperaturane ulike stader;
- kva er temperaturen?
kroppsvarme
Døme
- du har normal temperatur;
- barnet har litt høg temperatur
i overført tyding: grad av kjenslemessig engasjement;
stemning (2, 1)
Døme
- temperaturen i debatten er høg
i overført tyding: grad av aktivitet
Døme
- drive opp temperaturen i økonomien
i musikk: avvik frå absolutt reinstemming i eit orgel eller liknande

Faste uttrykk

absolutt temperatur
temperatur målt frå det absolutte nullpunktet
kritisk temperatur
temperatur da ei kjemisk eller fysisk endring går føre seg
ta temperaturen
- måle grad av varme
  ta temperaturen på nokon
- skaffe seg eit inntrykk av eller overblikk over noko
  ta temperaturen på stemninga blant publikum

Artikkelside

sensasjon

substantiv hankjønn

Opphav

frå mellomalderlatin; av latin sensus ‘sans, kjensle’, opphavleg ‘sanseinntrykk, sinnsrørsle’

Tyding og bruk

sanseinntrykk, kjensle (1)
sterkt inntrykk;
oppstuss
Døme
- skape sensasjon
oppsiktsvekkjande hending
Døme
- avisa lever av skandalar og sensasjonar

Artikkelside

sjå ut som/til

Tyding og bruk

Sjå: sjå

gje inntrykk av;
likne
Døme
- han ser ut som ein liten engel;
- ho ser ut til å more seg
gje grunn til å tru at noko vil skje
Døme
- det ser ut som det blir sol i morgon

Artikkelside

sjå 2

verb

Opphav

norrønt sjá; jamfør sett (

Tyding og bruk

oppfatte med auga;
oppdage, leggje merke til, bli var
Døme
- eg ser ikkje uten briller;
- kan du sjå hunden der borte?
- brått såg eg noko på vegen framfor meg;
- ho såg seg sjølv i spegelen;
- eg har ikkje sett nokon
vende blikket mot;
kike (1, stire
Døme
- sjå der, no regnar det;
- dei ser ein film;
- har du sett intervjuet i avisa?
- ho såg gjennom vindauget;
- vi fer og ser den nye utstillinga
forstå (1), skjøne;
innsjå
Døme
- han kunne ikkje sjå problemet;
- ho er rik, kan du vel sjå;
- der ser du korleis det går;
- så langt eg kan sjå, skulle det gå bra
få lære eller oppleve, erfare;
finne (5, 1), oppdage;
kome fram til
Døme
- vi får sjå korleis det går;
- denne fuglen er noko vi sjeldan ser her;
- vi ser heimbyen vår på ein annan måte no;
- eg skjønar ikkje kva du ser i henne;
- du skal sjå det går nok bra
tenkje etter, fundere
Døme
- la meg sjå, det er femten år sidan i år
vilje (2, 1), ynskje (1);
føretrekkje
Døme
- eg ser helst at du går;
- dei såg helst at ingen sette opp telt på marka
treffe (1), møte;
vere saman med
Døme
- dei såg kvarandre ofte;
- når skal du sjå han igjen?
betrakte eller døme frå ein bestemt synsvinkel
Døme
- stort sett er folk hyggelege;
- samla sett er resultata betre i år;
- han ser alltid ting på sin eigen måte;
- isolert sett har endringa ikkje store konsekvensar;
- han såg seg sjølv som ein helt;
- generelt sett er laget betre i år
leggje positivt merke til;
vise forståing, anerkjenne (3)
Døme
- leiaren var flink til å sjå dei tilsette;
- ho følte at mannen hennar verkeleg såg henne;
- ein god lærar ser elevane sine

