Gå til hovedinnhold
Tilgjengelighet
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Enkelt søk
Om avansert søk
314 treff

Bokmålsordboka 130 oppslagsord

lauparsko

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

såleløs sko der underlæret går under foten og er sydd sammen med overlæret langs sidene oppå foten
Artikkelside

løpesko

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

sko til å løpe med, tilpasset ulike underlag og ulike brukere
Artikkelside

malje

substantiv hankjønn eller hunkjønn

Opphav

gjennom lavtysk; fra fransk maille ‘maske’

Betydning og bruk

på en hekte eller spenne: ring eller bøyle til å huke hektekroken inn på;
metallring til fôring av snørehull, for eksempel på sko
Artikkelside

fanden 1

substantiv hankjønn

Opphav

trolig av frisisk fannen ‘frister’

Betydning og bruk

djevelen;
Eksempel
  • være frekkere enn fanden

Faste uttrykk

  • dra fanden i vold
    fare langt bort
  • fanden er løs
    alt går galt
  • fanden og hans oldemor
    alle onde krefter
  • fanden vet
    hvem vet;
    det er uvisst
    • fanden vet hva de ser i ham
  • før fanden har fått sko på
    svært tidlig på dagen
  • gi fanden lillefingeren
    gi litt etter
  • male fanden på veggen
    gi uttrykk for pessimisme
  • som fanden leser Bibelen
    på en vrang og ondsinnet måte eller på en måte som er til fordel for en selv
Artikkelside

klogge

substantiv hankjønn

Opphav

av engelsk clog

Betydning og bruk

sko eller støvel med trebunn
Artikkelside

lest 1

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt leistr

Betydning og bruk

  1. fotstykke i strømpe
  2. modell til å lage sko etter eller til å sette i sko for å bevare fasongen

Faste uttrykk

  • bli ved sin lest
    holde seg til det en kan
  • skjære alle over én/samme lest
    bedømme alle unyansert og sjablongmessig
Artikkelside

koturne

substantiv hankjønn

Opphav

fra gresk

Betydning og bruk

sko med tykk såle og høy hæl som ble brukt av antikkens tragedieskuespillere
Artikkelside

lakksko

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

sko med lakkert overlær
Artikkelside

lakklær

substantiv intetkjønn

Betydning og bruk

lær behandlet med lakk (1) så det blir skinnende blankt
Eksempel
  • et par sko i lakklær
Artikkelside

lavhælt, låghælt

adjektiv

Betydning og bruk

med lave hæler;
til forskjell fra høyhælt
Eksempel
  • lavhælte sko
Artikkelside

Nynorskordboka 184 oppslagsord

halde nokon med noko

Tyding og bruk

Sjå: halde
Døme
  • halde ungane med sko og klede;
  • dei heldt seg med mat sjølve;
  • eg kan gjerne halde deg med selskap
Artikkelside

halde

halda

verb

Opphav

norrønt halda

Tyding og bruk

  1. ha tak i eller grep rundt
    Døme
    • halde eit barn;
    • halde noko i handa;
    • ho held i blyanten;
    • fuglen heldt noko i nebbet;
    • halde seg fast i rekkverket
  2. få noko eller nokon til å bli på ein viss stad;
    ha fysisk makt over;
    hindre i å utfalde seg fritt
    Døme
    • halde hesten;
    • halde nokon i fengsel;
    • han heldt dei på avstand;
    • det var ikkje mogleg å halde han heime;
    • eg held meg frå å kommentere saka;
    • halde seg i skinnet;
    • halde pusten;
    • ho heldt gråten tilbake;
    • vi må prøve å halde smitten nede;
    • hald kjeft!
  3. la kome i ei viss stilling;
    ha i ei viss stilling;
    Døme
    • halde fram handa;
    • halde arket opp mot lyset;
    • halde hendene på ryggen;
    • halde hendene for auga;
    • halde seg oppe
  4. vere på ein bestemd stad;
    ikkje vike av frå eller kome ut av;
    røre seg eller styre i ei viss lei
    Døme
    • halde til utanfor sentrum;
    • halde seg heime;
    • halde kursen;
    • halde leia;
    • halde farten;
    • halde takta;
    • halde noko i gang;
    • halde seg på vegen;
    • halde fram som ein stemner;
    • ho er sjuk og har halde senga i fleire dagar;
    • eg held meg helst i bakgrunnen;
    • dei heldt følgje med meg nesten til mål
  5. syte for at noko blir verande i same tilstand eller stilling;
    framleis ha, ikkje miste;
    vare ved uendra;
    Døme
    • halde stillinga;
    • halde stand;
    • halde ei festning;
    • halde varmen;
    • halde fargen etter mange vask;
    • halde seg i form;
    • prisane held seg;
    • mjølka heldt seg lenge;
    • dei prøvde å halde liv i han;
    • dei heldt stemninga oppe
  6. rette seg etter;
    stå ved;
    Døme
    • halde ord;
    • halde lova;
    • halde ein lovnad
  7. ha eller nå opp i
    Døme
    • vatnet held over 20 °C;
    • vinen heldt ca. 10 % alkohol;
    • halde mål
  8. tole utan å gå sund eller gje etter;
    stå imot trykk og påkjenning
    Døme
    • varene var tunge, men posen heldt;
    • skruen held ikkje;
    • sjekk om isen held;
    • overslaget heldt ikkje
  9. ha i teneste eller til rådvelde;
    Døme
    • halde vaskehjelp;
    • halde høns
  10. abonnere på
    Døme
    • halde ei avis
  11. drive på med;
    Døme
    • halde kurs i teikning og måling;
    • halde styr på papira;
    • halde kontroll på elevane;
    • halde orden;
    • halde fred;
    • halde fest;
    • dei heldt messe kvar søndag;
    • koret skal snart halde konsert;
    • kan du halde vakt i natt?
    • skal du halde tale i bryllaupet?
    • slutt med å halde slikt leven!
  12. rekne for;
    sjå på som
    Døme
    • halde seg for god til noko;
    • halde noko for eit mirakel;
    • halde noko for sant;
    • eg held han for å vere svært påliteleg

Faste uttrykk

  • halde att
    • hindre ei rørsle framover;
      bremse ei utvikling
      • regjeringa tek ansvar ved å halde att på pengebruken
    • ikkje sleppe frå seg
      • forfattaren veit å halde att dei siste brikkene i krimgåta;
      • visse typar utstyr blir stadig haldne att i leveransane
  • halde av
    • vere glad i;
      verdsetje høgt
      • eg held av han
    • reservere
      • kan du halde av ein plass til meg?
  • halde fast ved
    vere tru mot
  • halde fram
    • gå vidare, føre vidare, ikkje slutte
    • hevde (1, 2)
      • han heldt fram at han hadde vunne saka
  • halde frå kvarandre
    skilje frå kvarandre;
    ikkje blande
    • det kan vere vanskeleg å halde dei ulike teoriane frå kvarandre
  • halde hardt
    vere vanskeleg;
    lykkast berre så vidt
    • det skal halde hardt å bli ferdig før fristen
  • halde inne med
    stanse talestraumen;
    teie
    • ho heldt inne med kva ho eigenleg meinte
  • halde med
    vere tilhengjar av;
    vere einig med
    • halde med Viking
  • halde nokon med noko
    forsyne;
    forsyte
    • halde ungane med sko og klede;
    • dei heldt seg med mat sjølve;
    • eg kan gjerne halde deg med selskap
  • halde opp
    slutte
    • han heldt opp å slå
  • halde på med
    vere oppteken med;
    vere i gang med
    • ho heldt på med mobilen heile dagen;
    • eg held på med å lage middag;
    • kva held du på med?
  • halde på
    • ikkje gje seg;
      halde fram med
      • dei får no berre halde på
    • vere i ferd med
      • ein pasient heldt på å døy
    • ikkje vilje gje slepp på;
      ta vare på
      • dei held på dialekta si;
      • han heldt på jobben sin så lenge han kunne
    • satse (1)
      • halde på feil hest
  • halde saman
    støtte og hjelpe kvarandre;
    vise samhald
  • halde seg godt
    sjå ung ut
  • halde seg inne med
    syte for å vere god ven med
    • det er best å halde seg inne med sjefen
  • halde seg til
    ty til;
    lite på;
    ikkje vike frå
    • dei held seg til kvarandre;
    • ho heldt seg til Arbeidarpartiet;
    • halde seg til fakta i saka
  • halde unna for
    halde på avstand;
    stå imot
    • han heldt unna for konkurrentane inn mot mål
  • halde ut
    tole eller orke;
    ikkje gje tapt
    • sorga er nesten ikkje til å halde ut
Artikkelside

par 1

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt par, gjennom lågtysk; frå latin par ‘make, like’

Tyding og bruk

  1. to eksemplar av noko som høyrer (meir eller mindre) saman
    Døme
    • eit par sko;
    • ti par sokkar
  2. gjenstand med to like delar
    Døme
    • eit par briller;
    • eit par bukser
  3. to personar som lever saman eller har eit intimt forhold
    Døme
    • paret har vore gift i 56 år;
    • eit nyforelska par;
    • er dei eit par?
  4. eining eller lag av to personar i spel, idrett, musikk eller liknande
    Døme
    • para svingar seg på dansegolvet;
    • paret vart verdsmeistrar i sandvolleyball
  5. nokre få
    Døme
    • om eit par dagar;
    • eit par tusen kroner;
    • eit par og tjue

Faste uttrykk

  • par–tre
    nokre få
    • han pakka med eit par–tre ekstra skjorter;
    • dei siste par–tre åra har han jobba som lærar
Artikkelside

nåtle

nåtla

verb

Opphav

av tysk nadeln, av Nadel ‘nål’

Tyding og bruk

sy saman delane av overlêret på sko for hand
Artikkelside

nåtlar

substantiv hankjønn

Opphav

av nåtle

Tyding og bruk

om eldre forhold: person som hadde til yrke å nåtle sko
Artikkelside

lauparsko

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

sko utan særskild sole og hæl, laga av to lêrstykke som er sydde saman frå tåa og attover på begge sidene
Artikkelside

løpstrening, laupstrening

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

trening ein får ved å delta i konkurranse- eller mosjonsløp
Døme
  • sko som eignar seg til løpstrening
Artikkelside

løpesko, laupesko

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

sko til å løpe med, tilpassa ulike underlag og ulike brukarar
Artikkelside

malje

substantiv hokjønn

Opphav

gjennom lågtysk, frå fransk maille ‘maske’; same opphav som melle

Tyding og bruk

på ei hekte eller spenne: ring eller bøyel til å huke hektekroken inn på;
metallring til fôring av snørehol til dømes på sko
Artikkelside

ekviperingsforretning

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

eldre nemning for forretning (4) som sel klede, sko og tilsvarande
Artikkelside
Side 3 av 19