Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 28 oppslagsord

juni

substantiv hankjønn

Opphav

frå latin, av gudinna Juno

Tyding og bruk

den sjette månaden i året

Døme

den første veka i juni;
i juni månad;
han er fødd 28. juni 2000

Artikkelside

sommar, sumar

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt sumar

Tyding og bruk

varmaste og lysaste tid av året;
årstid mellom vår og haust (som i Noreg femner om månadene juni, juli og august)
Døme
- ein sommar med godt vêr;
- neste sommar;
- det var sol og sommar;
- dei skal gifte seg til sommaren
brukt for å oppgje alder: år (3, 2)
Døme
- ho var 17 somrar
i overført tyding: blømingstid (2)
Døme
- livets sommar
i meteorologi: tidsrom da middeltemperaturen ligg høgare enn 10 °C

Faste uttrykk

i sommar
sommaren ein er inne i (eller som nyleg har vore)
sommar som vinter
heile året
turtilhøva er gode her, sommar som vinter
sommars dag
når det er sommar

Artikkelside

slutte

slutta

verb

Opphav

av lågtysk sluten

Tyding og bruk

ikkje lenger fortsetje med;
halde opp med;
ta slutt
Døme
- slutte arbeidet for dagen;
- dei har slutta av for dagen;
- ho slutta i songkoret;
- du bør slutte å drikke;
- skulen sluttar 20. juni
gjere ferdig, ende
Døme
- møtet slutta med ein appell
vere tett inntil;
leggje seg stramt omkring;
høve, passe;
sitje (9)
Døme
- langrennsdressen slutta tett kring kroppen;
- pakninga slutta kring skøyten og tetta godt
danne, samle
Døme
- ta kvarandre i hendene og slutte ein ring
- brukt som adjektiv:
  gå i slutta tropp;
  eit festlokale for slutta lag
binde saman
Døme
- straumen blir slutta på nytt når vi slår på brytaren
- brukt som adjektiv:
  ein slutta straumkrins
semjast om;
avtale;
inngå (2)
Døme
- slutte ein kontrakt;
- slutte venskap med nokon;
- dei slutta fred
skrive kontrakt om
Døme
- slutte ein tankbåt;
- slutte ei frakt
leie ut;
konkludere
Døme
- slutte frå det kjende til det ukjende

Faste uttrykk

slutte opp om
samle seg om;
stø opp om
slutte seg saman
samle seg;
slå seg saman
slutte seg til
- slå følgje med
- seie seg samd med nokon eller samd i noko
  dei slutta seg til framlegget
- tenkje seg til;
  resonnere seg til

Artikkelside

kreps

substantiv hankjønn

Opphav

frå tysk, i tydinga ‘stjernebilete’ etter latin Cancer; same opphav som kreft

Tyding og bruk

svart, grøn eller brun tifotkreps som liknar hummar og lever i ferskvatn;
edelkreps;
Astacus astacus
Døme
- fiske etter kreps i fjorden;
- steikt ris med reker og kreps
krepsdyr
i astrologi: person som er fødd i stjerneteiknet Krepsen (mellom 22. juni og 22. juli)
Døme
- han er kreps;
- krepsar er kjenslemenneske

Faste uttrykk

Krepsens vendekrins
den nordlege vendekrinsen

Artikkelside

bløme

bløma

verb

Opphav

av blom (

Tyding og bruk

stå med utsprungne blomar;
blomstre (1)
Døme
- heggen blømer i juni
vere livskraftig og i utvikling;
blomstre (2)
Døme
- kulturlivet blømer
vere raud;
lyse raudt
Døme
- skyene blømer

Faste uttrykk

bløme av
slutte å bløme (etter at blomane har visna)
magnoliaen er i ferd med å bløme av
bløme fram
vekse fram
nye idear som blømde fram
bløme opp
- kome i kraftig vekst;
  vekse fram
  algar som blømer opp om sommaren;
  turismen blømde opp
- kome i ein tilstand av trivsel, velvære eller liknande
  ho blømde opp når ho fekk vere med i arbeidet

Artikkelside

til og med

preposisjon

Tyding og bruk

fram til og irekna;
forkorta t.o.m.
Døme
- festspela held fram til og med søndag 25. juni
brukt som adverb for å uttrykkje at noko overgår det vanlege eller det ein kunne vente;
endatil, jamvel
Døme
- eg hugsa til og med namnet hans

Artikkelside

tvilling

substantiv hankjønn

Opphav

samanheng med tvi- og tvenn

Tyding og bruk

kvar av to som er fødde i same fødselen
Døme
- dei to er tvillingar;
- dei fekk tvillingar
kvar av to like gjenstandar eller fenomen som høyrer i hop eller opptrer saman
Døme
- p og tvillingen b er dei lettaste lukkelydane våre
svoll (1) under huda nedst i ryggen
i astrologi: person som er fødd i stjerneteiknet Tvillingane (mellom 21. mai og 21. juni)
Døme
- ho er tvilling