Faste uttrykk

sjå bort/vekk frå
ikkje ta omsyn til;
ikkje rekne med;
ignorere
vi kan ikkje sjå bort frå det økonomiske aspektet;
sett vekk frå hovudstaden, kva er den viktigaste byen i landet?
sett bort frå far, kven kjem i bryllupet?
sjå an
vurdere noko er tid føre ein gjer ein avgjerd;
tenke nærare over;
avvente
vi ser an situasjonen;
vi såg det an nokre dagar;
dei såg tida litt an før dei bestemte seg;
lat oss sjå vêret an først;
vi må sjå an folka våre
sjå etter
- passe på nokon eller noko
  eg ser etter tinga hans medan er vekke;
  ho ser etter tantabarna sine i helga
- leite etter nokon eller noko
  jeg ser etter fjernkontrollen;
  vi såg etter sopp
sjå for seg
førestille seg;
kalle fram i medvitet
han ser for seg eit stort flott hus;
eg såg andletet ditt for meg i draume
sjå fram til
gle seg til, vente på noko
ho ser fram til å samarbeide med dei
sjå gjennom
lese fort (i ei bok eller eit dokument)
sjå innom nokon
besøke nokon (kort);
slå av ein prat
ho såg innom meg på laurdag
sjå ned på nokon
kjenne seg betre enn nokon;
forakte
ho ser ned på alle som ikkje har same utdanning som henne
sjå opp
ver merksam;
pass på!
sjå opp!
sjå opp for takras;
du må sjå opp for lause trådar
sjå opp til
setje høgt;
beundre, dyrke (2, 4)
sjå over
kontrollere noko
kan du sjå over rekneskapen?
sjå på
- granske, undersøke;
  vurdere
  advokaten skal sjå på saka;
  dette er noko vi må sjå nøye på
- kaste eit blikk på;
  ta i augesyn
  vil du vere med å sjå på det nye huset vårt?
  han såg så vidt på henne
sjå seg nøydd/tvungen til
måtte gjere noko
regjeringa såg seg nøydd til å gå av;
dei såg seg tvungne til å forlate hus og heim
sjå seg om/omkring/rundt
- leite etter noko eller nokon
  dei ser seg om etter ein ny stad å bu;
  ho ser seg omkring etter brillene
- kike rundt seg
  dei ser seg om på det nye kontoret
- reise rundt
  han vil sjå seg litt rundt i landet
sjå seg råd/i stand til
kunne eller ha høve til å gjere noko
i år ser vi oss råd til ein skikkeleg ferie;
eg ser meg ikkje i stand til å gå på jobb i dag
sjå seg føre
gå varsamt;
passe seg
sjå deg godt føre før du kryssar vegen
sjå seg ut
velje ut
ho har sedd seg ut ein ny sofa
sjå til
- passe på;
  ha tilsyn med, syte for
  eg ser til dyra;
  du må sjå til at gjestene får mat
- ta fatt på;
  setje i gang med
  no får vi sjå til å byrje arbeidet
sjå ut
ha ein bestemt framtoning;
framstå (2)
han ser flott ut i den dressen;
du ser friskare ut i dag;
det ser ut som vi kan dra no;
sjå ut kandidatar til oppdraget
sjå ut som/til
- gje inntrykk av;
  likne
  han ser ut som ein liten engel;
  ho ser ut til å more seg
- gje grunn til å tru at noko vil skje
  det ser ut som det blir sol i morgon
vere … å sjå til
framstå på ein gjeven måte
han var flott å sjå til;
ho var verkeleg bedrøveleg å sjå til

Artikkelside

gje, gjeve, gi

gjeva

verb

Opphav

norrønt gefa

Tyding og bruk

la få (2, 1);
(over)rekkje, levere;
la kome frå seg, sende ut, føre fram, skaffe
Døme
- gje meg avisa;
- det heile gav eit sterkt inntrykk;
- gje atterljom;
- gje seg tid til noko;
- gje nokon skylda for noko;
- gje nokon bank;
- gje nokon høve til noko;
- gje døme;
- gje svar;
- gje lov;
- gje samtykke;
- gje nokon rett;
- gje hjelp;
- gje gass;
- gje avkall på noko;
- gje akt;
- gje tol
brukt for å uttrykkje ynske
Døme
- Gud gjeve det er sant!
- gjev det er sant!
mate (1), fôre (4, 1)
Døme
- gje ungen;
- gje krøtera
la få som gåve;
skjenkje (3), donere
Døme
- gje pengar;
- gje bort gåver;
- gje rabatt
bruke alle sine krefter og all si tid på noko;
ofre (4)
Døme
- gje livet sitt for nokon eller noko
dele ut kort i kortspel
Døme
- din tur å gje
stå for;
halde
Døme
- gje ein middag;
- gje ein konsert;
- gje undervisning;
- gje timar
kaste av seg;
produsere, yte, prestere
Døme
- gje gode renter;
- boka gjev mykje;
- jorda gjev lite av seg;
- gje resultat;
- han har ingenting å gje
gje ut i vederlag for noko;
betale (1)
Døme
- gje 80 kr for boka;
- eg skulle gje mykje for å få vite det

Faste uttrykk

gje att
- om handel: gje vekslepengar
  gje att på ein tiar
- fortelje att;
  referere (2)
  gje att noko ein har høyrt
gje blaffen i
vere likeglad med
gje blaffen i politikk;
gje blanke blaffen i vedtaket;
ho gav blaffen
gje bryst
amme (2
gje ein god dag i
ikkje bry seg om;
gje blaffen i
han gav ein god dag i arbeidet sitt
gje etter
- om underlag: svikte (1)
  planken gav etter
- om person: føye seg eller vike
  gje etter for krava;
  dei gav etter for presset
gje frå seg
(motvillig) overlate til nokon
gje frå seg førarkortet;
gje frå seg makta;
gje frå seg råderetten
gje igjen
gje vekslepengar
gje igjen på ein hundrings
gje inn
skjelle (nokon) ut
gje og ta
vere villig til å inngå kompromiss
gje opp
- opplyse om, offentleggjere
  gje opp namn og adresse;
  gje opp inntekta for siste året
- om person: slutte å kjempe, resignere
  nei, no gjev eg opp;
  gje opp kampen;
  gje opp anden;
  gje opp all von
gje på
få opp farten; halde (intenst) på (med noko), drive på
gje seg
- om underlag: sige, svikte, gje etter
  golvet gav seg under han
- avta i styrke;
  gå tilbake
  stormen har gjeve seg;
  sjukdomen har gjeve seg
- gje etter (2);
  bøye av
- slutte (1) med noko
  han har gjeve seg med idretten;
  no får du gje deg med dette tullet!
gje seg heilt og fullt til
vie seg til (noko)
gje seg i ferd med
gå i gang med
gje seg i kast med
gå i gang med
gje seg i lag
slå lag (med nokon)
gje seg i veg
byrje å fare eller gå
gje seg over
overgje seg;
miste motet;
bli heilt maktstolen eller himmelfallen
gje seg sjølv
vere sjølvsagd eller opplagd
løysinga gjev seg sjølv;
svaret gjev seg sjølv
gje seg til
bli verande;
slå seg til ro
ho gav seg til i bygda
gje seg til å
byrje å
han gav seg til å gråte
gje seg ut for
påstå å vere eller spele nokon
gje seg ut på
gå i gang med
gje ut
sende bøker, blad og liknande på marknaden
ikkje gje frå seg ein lyd
vere still;
teie (2, 2)
han gav ikkje frå seg ein lyd
ikkje gje mykje for
verdsetje (noko) lågt eller sjå ned på (nokon)
kva gjev du meg for det?
kva synest du om slikt?

