Gå til hovedinnhold
Tilgjengelighet
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Enkelt søk
Om avansert søk
Ett treff

Nynorskordboka 29 oppslagsord

uaktuell

adjektiv

Tyding og bruk

som ikkje lenger finst eller er gyldig i notida
Døme
  • saka har vorte uaktuell
Artikkelside

tjuvfiske

tjuvfiska

verb

Tyding og bruk

fiske utan gyldig fiskekort eller utanfor sesongen
Artikkelside

rettsgyldig

adjektiv

Tyding og bruk

gyldig etter lov og rett;
Artikkelside

gjengs

adjektiv

Opphav

norrønt gengr ‘gangfør, gyldig’; av gå (1

Tyding og bruk

vanleg (brukt), allmenn, rådande, utbreidd
Døme
  • gjengs uttrykk, ord, måte, inntrykk, oppfatning;
  • det har vorte gjengs
Artikkelside

gjelde 1

gjelda

verb

Opphav

norrønt gjalda ‘betale’; samanheng med gjeld (1

Tyding og bruk

  1. sjeldan: betale, gje vederlag, bøte, yte
    Døme
    • gjelde igjen – gjengjelde
  2. ha verdi (som det og det);
    bli halden (for), gå (for)
    Døme
    • 100 kr gjeld lite i dag;
    • kvitteringa gjeld som garanti;
    • han gjeld for å vere sterk
    • i presens partisipp:
  3. vere gyldig, lovleg, offisiell;
    telje (med), bli rekna med;
    stå ved lag;
    vere gjengs
    Døme
    • billetten gjeld i to veker;
    • utsegna gjeld ikkje absolutt;
    • det same gjeld ... – det same er tilfellet med ...;
    • dette gjeld(st) ikkje – er ikkje tillate etter reglane, el. blir ikkje rekna med
      • etter gjeldande lov, rettskriving;
      • det gjeldande synet i dag er ...
  4. dreie seg om, vedkome, spørjast om
    Døme
    • det gjeld (om) livet – står om;
    • alt som gjeld saka;
    • saka gjeld nokre skattespørsmål;
    • når det gjeld midlane, så er dei ordna;
    • ho tek eit tak dersom (el. når) det gjeld – dersom, når det knip, er alvor;
    • no gjeld det! – no må ein skjerpe seg e l
    • vere naudsynt, krevjast
      • her gjeld det (om) å vere lur

Faste uttrykk

  • gjere seg gjeldande
    hevde seg, bli lagd merke til
Artikkelside

betre 1

adjektiv

Opphav

norrønt betri, komparativ av bra og god, jamfør best (2; samanheng med bate (1

Tyding og bruk

  1. meir dugande;
    flinkare;
    Døme
    • ein spelar som er betre enn dei andre;
    • vere betre enn dei fleste i matematikk
  2. meir velskikka, tenleg;
    med høgare verdi;
    meir brukande;
    Døme
    • bilen din er betre enn min;
    • få betre karakterar;
    • vere av betre kvalitet;
    • det er betre at du ventar til i morgon
  3. mindre sjuk eller uvel;
    friskare
    Døme
    • den sjuke er betre i dag;
    • kjenner du deg betre?
  4. som gjev større nyting eller velvære;
    Døme
    • vin er betre enn øl;
    • von om betre tider;
    • denne boka er betre enn den førre eg las
  5. i større mon;
    rikelegare;
    Døme
    • krav om betre plass til husdyr;
    • når eg får betre tid, kjem eg;
    • mange har fått betre råd
  6. meir storsinna;
    edlare; jamfør best (2, 5)
    Døme
    • bli eit betre menneske;
    • kome på betre tankar
  7. meir velgrunna eller gyldig;
    Døme
    • ha betre prioritet;
    • ha betre odelsrett til eigedomen
  8. gjævare, rikare;
    Døme
    • vere av betre folk
  9. med mindre vanske, lettare;
    Døme
    • det vart ikkje betre å få tak i henne seinare
  10. brukt som adverb: meir intenst;
    grundigare;
    forsvarlegare;
    Døme
    • dette likar eg betre;
    • høyr betre etter;
    • du må forklare deg betre
  11. utan klar samanlikning: meir enn middels god
    Døme
    • eit betre måltid;
    • eitt av dei betre talenta vi har sett
Artikkelside

