Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
235 treff

Bokmålsordboka 112 oppslagsord

årsak

substantiv hunkjønn eller hankjønn

Opphav

norrønt órsǫk; fra lavtysk orsake ‘grunn, påskudd’

Betydning og bruk

noe som er nødvendig for at noe annet skal inntreffe;
grunn, forutsetning
Eksempel
  • årsak og virkning;
  • være årsak til en ulykke;
  • skje av ukjente årsaker;
  • finne årsaken til noe;
  • gi noen årsak til å føle seg engstelig

Faste uttrykk

  • ingen årsak!
    brukt som svar på en takk eller en unnskyldning
Artikkelside

årsake

verb

Betydning og bruk

Artikkelside

tenkbar

adjektiv

Betydning og bruk

  1. som en kan tenke seg fram til;
    Eksempel
    • vi trenger alle tenkbare løsninger
  2. som er mulig eller sannsynlig
    Eksempel
    • det fins bare ett tenkbart alternativ;
    • en tenkbar årsak til brannen
Artikkelside

ingen årsak!

Betydning og bruk

brukt som svar på en takk eller en unnskyldning;
Se: årsak
Artikkelside

stikke under

Betydning og bruk

ha ukjent årsak;
Se: stikke
Eksempel
  • her må det stikke noe under
Artikkelside

uaktsomt drap

Betydning og bruk

drap som har uaktsomhet som årsak;
drap som ikke er planlagt;
til forskjell fra forsettlig drap;
Artikkelside

ikke kunne for

Betydning og bruk

ikke ha skyld i;
ikke være årsak til;
Se: kunne
Eksempel
  • jeg kan ikke for at glasset veltet;
  • de kunne ikke for at løpet ble avlyst
Artikkelside

hva kom først av høna og egget?

Betydning og bruk

retorisk spørsmål brukt for å uttrykke usikkerhet om forholdet mellom årsak og virkning;
Se: høne
Artikkelside

sende i graven

Betydning og bruk

være årsak til at noen dør;
Se: grav
Artikkelside

gjøre susen

Betydning og bruk

gjøre at noe går bra;
være årsak til suksessen;
Se: sus
Eksempel
  • portvin i sausen gjør susen
Artikkelside

Nynorskordboka 123 oppslagsord

årsak

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt órsǫk; frå lågtysk orsake ‘grunn, påskot’

Tyding og bruk

noko som er ein føresetnad eller eit vilkår for noko anna;
grunn, føresetnad
Døme
  • årsak og verknad;
  • vere årsak til noko;
  • finne årsaka til feilen;
  • for stor fart er årsak til mange ulykker;
  • dette hende av naturlege årsaker

Faste uttrykk

  • inga årsak!
    brukt som svar på ein takk eller ei orsaking
Artikkelside

årsaksforklaring, årsaksforklåring

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

forklaring på kva som er årsak
Artikkelside

stafylokokk

substantiv hankjønn

Opphav

av gresk stafyle ‘(drue)klase’ og kokkos ‘kjerne’

Tyding og bruk

kuleforma bakterie som finst i klaseliknande grupper, og som er årsak til betennelse
Artikkelside

tenkbar

adjektiv

Tyding og bruk

  1. som ein kan tenkje seg fram til;
    Døme
    • dei nytta alle tenkbare triks
  2. som er mogleg eller sannsynleg
    Døme
    • eit høgst tenkbart scenario;
    • ei tenkbar årsak til ulykka
Artikkelside

tenkjeleg, tenkeleg

adjektiv

Tyding og bruk

  1. som kan tenkjast
    Døme
    • på alle tenkjelege måtar;
    • leite på alle tenkjelege stader;
    • uvêret kom på det verst tenkjelege tidspunktet
  2. som kan skje eller vere tilfelle;
    Døme
    • glatt føre er ei tenkjeleg årsak til ulykka;
    • ho finn inga tenkjeleg forklaring
Artikkelside

sjølvpåført

adjektiv

Tyding og bruk

som ein har påført seg sjølv;
som ein sjølv er årsak til
Døme
  • ein sjølvpåført skade
Artikkelside