Artikkelside

djup 2

adjektiv

Opphav

norrønt djúpr

Tyding og bruk

som rekk langt nedetter eller innetter;
som har botnen langt nede frå overflata eller langt inne
Døme
- eit djupt vatn;
- sjøen er 80 famnar djup;
- ein djup dal;
- eit djupt sår
- brukt som adverb
  grave djupt;
  skipet ligg djupt i sjøen
i overført tyding: tung, sterk, hard, stor
Døme
- familien er i djup sorg;
- noko ein må ta på djupaste alvor;
- historia gjorde eit djupt inntrykk
- brukt som adverb
  ser kvarandre djupt inn i auga;
  orda såra henne djupt;
  vere djupt religiøs
som ligg lågt på toneskalaen;
mørk (3)
Døme
- ei djup røyst
mørk;
tett;
intens
Døme
- djupt mørker
- brukt som adverb
  djupt blå
vanskeleg (å fatte);
løynd, underliggjande
Døme
- eit djupt blikk;
- eit djupt svar;
- den gåta er for djup for meg;
- ha ei djupare meining
djuptenkt, djupsindig
Døme
- gå i djupe tankar;
- vere ein djup natur

Faste uttrykk

på djupt vatn
utan ordentleg greie på det ein driv med eller snakkar om;
ille ute;
som inneber risiko;
på tynn is
vi kasta han eigenleg ut på djupt vatn utan å vite om han ville klare det

Artikkelside

bevege

bevega

verb

Uttale

beveˊge

Opphav

frå lågtysk

Tyding og bruk

flytte på, røre på
Døme
- han kunne ikkje bevege armane fritt
gjere inntrykk på
Døme
- han var tydeleg bevegd
lokke (til), overtale (til)

Faste uttrykk

bevege seg
røre eller flytte på seg
bevege seg til musikk;
det er lov å bevege seg fritt på øya

Artikkelside

varm

adjektiv

Opphav

norrønt varmr

Tyding og bruk

som har høg temperatur;
som gjev varme;
heit (1)
Døme
- varmt og kaldt vatn;
- rykande varm suppe;
- omnen var gloande varm;
- vere sveitt og varm;
- varmt i vêret;
- reise til varmare strøk;
- det er to gradar vamare enn normalen;
- måndag blir den varmaste dagen denne veka
- brukt som substantiv:
  servere litt varmt til kvelds
som held godt på varmen
Døme
- ein varm genser
fersk, ny
Døme
- følgje eit varmt spor
om farge: som inneheld nyansar av raudt eller gult og gjev inntrykk av varme
Døme
- måle himmelen i varme fargar
prega av sterke kjensler
Døme
- bli opphissa og varm
- brukt som adverb:
  gå varmt føre seg
hjarteleg, kjenslefylt
Døme
- ein varm smil;
- varme ord;
- ei varm røyst;
- arbeide for eit varmare samfunn
- brukt som adverb:
  tale varmt for noko

Faste uttrykk

bli varm i trøya
venje seg til forholda
gå ei kule varmt
bli ein oppheita situasjon;
kome til ein konfrontasjon med høg temperatur
når det vart for mykje stress, kunne det gå ei kule varmt
gå varm
bli overoppheita
maskinen gjekk varm
halde ei sak varm
halde interessa oppe for ei sak
smi medan jernet er varmt
nytte eit lagleg høve når det byr seg
varm om hjartet
glad, rørt
ho blir varm om hjartet når ho tenkjer på hjelpa ho fekk

Artikkelside

Side 1 av 12

Resultater per side:

Avansert søk

Nynorskordboka 115 oppslagsord

inntrykk

Opphav

Tyding og bruk

Døme

ta temperaturen

Tyding og bruk

Døme

Døme

temperatur

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Faste uttrykk

sensasjon

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

sjå ut som/til

Tyding og bruk

Døme

Døme

sjå 2II

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Faste uttrykk

gje, gjeve, gi

gjeva

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Faste uttrykk

djup 2II

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Faste uttrykk

bevege

bevega

Uttale

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Faste uttrykk

varm

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Døme

Døme

sjå 2

djup 2