best 2

adjektiv

Opphav

norrønt beztr; superlativ av bra og god

Tyding og bruk

  1. som dugar til mest, med størst dugleik;
    Døme
    • vere best i verda;
    • beste spelaren på bana;
    • den beste idrettsutøvaren
    • brukt som substantiv:
      • gjere sitt beste;
      • prestere på sitt beste
  2. mest tenleg, som gjev mest nytte;
    Døme
    • den beste løysinga;
    • det er best ikkje å nemne det;
    • det blir best for alle;
    • kjolen har sett sine beste dagar
    • brukt som substantiv:
      • til beste for alle;
      • tenkje berre på sitt eige beste
  3. som ein rangerer høgast, som tiltaler sansane mest;
    mest behageleg eller gledeleg
    Døme
    • beste frukta er pærer;
    • aust eller vest, heime er best;
    • beste handelen eg har gjort;
    • min beste ven
    • brukt som substantiv:
      • det beste eg har sett;
      • prestere som de beste
  4. i størst mon;
    Døme
    • eg har best tid om kvelden;
    • det er best plass hos deg
  5. mest moralsk høgtståande;
    Døme
    • det beste mennesket eg kjenner;
    • gjere det som er best
  6. mest velgrunna eller gyldig
    Døme
    • beste odelsrett har eldste barnet;
    • beste prioritet
  7. gjævast, rikast
    Døme
    • beste folka i bygda
  8. brukt som adverb: lettast, med minst vanske;
    tydelegast
    Døme
    • av dette ser vi best kva som må gjerast
  9. brukt som adverb: grundigast, forsvarlegast;
    kraftigast, mest intenst
    Døme
    • ein er best hjelpt når ein er sjølvhjelpt;
    • springe som best ein kan;
    • ho trivst best heime
    • brukt som subjunksjon:
      • best det var, gjekk ho

Faste uttrykk

  • best før
    om matvarer: av best kvalitet før
    • mjølka er best før 18.03.19
  • det beste ein veit
    det ein rangerer høgast (innanfor eit slag)
    • pizza er det beste eg veit;
    • dansing er det beste han veit
  • det kan hende den beste
    ofte brukt for å gje trøyst:
    • eit mistak som kan hende den beste;
    • utur kan skje sjølv den beste
  • etter beste evne
    så godt ein klarar
    • prøve etter beste evne;
    • eg har etter beste evne prøvd å forstå
  • i beste fall
    om alt går etter planen;
    med best tenkjelege utfall
    • forskinga kan i beste fall gje oss svar på eit viktig spørsmål;
    • eit tiltak som i beste fall ikkje vil ha nokon effekt
  • i sin beste alder
    i den alderen ein gjer mest eller best arbeid
    • vere nyutdanna og i sin beste alder
  • i sine beste år
    i den alderen då arbeidsevna er på topp
    • ein gardbrukar i sine beste år
  • på sitt beste
    i si mest framgangsrike utgåve;
    på høgdepunktet, i toppform
    • Beatles på sitt beste;
    • bading er ein del av sommaren på sitt beste
  • som best ein kan
    så godt ein greier eller det lèt seg gjere
Artikkelside

billett

substantiv hankjønn

Uttale

biletˊt

Opphav

frå fransk

Tyding og bruk

kort eller liknande som gjev tilgjenge til offentlege transportmiddel, framsyningar av ymse slag og anna
Døme
  • kjøpe billett på nettet;
  • ha gyldig billett;
  • dei skaffa seg billettar til premieren
Artikkelside

aktivere

aktivera

verb

Uttale

aktiveˊre

Tyding og bruk

  1. gjere aktiv;
    setje i funksjon
    Døme
    • aktivere eit program;
    • alarmen var ikkje aktivert
  2. gjere gyldig;
    Døme
    • aktivere billetten før ein går om bord
  3. føre opp som aktiva
    Døme
    • firmaet aktiverte investeringane i balansen
  4. gjere kjemisk verksam;
    auke farten i ein kjemisk reaksjon
Artikkelside
Side 3 av 3