Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
15 treff

Bokmålsordboka 1 oppslagsord

føredøme

substantiv intetkjønn

Betydning og bruk

Artikkelside

Nynorskordboka 14 oppslagsord

føredøme

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

noko eller nokon som er eller høver til å vere eit mønster (2)
Døme
  • ho er eit føredøme for mange;
  • følgje hans føredøme
Artikkelside

mønster

substantiv inkjekjønn

Opphav

gjennom lågtysk, frå gammalfransk, av mellomalderlatin monstra ‘prøvestykke’; av latin monstrare ‘vise fram’

Tyding og bruk

  1. førebilete, teikning eller oppskrift til å lage noko etter;
    Døme
    • eg heklar helst utan mønster;
    • kjolen er sydd etter mønster
  2. Døme
    • ho er eit mønster for andre
  3. måte noko er ordna på eller skjer på;
    Døme
    • passe inn i mønsteret;
    • opplæringa går etter eit fast mønster;
    • eg skimtar eit mønster i dei merkelege påfunna hennar
  4. figur, motiv eller teikning til dekorasjon eller liknande, ofte teke att fleire gonger i eit visst system, og gjerne med ulike fargar eller opphøgde parti
    Døme
    • mønsteret i bildekket;
    • i hallen har dei ein tapet med mønster på
  5. form eller type av til dømes sølvtøy eller dekkjetøy
    Døme
    • til bryllaupet ynskte dei seg meir av det mønsteret dei samla på
Artikkelside

lærestykke

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

  1. litterær tekst eller teaterstykke som gjev kunnskap eller moralsk rettleiing;
    jamfør læredikt
  2. hending som ein kan lære noko av;
    føredøme, mønster (2);
    Døme
    • ei tid da utanriksdebatten var eit politisk lærestykke
Artikkelside

læremeister

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

person som gjev opplæring;
Artikkelside

føredømeleg

adjektiv

Tyding og bruk

som kan tene til føredøme;
Artikkelside

rollemodell

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

person som er eit føredøme for andre
Døme
  • ho er eit førebilete og ein rollemodell for ungdom
Artikkelside

spegel

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt spegill, gjennom lågtysk; frå latin speculum

Tyding og bruk

  1. blank plate av metall eller glas (med belegg på baksida) som reflekterer lysstrålar og dermed gjev bilete
    Døme
    • holspegel;
    • lommespegel;
    • sjå seg i spegelen;
    • sjøen låg som ein spegel
  2. blank, glatt overflate
    Døme
    • vasspegel
  3. avgrensa, glatt overflate
    Døme
    • akterspegel;
    • dørspegel
  4. Døme
    • vere ein spegel for andre
  5. Døme
    • du er ein spegel
Artikkelside

sjon, sjun

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt sjón; samanheng med sjå (2

Tyding og bruk

    • det var litt av ei sjon
    • ta sjon etter nokon
Artikkelside

paradigma, paradigme

substantiv inkjekjønn

Opphav

frå gresk ‘mønster’, av gresk para- og deigma ‘bilete, vising’; jamfør para-

Tyding og bruk

  1. i grammatikk: bøyingsmønster
  2. i språkvitskap: sett eller liste av uttrykksmiddel som alle inneheld eit sams element, til dømes mann i mannen, manngard, mangment, sjømann
  3. i filosofi og vitskap: tenkjemåte, problemløysing nytta som føredøme for løysing av liknande problem i same vitskap, og som dermed skaper ein vitskapstradisjon
Artikkelside

førebilete

substantiv inkjekjønn

Opphav

frå tysk

Tyding og bruk

person som andre ynskjer å likne på;
Døme
  • ha nokon til førebilete
Artikkelside
Side 1 av 2