kunne 2

kunna

verb
kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt kunna

Tyding og bruk

  1. ha lært;
    kjenne;
    vere inne i
    Døme
    • ho kan sykle;
    • eg kan snakke flytande walisisk;
    • kan du vegen til sentrum?
    • han kan sine ting!
  2. vere i stand til;
    greie
    Døme
    • meieriet kan lage ti tonn ost i veka;
    • dei gjer så godt dei kan;
    • korleis kunne ho greie det?
    • eg kan ikkje fordra fiskebollar;
    • han kan når han vil;
    • vi kunne ikkje løfte sofaen
  3. ha eller vere høve til
    Døme
    • boka kan kjøpast i bokhandelen;
    • dei kan ikkje reise på ferie i år;
    • vi kan ikkje snu no
  4. vere mogleg eller sannsynleg;
    vere tenkjeleg
    Døme
    • bussen kan kome kvart augeblikk;
    • kven veit kva som kan skje?
    • ho kan vel vere rundt førti år?
    • vi kunne vore i Hellas no;
    • eg kunne hylt av glede;
    • det kan godt vere;
    • det kan du ha rett i;
    • nei, det kan vere det same
  5. ha krav på;
    ha rett til;
    ha lov til
    Døme
    • vi må kunne vente eit klart svar;
    • ingen kan oppføre seg slik;
    • du kan ikkje nekte meg å gjere dette;
    • de kan kome inn no
  6. gå med på;
    vere klar til
    Døme
    • eg kan ta oppvasken
  7. brukt for å uttrykkje høflegheit eller oppmoding;
    vere ynskeleg
    Døme
    • kan du hjelpe til?
    • kunne du rydda rommet ditt?
    • dette huset kan trenge ei oppussing
  8. brukt for å gjere ei utsegn forsiktig eller usikker
    Døme
    • eg kunne ha god lyst til å prøve;
    • det kunne likne henne å gjere dette;
    • det kan vere eit par timar sida ho gjekk
  9. ha årsak eller grunn til
    Døme
    • du kan vere nøgd med dette arbeidet;
    • vi kan vere glade det gjekk så bra som det gjekk;
    • det kan du banne på;
    • du kan lite på han;
    • du kan skjøne at alt skal gå bra

Faste uttrykk

  • ikkje kunne for
    ikkje ha skuld i;
    ikkje vere årsak til
    • dei kunne ikkje for at ferien vart avlyst;
    • eg kan ikkje for at hunden åt leksene
  • ikkje kunne med
    ikkje forstå seg på;
    ikkje vere van med
    • eg kan ikkje med sånne appar
Artikkelside

ytre 2

adjektiv

Opphav

norrønt ýtri; jamfør ytst

Tyding og bruk

  1. som er eller ligg lengst ute
    Døme
    • rive av det ytre bordlaget;
    • i dei ytre byområda;
    • det ytre verdsromet
  2. som ligg nærmare havet eller kysten
    Døme
    • dei ytre delane av Vestlandet;
    • i ytre strøk av Lofoten
  3. om angrepsspelar i fotball: som står lengst til høgre eller venstre side av bana
    Døme
    • spele ytre venstre
  4. som gjeld overflate eller utsjånad;
    Døme
    • eit ytre sår;
    • ytre former;
    • mange legg lite vekt på slike ytre ting;
    • på det ytre planet
  5. som kjem eller verkar utanfrå
    Døme
    • ytre påverknad;
    • ei ytre årsak;
    • ytre krefter;
    • ytre fiendar
  6. som er lengst ute til høgre eller venstre i politikken
    Døme
    • vere på ytre høgre fløy

Faste uttrykk

  • i det ytre
    å sjå til;
    tilsynelatande
    • i det ytre ein hyggjeleg mann
Artikkelside

vesentleg

adjektiv

Opphav

frå lågtysk eller tysk

Tyding og bruk

  1. som har stor betydning;
    viktig
    Døme
    • ei vesentleg årsak til ulykka;
    • vesentlege endringar i planane
  2. svært stor;
    størsteparten
    Døme
    • ein vesentleg del av kostnaden
  3. brukt som adverb: for det meste;
    Døme
    • sludd- og snøbyer, vesentleg på kysten
  4. brukt som gradsadverb: i høg grad;
    Døme
    • inntektene blir vesentleg større i år

Faste uttrykk

  • i alt vesentleg/i det vesentlege
    i hovudsaka;
    stort sett
Artikkelside

torn

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt þorn

Tyding og bruk

  1. spiss, stikkande utvekst på plante;
    beinliknande, spiss, stikkande utvekst på visse dyr;
    • ingen roser utan tornar;
    • katten fekk ein torn i poten
  2. i uttrykk:
  3. noko som stadig piner og plagar ein, særleg i bibelmål, i uttrykk:
    • ha ein torn i kroppen – jamfør 2. Kor 12,7

Faste uttrykk

  • ein torn i auga
    årsak til uvilje, misunning, irritasjon eller liknande;
    noko som (stendig) plagar ein
    • nybygget var ein torn i auga på naboane
Artikkelside
Side 1 av 13