Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 61 oppslagsord

herre 1

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt herra, herri, av gammallågtysk herro, komparativ av her ‘fornem’; jamfør herleg

Tyding og bruk

  1. Døme
    • herre konge!
    • bli herre over heile landet;
    • dei høge herrane i Kreml og Washington
  2. overhovud for huslyd;
    Døme
    • tene to herrar;
    • vere herre i huset;
    • vere herre i eige hus;
    • vere sin eigen herre
  3. Døme
    • te seg som ein herre;
    • mine damer og herrar;
    • ein herre på byen;
    • eit trimparti for herrar
  4. brukt som særnamn: Gud
    Døme
    • Herren vår Gud;
    • Herren vere med deg!
    • i genitiv brukt for å forsterke ei utsegn
      • eit herrens vêr;
      • for mange herrens år sidan;
      • kva i herrens namn er dette?

Faste uttrykk

  • leve herrens glade dagar
    vere sorglaust oppteken med fest og moro
  • vere herre over
    meistre
    • vere herre over situasjonen;
    • bli herre over sitt eige liv
Artikkelside

herre 2, herne 1

determinativ demonstrativ

Opphav

av her; jamfør herne (2

Tyding og bruk

brukt etter pronomen eller determinativ for å framheve nokon eller noko som alt er kjent;
jamfør her (3) og derre
Døme
  • desse herre mannlege sjefane;
  • den herre bilen;
  • det herre står i boka
Artikkelside

herren

adjektiv

Opphav

samanheng med herr (1

Tyding og bruk

  1. Døme
    • det er herre og sterre – det er hardt og stridt;
    • vinden var herren i dag;
    • eit herre arbeid
  2. Døme
    • eit herre mjøl;
    • ein herren graut
  3. Døme
    • herren smak
Artikkelside

herre jemini

Tyding og bruk

Sjå: jemini
Døme
  • herre jemini for eit spetakkel på ein kvardag!
Artikkelside

vere herre over

Tyding og bruk

meistre;
Sjå: herre
Døme
  • vere herre over situasjonen;
  • bli herre over sitt eige liv
Artikkelside

leve herrens glade dagar

Tyding og bruk

vere sorglaust oppteken med fest og moro;
Sjå: glad, herre
Artikkelside

bli herre over elden

Tyding og bruk

få kontroll over brann;
Sjå: eld
Døme
  • brannmannskapa er no herre over elden
Artikkelside

få bukt med

Tyding og bruk

vinne over;
bli herre over;
Sjå: bukt, få
Døme
  • få bukt med kriminaliteten
Artikkelside

master

substantiv hankjønn

Opphav

frå engelsk ‘herre’; same opphav som magister

Tyding og bruk

  1. Døme
    • ho har ein master i kjemi
  2. person som har mastergrad
    Døme
    • han er master i marknadsføring
  3. det som noko blir mangfalda etter, til dømes ei trykkside eller eit lydopptak
  4. engelsk tittel brukt for å vise høflegheit overfor unge herrar
Artikkelside

bukt

substantiv hokjønn

Opphav

frå lågtysk; samanheng med bøye (3

Tyding og bruk

  1. krok, krumming
    Døme
    • vegen gjekk i bukter og slyng
  2. ring av eit tau som er oppkveila;
    større lykkje av eit tau
  3. brei vik;
    jamfør havbukt
    Døme
    • kaia ligg inst i bukta

Faste uttrykk

  • bukta og begge endane
    overtaket
    • styret fekk bukta og begge endande;
    • han har bukta og begge endane i selskapet;
    • administrasjonen sat med bukta og begge endane
  • få bukt med
    vinne over;
    bli herre over
    • få bukt med kriminaliteten
Artikkelside
Side 1 av 7