Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
101 treff

Nynorskordboka 101 oppslagsord

krydder

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt krydd, av lågtysk kruder ‘urter’; same opphav som krut

Tyding og bruk

  1. tørka (og ofte pulveriserte) plantedelar med sterk smak og lukt, som ein bruker som smakstilsetning i mat
    Døme
    • bruke mykje krydder i maten
  2. i overført tyding: noko som friskar opp eller set farge på noko
    Døme
    • verke som krydder i kvardagen
Artikkelside

smake

smaka

verb
kløyvd infinitiv: -a

Opphav

frå lågtysk

Tyding og bruk

  1. ha ein viss smak (1)
    Døme
    • det smaker søtt;
    • mandarinar og appelsinar smaker om lag like eins
  2. bli eller vere godt
    Døme
    • no smakte det verkeleg med kaffi;
    • det smakte med ferie etter husbygginga
  3. prøve smaken på noko;
    drikke eller ete ein liten porsjon
    Døme
    • vil du smake ein bit?
    • smake på ølet;
    • smake seg fram til det beste brygget;
    • smake suppa
  4. Døme
    • ikkje smake alkohol
  5. få kjenne;
    merke
    Døme
    • dei fekk smake arbeidsløysa
  6. tenkje over;
    prøve ut;
    vurdere
    Døme
    • ho smakte på ordet

Faste uttrykk

  • koste meir enn det smaker
    krevje større innsats enn det ein får att
  • smake av
    • ha smak som liknar
      • brusen smaker av drops
    • minne om;
      likne på
      • åtaket smakte av hemn
  • smake av fugl
    vere av høg kvalitet;
    love bra
    • den nye boka smakar av fugl
  • smake til
    tilsetje krydder eller liknande og smake undervegs for å gje den ynskte smaken
    • smake til sausen
Artikkelside

smak

substantiv hankjønn

Opphav

frå lågtysk

Tyding og bruk

  1. eigenskap ved eit stoff som gjev eit karakteristisk sanseinntrykk når noko, særleg mat eller drikke, kjem i kontakt med sanseorgana munnen
    Døme
    • ein saus med fyldig smak;
    • krydder har sterk smak;
    • det er god smak på jordbæra
  2. evne til å skilje søtt, salt, surt, beiskt og umami;
    Døme
    • dei fem sansane våre er syn, høyrsel, lukt, smak og kjensle
  3. liten bit;
    Døme
    • få ein smak av den nysteikte kaka
  4. hug til å føretrekkje noko framfor noko anna;
    stil
    Døme
    • kvar sin smak!
    • smaken som rår mellom folk
  5. evne til å døme om kva som er vakkert, smakfullt og verdifullt;
    estetisk sans
    Døme
    • ha god smak

Faste uttrykk

  • falle i smak
    vekkje velvilje eller velvære
    • maten fall i smak;
    • humor som fell i smak
  • få smaken på
    få lyst på meir av noko ein har prøvd eller oppdaga
    • få smaken på økologisk mat;
    • han fekk smaken på surfing
  • smak og behag
    personleg føretrekt kvalitet eller eigenskap
    • smak og behag kan ikkje diskuterast
  • vond/flau/dårleg smak i munnen
    dårleg kjensle;
    skamkjensle
    • ho sat att med ein vond smak i munnen etter avgjerda;
    • dei tok imot tilbodet med ein flau smak i munnen;
    • sigeren gav meg ein dårleg smak i munnen
Artikkelside

piffe

piffa

verb

Faste uttrykk

  • piffe opp
    • setje smak på;
      setje spiss på
      • ho prøvde å piffe opp maten med litt krydder
    • setje mot i;
      setje fart i;
      få futt i
      • bandet piffa opp tilskodarane
Artikkelside

pepar

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt piparr; gjennom latin og gresk , frå eit indoarisk språk

Tyding og bruk

  1. plante i slekta Piper med små, bærliknande steinfrukter med brennande smak
  2. krydder med sterk, brennande smak, særleg av fruktene frå pepar (1)
    Døme
    • krydre med salt og pepar;
    • malen pepar;
    • ha heil pepar i fårikålen
  3. i overført tyding: kritikk, skjenn, refs
    Døme
    • dei fekk mykje pepar for utspelet

Faste uttrykk

  • dit peparen gror
    langt bort;
    pokker i vold
  • kvit pepar
    mildt krydder av mogne frukter av Piper nigrum
  • raud pepar
    krydder av kajennepepar
  • spansk pepar
  • svart pepar
    skarpt krydder av umogne frukter av Piper nigrum
Artikkelside

lauk, løk 1

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt laukr

Tyding og bruk

  1. plante av slekta Allium i liljefamilien
  2. knollforma underjordisk planteskot av lauk (1), nytta til mat eller krydder
    Døme
    • setje ut lauk om hausten;
    • biff med lauk

Faste uttrykk

  • din lauk!
    brukt i tiltale for å kritisere eller irettesetje
Artikkelside

kanel

substantiv hankjønn

Uttale

kaneˊl

Opphav

gjennom lågtysk, frå fransk can(n)elle, av canne ‘røyr’; same opphav som kanal

Tyding og bruk

brunt krydder med søtleg smak, laga av kanelbork
Døme
  • lefser med smør, sukker og kanel

Faste uttrykk

  • skit og kanel
    dårleg og godt
    • dei kan ikkje skilje mellom skit og kanel
Artikkelside

eterisk

adjektiv

Tyding og bruk

  1. om væske: som har eigenskapar som liknar eter (4);
  2. Døme
    • som ein eterisk engel;
    • eteriske rytmar

Faste uttrykk

  • eterisk olje
    flyktig olje i krydder eller plante som gjev karakteristisk smak og lukt, særleg brukt i parfyme og godlukt
Artikkelside

vinrute

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

eviggrøn busk med blad som luktar sterkt og i somme land blir nytta som krydder;
Ruta graveolens
Artikkelside

vermut

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom fransk; frå tysk ‘malurt’

Tyding og bruk

fransk eller italiensk sterkvin tilsett visse urter og krydder
Døme
  • raud vermut;
  • kvit vermut
Artikkelside
Side 1 av 11