Avansert søk

Nynorskordboka 14 oppslagsord

prikk 1

substantiv hankjønn

Opphav

frå lågtysk ‘spiss, pigg’

Tyding og bruk

punkt, lite merke, liten rund flekk
Døme
- grønt tøy med kvite prikkar i;
- den svenske bokstaven ‘ö’ er ein ‘o’ med to prikkar over;
- vi såg hytta som ein prikk langt borte
form for straffepoeng for misferd i trafikken eller for brot på andre reglar
Døme
- få prikkar i førarkortet;
- han fekk mange prikkar i rebusløpet;
- få ein prikk for brot på skjenkjeløyvet

Faste uttrykk

prikken over i-en
det som gjer noko fullkome;
krona på verket
blomstrane i vasen sette prikken over i-en
på ein prikk
nøyaktig, heilt og fullt
han liknar faren på ein prikk;
det stemmer på ein prikk
på prikken
nøyaktig
dørene er på prikken like;
på prikken klokka åtte
til punkt og prikke
heilt nøyaktig;
til minste detalj
dei har følgt lova til punkt og prikke

prikk 2

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

det å prikke (2);

lite stikk

Døme

kjenne eit prikk i armen

prikke

prikka

verb

Opphav

frå lågtysk

Tyding og bruk

setje prikkar;
lage, merkje av med hjelp av prikkar
Døme
- prikke ei linje
stikke (2, 1)
Døme
- prikke hol på ein ballong
kjenne som stikk;
jamfør prikkande
Døme
- det prikkar i beina mine
røre ved, pirke i
Døme
- ungen skrik når ein prikkar på han;
- prikke i maten
pirke på;
kritisere
Døme
- ho toler ikkje at nokon prikkar på sonen
i ballspel: sparke, sende (i mål)
Døme
- han prikkar ballen i mål

Faste uttrykk

prikke inn
- markere på kupong eller liknande
  prikke inn elleve rette
- få til å passe;
  tilpasse
  han hadde prikka inn forma til NM
- i ballspel: sparke, sende inn i mål
  ho prikka inn tre skot

stjerne

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt stjarna; samanheng med astronom og stella

Tyding og bruk

himmellekam som er synleg som ein lysande prikk på nattehimmelen
Døme
- ein klar himmel med millionar av stjerner;
- i vest blinka ei stor stjerne
- - kjempestjerne
  - kveldsstjerne
  - morgonstjerne
lysglimt (1);
flimmer (1)
Døme
- få eit slag så ein ser stjerner
noko som liknar ei stjerne (1)
Døme
- eit juletre med stjerne i toppen;
- eit ord merkt med stjerne;
- ein hest med stjerne i panna
- - gullstjerne
  - sjøstjerne
  - skogstjerne
merke på kvalitet (der talet på stjerner seier noko om standarden)
Døme
- campingplassen har tre stjerner;
- restauranten har fått ei stjerne
person som skil seg ut som uvanleg god på sitt felt;
vidkjend person
Døme
- ho var ei ny stjerne i langrennssporet;
- han er ei stjerne i det vitskaplege miljøet
- - filmstjerne
  - idrettsstjerne
  - popstjerne

Faste uttrykk

ha ei høg stjerne
vere godt likt;
stå høgt i kurs
førelesaren har ei høg stjerne hos studentane
stjerne i boka/margen
anerkjenning;
ros
leiinga gav han ei stjerne i boka etter det vellykka prosjektet;
spelaren fekk ei stjerne i margen etter innsatsen på treninga
stjerner i auga
auge som lyser av glede eller begeistring
stå skrive i stjernene
vere fastsett av lagnaden
det stod ikkje akkurat skrive i stjernene at han skulle bli politikar
vere fødd under ei lykkeleg stjerne
vere fødd til hell og lykke (etter ei tru på at korleis stjernene står når ein person blir fødd, er avgjerande for den vidare lagnaden)

punkt

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt punktr; same opphav som punktum

Tyding og bruk

lite, rundt merke;
prikk (1
Døme
- eit punkt etter ein note;
- stjernene stod som lysande punkt på himmelen
stad utan utstrekning
Døme
- to linjer kryssar kvarandre i eit punkt
- - brennpunkt
  - skjeringspunkt
avgrensa område;
stad (1, 1), plass (4), plett (1, 3)
Døme
- det vestlegaste punktet i Noreg
- - utsiktspunkt
steg i rørsle, prosess, utvikling eller liknande;
stadium
Døme
- kome til eit visst punkt
- - endepunkt
  - frysepunkt
  - nullpunkt
side av sak;
del (2), avsnitt (1), post (3, 1)
Døme
- eg har eit framlegg i tre punkt;
- på det punktet tek du feil;
- vi får drøfte saka punkt for punkt
typografisk måleining
Døme
- åtte punkts skrift;
- eit punkt er 0,37549 mm eller 1/12 cicero

Faste uttrykk

det springande punktet
kjernen i ei sak;
det avgjerande
kritisk punkt
- stad i unnarennet i hoppbakke der overgangen byrjar
  det kritiske punktet i bakken er på 90 meter
- svært viktig eller avgjernde del av noko
  prisen er eit kritisk punkt i forhandlingane
til punkt og prikke
heilt nøyaktig;
til minste detalj
dei har følgt lova til punkt og prikke
ømt/sårt punkt
noko som er særleg sårbart hos ein person;
noko som lett vekkjer irritasjon eller liknande
utsegna treffer eit ømt punkt hos mange;
tapet vart eit sårt punkt for meg

diakritisk

adjektiv

Uttale

diakriˊtisk

Opphav

av gresk diakrinein ‘skilje’

Faste uttrykk

diakritisk teikn
prikk, strek, hake eller liknande som blir sett over eller under bokstavar for å merkje ut lydverdien betre eller for å skilje elles like ord

på prikken

Tyding og bruk

nøyaktig;

Sjå: prikk

Døme

dørene er på prikken like;
på prikken klokka åtte

på ein prikk

Tyding og bruk

nøyaktig, heilt og fullt;

Sjå: prikk

Døme

han liknar faren på ein prikk;
det stemmer på ein prikk

prikken over i-en

Tyding og bruk

det som gjer noko fullkome;

krona på verket;

Sjå: I, prikk

Døme

blomstrane i vasen sette prikken over i-en

til punkt og prikke

Tyding og bruk

heilt nøyaktig;

til minste detalj;

Sjå: prikk, punkt

Døme

dei har følgt lova til punkt og prikke

Resultater per side: