Avansert søk

Nynorskordboka 57 oppslagsord

normere

normera

verb

Tyding og bruk

fastsetje eller gjelde som norm;
jamfør normalisere
Døme
- studiet er normert til tre år
få til å samsvare med ei norm;
standardisere
Døme
- normere skrivemåten av eit ord

Faste uttrykk

normerte prøver
standardiserte prøver i skulen med landsnormer og detaljerte fasitar

norm

substantiv hokjønn

Opphav

av latin norma ‘vinkelmål, rettesnor’

Tyding og bruk

godteken regel, rettesnor, mønster, målestokk
Døme
- etiske normer;
- normer for god åtferd;
- setje opp ei norm for skriftmålet
det normale
Døme
- tene det som er norma i yrket
i bokprenting: forkorta boktittel nedst på første sida av kvart ark (3, 2) til hjelp for bokbindaren

borgarleg

adjektiv

Tyding og bruk

som er tilhengjar av ein konservativ, liberal eller kristeleg ideologi;
ikkje-sosialistisk
Døme
- dei borgarlege partia;
- borgarleg regjering
- brukt som adverb
  røyste borgarleg
som ikkje er kyrkjeleg eller religiøs;
verdsleg (2); motsett kyrkjeleg (1)
Døme
- borgarleg vigsel
- som adverb
  dei gifte seg borgarleg
som gjeld, har med borgarklassa å gjere;
som er særmerkt for mellomklassa sine normer
som vedkjem eller er særmerkt for ein statsborgar;
sivil (2;
verdsleg (1)
Døme
- borgarlege rettar
sivil (2, 1); motsett militær (2
Døme
- den borgarlege straffelova
ikkje adeleg eller kongeleg
Døme
- borgarleg ektefelle
- som adverb
  prinsessa gifte seg borgarleg

Faste uttrykk

borgarleg moral
tilsynelatande lytefri moral

utflippa

adjektiv

Tyding og bruk

som bryt med konvensjonar og kulturelle normer;

jamfør flippe ut (2)

Døme

ein gammal, utflippa hippie

ulovleg

adjektiv

Tyding og bruk

som bryt med lova;
ikkje tillaten, forboden, lovstridig
Døme
- gjere noko ulovleg;
- ei ulovleg handling;
- på ulovleg vis
som bryt med sosiale normer
Døme
- ulovleg kjærleik
brukt som adverb: temmeleg;
altfor
Døme
- sove ulovleg lenge

skeiv

adjektiv

Opphav

norrønt skeifr

Tyding og bruk

som hallar til eine sida;
ikkje rett;
skakk, skrå
Døme
- ha skeiv rygg;
- skeiv nase;
- skeive hælar;
- eit skeivt smil;
- det skeive tårnet i Pisa
- brukt som adverb:
  flire skeivt
forkjært, vrang (3)
Døme
- gje ei skeiv framstilling av noko;
- gå på skeive
som bryt med tradisjonelle normer for seksualitet, kjønn og kjønnsidentitet
Døme
- ein møtestad for skeiv ungdom;
- skeive organisasjonar og miljø
- brukt som substantiv:
  mange har framleis negative haldningar til skeive

Faste uttrykk

gå sin skeive gang
utvikle seg eller utarte tilfeldig og ofte uheldig
kome skeivt ut
kome gale av stad
på skeive
- på skakke;
  på skrå
  kassene står på skeive
- på ein uheldig og uynskt måte
  alt går på skeive
sjå skeivt til
sjå på med uvilje eller mistru
skeiv vinkel
vinkel som ikkje er 90 grader

søme seg

Tyding og bruk

passe med gjeldande sosiale og moralske normer;

vere som det skal, høve (, 1);

Sjå: søme

Døme

fare fram som det sømer seg for godtfolk;
denne framferda sømer seg ikkje for politikarar

sømeleg, sømmeleg

adjektiv

Opphav

norrønt sǿmiligr

Tyding og bruk

som passar med gjeldande sosiale og moralske normer;

som sømer seg;

høveleg, passande, skikkeleg

Døme

ei enkel og sømeleg mottaking;
alt gjekk sømeleg for seg

søme 2, sømme 2

søma, sømma

verb

Opphav

norrønt sǿma

Faste uttrykk

søme seg
passe med gjeldande sosiale og moralske normer;
vere som det skal, høve (2, 1)
fare fram som det sømer seg for godtfolk;
denne framferda sømer seg ikkje for politikarar

sedelegheit

substantiv hokjønn

Opphav

av sedeleg og -heit

Tyding og bruk

sett av normer og verdiar særleg knytt til seksualmoral;
sedskap (1). sedugskap
samnemning for seksualbrotsverk

Resultater per side: