Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
100 treff

Bokmålsordboka 44 oppslagsord

tusen 1

substantiv intetkjønn

Opphav

norrønt þúsund femininum, trolig egentlig ‘stor-hundre, kraft-hundre’

Betydning og bruk

mengde på 1000
Eksempel
  • være patriot til tusen – fullt og helt, fullblods;
  • i tusener av år;
  • mange tusen(er)
Artikkelside

tusen 2

determinativ kvantor

Betydning og bruk

  1. grunntallet 1000
    Eksempel
    • tusen (eller 1000) kroner, meter, kilo, år
  2. i overført betydning om ubestemmelig stort tall:
    Eksempel
    • rundt om i de tusen hjem;
    • der har vi vært tusen ganger før;
    • tusen takk

Faste uttrykk

  • de tusen sjøers land
    Finland
Artikkelside

bedra

verb

Uttale

bedraˊ

Opphav

gjennom dansk bedrage; fra lavtysk bedregen

Betydning og bruk

  1. Eksempel
    • han bedrog meg for flere tusen kroner
  2. være utro mot
    Eksempel
    • bedra ektefellen sin
  3. gi falskt inntrykk
    Eksempel
    • sansene mine bedrar meg

Faste uttrykk

  • skinnet bedrar
    det ytre kan gi galt inntrykk
  • verden vil bedras
    menneskene er godtroende og lette å narre
Artikkelside

demonstrasjon

substantiv hankjønn

Opphav

fra latin; av demonstrere

Betydning og bruk

  1. presentasjon av hvordan noe fungerer eller skal gjøres
    Eksempel
    • demonstrasjon av ny teknologi;
    • demonstrasjon av hvordan instrumentene fungerer
  2. atferd som uttrykker en mening, følelse eller egenskap;
    handling som tydelig uttrykker støtte eller avstand til en sak
    Eksempel
    • demonstrasjon av makt;
    • markeringen var en demonstrasjon av politisk engasjement;
    • hun forlot rommet som en demonstrasjon
  3. opptog, møte eller lignende for å uttrykke støtte eller protest;
    kollektiv meningsytring om en bestemt sak
    Eksempel
    • en ulovlig demonstrasjon;
    • flere tusen personer deltok i demonstrasjonen;
    • det ble holdt en stor demonstrasjon mot lovforslaget
Artikkelside

demonstrant

substantiv hankjønn

Opphav

fra latin; jamfør demonstrere

Betydning og bruk

person som demonstrerer
Eksempel
  • flere tusen demonstranter møtte opp;
  • politiet pågrep tre av demonstrantene
Artikkelside

is

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt íss

Betydning og bruk

  1. frosset vann, væske
    Eksempel
    • vannet frøs til is;
    • det lå ennå is og snø i skyggen;
    • for mange tusen år siden var landet dekket av is;
    • være kald som is på beina
  2. Eksempel
    • ta en drink med is i
  3. islag på sjø, innsjø eller elv
    Eksempel
    • isen på vannene er ikke sikker ennå;
    • gå gjennom isen
  4. Eksempel
    • spise is til dessert;
    • spise tre is

Faste uttrykk

  • bryte isen
    overvinne kulde, misstemning, forlegenhet
  • legge noe på is
    også: legge til side, utsette
  • på tynn is
    på usikker grunn;
    i en situasjon en ikke har kontroll på
    • statsråden befinner seg på tynn is i denne saken
  • skyte is
    om sterkt avkjølt gjenstand: få is eller rimlag når den kommer i varmere luft eller vann
Artikkelside

oppimot

preposisjon

Betydning og bruk

opp mot;
Eksempel
  • oppimot veggen;
  • oppimot fem tusen kroner;
  • hun var oppimot de nitti;
  • yte oppimot det maksimale
Artikkelside

fasettøye

substantiv intetkjønn

Betydning og bruk

øye (for eksempel hos insekter) som er sammensatt av opptil flere tusen enheter som virker sammen
Eksempel
  • fluer har fasettøyne
Artikkelside

drøy, dryg

adjektiv

Opphav

av dansk drøj; norrønt drjúgr

Betydning og bruk

  1. som varer lenge eller når langt;
    Eksempel
    • være drøy i bruk;
    • grovt brød er drøyere enn fint
  2. som er slitsom eller strevsom (1);
    jamfør langdryg
    Eksempel
    • en drøy marsj;
    • løypa bestod av mange drøye motbakker;
    • kjøreturen er drøy når du har to små barn i baksetet
  3. Eksempel
    • være drøy rundt livet;
    • du begynner å bli drøy over baken
  4. litt mer enn;
    god
    Eksempel
    • det var drøyt femti personer til stede;
    • drøye to tusen kroner
  5. som bryter konvensjoner;
    Eksempel
    • en drøy pris;
    • i drøyeste laget;
    • komme med en drøy påstand;
    • en drøy vits
Artikkelside

trillion

substantiv hankjønn

Opphav

fransk av tri- med endelse fra million

Betydning og bruk

  1. en million billioner (1 med 18 nuller)
  2. i USA og fransktalende land: tusen milliarder
Artikkelside

Nynorskordboka 56 oppslagsord

tusen 1

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt þúsund f; truleg eigenleg ‘mange-hundre’

Tyding og bruk

mengd på 1000
Døme
  • merkje av for kvart tusen;
  • (tusen på) tusen av ting – tusenvis av ting;
  • til tusen – fullt og heilt, fullblods;
  • vere patriot til tusen
Artikkelside

tusen 2

determinativ kvantor

Tyding og bruk

  1. grunntalet 1000
    • tusen kroner, meter, kilo, år
  2. med ei stor mengd, talrik, mange
    • tusen takk;
    • det er tusen ting å hugse på;
    • eg har høyrt det tusen gonger før

Faste uttrykk

  • landet med dei tusen sjøane
    Finland
Artikkelside

tusen 3

adverb

Tyding og bruk

Døme
  • det er tusen umogleg
Artikkelside

tus

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

veik lyd;
sus;
Artikkelside

på

preposisjon

Opphav

av norrønt upp á ‘opp på’

Tyding og bruk

  1. brukt om plassering mot eit underlag eller inntil noko
    Døme
    • maten står på bordet;
    • sitje på benken;
    • liggje på stranda;
    • lese på senga;
    • biletet heng på veggen;
    • stå på ei liste
  2. brukt om plassering i noko
    Døme
    • det er vatn på flaska;
    • ha pengar på lomma
  3. brukt ved nemning for lokalitet, område eller liknande
    Døme
    • bu på ein gard;
    • vere ute på sjøen
  4. brukt ved namn på øyar og dei fleste byane i innlandet
    Døme
    • vere heimehøyrande på Stord;
    • bu på Lillehammer
  5. brukt ved nemning av lokale, institusjon eller liknande
    Døme
    • gå på konsert;
    • vere på skulen;
    • dei er ute på byen
  6. brukt ved ord for kroppsdel
    Døme
    • kome seg på beina;
    • stå på hendene;
    • ha hår på brystet;
    • træ ein ring på fingeren
  7. brukt ved ord for transportmiddel
    Døme
    • setje seg på sykkelen;
    • gå på ski;
    • om bord på båten
  8. brukt for å vise tilknyting mellom del og heilskap
    Døme
    • taket på huset;
    • ulla på sauen;
    • enden på visa
  9. brukt ved nemningar for eigenskapar i forhold til noko anna
    Døme
    • breidda på vegen;
    • fargen på veggen;
    • storleiken på beløpet
  10. brukt i uttrykk som nemner relasjon, situasjon eller liknande
    Døme
    • gleda er på mi side;
    • ta noko på seg;
    • helse på nokon;
    • vente på noko;
    • få tid på seg;
    • kjenne noko på seg;
    • sove på saka;
    • vere ekspert på fleire område;
    • resultatet er på nivå med det i fjor
  11. brukt i tidsuttrykk
    Døme
    • midt på dagen;
    • på sine gamle dagar;
    • gjere noko på ein time;
    • hytta har ikkje vore i bruk på år og dag;
    • eg har ikkje vore der på mange år
  12. brukt for å indikere ei rekkje;
    Døme
    • tusen på tusen;
    • gong på gong
  13. brukt ved ord som nemner årsak, middel eller måte
    Døme
    • på eigen kostnad;
    • vere på jakt;
    • klare seg på eit vis;
    • ta fisk på garn;
    • skyte på langt hald;
    • truge nokon på livet;
    • køyre på høggir;
    • krevje husleige på forskot;
    • lese bøker på engelsk;
    • spele eit stykke på oppmoding frå publikum
  14. med omsyn til
    Døme
    • stor på vokster;
    • på godt og vondt
  15. med hjelp av
    Døme
    • motoren går på bensin;
    • konkurrere på kvalitet
  16. brukt ved talstorleikar
    Døme
    • ein fisk på to kilo;
    • ein sum på 1 000 kr;
    • ein periode på minimum ti år
  17. brukt ved fordeling
    Døme
    • det blir 200 kr på kvar
  18. brukt ved rørsle eller flytting av noko
    Døme
    • lyfte på hatten;
    • gløtte på døra
  19. om det å sanse eller vende seg til: i retning av noko eller nokon;
    mot
    Døme
    • rope på nokon;
    • sjå på tv;
    • han tittar på henne
  20. brukt som verbalpartikkel
    Døme
    • drive på med noko;
    • det fryser på;
    • det stod ikkje lenge på;
    • det tok hardt på;
    • vinden står på;
    • kan eg sitje på med deg?
    • slå på radioen
  21. brukt saman med verb i uttrykk med ‘seg’
    Døme
    • kle på seg;
    • la vente på seg;
    • han har lagt på seg
  22. brukt som adverb: i aktiv tilstand
    Døme
    • tv-en er på;
    • lyset står på

Faste uttrykk

  • ha noko på nokon
    skulde nokon for noko ugunstig eller ulovleg
    • politiet har noko på han
  • likne på
    sjå ut som
    • han liknar på mor si
  • på fote
    i orden, i tilfredsstillande tilstand
    • få noko på fote;
    • hjelpe nokon på fote;
    • kome seg på fote att
  • på førehand
    i førevegen;
    føreåt, tidlegare
    • skrive kontrakt på førehand;
    • eg fekk ingen informasjon på førehand
  • på grunn av
    som følgje av;
    forkorta pga.
    • brua er stengd på grunn av uvêret
  • på kryss og tvers
    i alle retningar
    • dei søkte gjennom området på kryss og tvers
  • på langs
    i lengderetninga
    • skjere loffen på langs;
    • på langs og på tvers
  • på skeive
    på skakke, på skrå
    • kassene står på skeive
  • på tverke
    på feil eller dårleg måte;
    skeis, ulagleg
    • dette kjem på tverke for meg;
    • alt går på tverke i dag
  • stå på
    • gå føre seg;
      hende
      • kva er det som står på her?
      • krangelen stod ikkje lenge på
    • henge i;
      jobbe hardt
      • elevane har verkeleg stått på i dag
  • vere på
    med trykksterkt ‘på’: vere vaken og engasjert
    • for å lukkast må ein alltid vere på
  • vere på han
    vere i aktivitet
    • etter pausen er det på han igjen;
    • han var tidleg på han om morgonen
Artikkelside

mellomlag

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

  1. lag (2) mellom to andre lag
    Døme
    • ha ein ullgenser som mellomlag under vindjakka
  2. sum eller anna yting ein gjev imellom i ein bytehandel;
    Døme
    • ho gav ti tusen i mellomlag for bilen
Artikkelside

mil 1

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt míla; av latin milia (passuum) ‘tusen (steg)’, av mille ‘tusen’

Tyding og bruk

  1. lengdemål lik 10 km
    Døme
    • gå fire mil om dagen;
    • det er ei mils veg dit;
    • sykle mil etter mil;
    • bilen bruker 0,7 l bensin på mila
  2. brukt i nemning for ymse andre lengdemål;

Faste uttrykk

  • gammal norsk mil
    11,3 km
Artikkelside

yrke, yrkje

yrka, yrkja

verb

Opphav

norrønt yrkja, i avlydshøve til II verk

Tyding og bruk

  1. lage til;
    drive (på) med;
    verke (for), arbeide (for)
    • det ættene yrkte i tusen år;
    • yrke for ei sak
  2. òg: lage til (dikt);
    • det kvadet han hadde yrkt om dei
Artikkelside

fleirfaldig

adjektiv

Tyding og bruk

i fleirtal: svært mange
Døme
  • fleirfaldige tusen kroner;
  • problemet vart løyst for fleirfaldige år sidan
Artikkelside

par 1

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt par, gjennom lågtysk; frå latin par ‘make, like’

Tyding og bruk

  1. to eksemplar av noko som høyrer (meir eller mindre) saman
    Døme
    • eit par sko;
    • ti par sokkar
  2. gjenstand med to like delar
    Døme
    • eit par briller;
    • eit par bukser
  3. to personar som lever saman eller har eit intimt forhold
    Døme
    • paret har vore gift i 56 år;
    • eit nyforelska par;
    • er dei eit par?
  4. eining eller lag av to personar i spel, idrett, musikk eller liknande
    Døme
    • para svingar seg på dansegolvet;
    • paret vart verdsmeistrar i sandvolleyball
  5. nokre få
    Døme
    • om eit par dagar;
    • eit par tusen kroner;
    • eit par og tjue

Faste uttrykk

  • par–tre
    nokre få
    • han pakka med eit par–tre ekstra skjorter;
    • dei siste par–tre åra har han jobba som lærar
Artikkelside
Side 1 av 6