Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
31 treff

Bokmålsordboka 7 oppslagsord

klippemaskin

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

maskin til å klippe hår, ull eller lignende med
Eksempel
  • klippe sauen med klippemaskin
Artikkelside

hylle 1

substantiv hankjønn eller hunkjønn

Opphav

beslektet med hjell

Betydning og bruk

  1. vannrett bord eller plate beregnet til å legge eller sette noe på
    Eksempel
    • vi måtte sette opp flere hyller for å få plass til bøkene;
    • tekanna stod til pynt på en hylle
  2. møbel med flere vannrette bord over hverandre festet til sidevegger
    Eksempel
    • det står en hylle mot den ene veggen
  3. avsats i fjellvegg;
    Eksempel
    • sauen falt ned på en hylle under stupet

Faste uttrykk

  • fra/på øverste hylle
    blant de eller det beste
    • hente spillere fra øverste hylle;
    • hun kan plukke trenerjobber på øverste hylle
  • komme på rett hylle
    komme på rett plass i livet;
    ha et yrke som svarer til de evner og interesser en har
  • legge noe på hylla
    slutte med noe
    • han la fotballkarrieren på hylla
Artikkelside

skrapesyke, skrapesjuke

substantiv hankjønn

Opphav

etter engelsk scrapie

Betydning og bruk

sauesykdom som gir kløe (og som gjør at sauen skubber seg så den mister ull og får kjøttsår)
Artikkelside

drøvtygger

substantiv hankjønn

Opphav

av drøv

Betydning og bruk

Eksempel
  • sauen er en drøvtygger;
  • fôr til drøvtyggere
Artikkelside

bæ 2

interjeksjon

Betydning og bruk

  1. lydord for brekingen til sauer og geiter
    Eksempel
    • ‘bæ’, sa sauen
  2. brukt (sammen med fingerpek) til å uttrykke skadefryd
    Eksempel
    • bæ, der kan du ha det så godt!
Artikkelside

bæ 1

substantiv intetkjønn

Opphav

av bæ (2

Betydning og bruk

lyd som sauen og geita gir fra seg
Eksempel
  • et forsiktig bæ
Artikkelside

al 2

substantiv intetkjønn

Opphav

av ale

Betydning og bruk

  1. det å nære, fø (fram, opp), oppdrett;
    jamfør avl (1, 1)
    Eksempel
    • sauen er billig i al
  2. ungdyr som en aler fram, setter på (med tanke på videre øksling)
    Eksempel
    • ha al etter et dyr – avkom
Artikkelside

Nynorskordboka 24 oppslagsord

på

preposisjon

Opphav

av norrønt upp á ‘opp på’

Tyding og bruk

  1. brukt om plassering mot eit underlag eller inntil noko
    Døme
    • maten står på bordet;
    • sitje på benken;
    • liggje på stranda;
    • lese på senga;
    • biletet heng på veggen;
    • stå på ei liste
  2. brukt om plassering i noko
    Døme
    • det er vatn på flaska;
    • ha pengar på lomma
  3. brukt ved nemning for lokalitet, område eller liknande
    Døme
    • bu på ein gard;
    • vere ute på sjøen
  4. brukt ved namn på øyar og dei fleste byane i innlandet
    Døme
    • vere heimehøyrande på Stord;
    • bu på Lillehammer
  5. brukt ved nemning av lokale, institusjon eller liknande
    Døme
    • gå på konsert;
    • vere på skulen;
    • dei er ute på byen
  6. brukt ved ord for kroppsdel
    Døme
    • kome seg på beina;
    • stå på hendene;
    • ha hår på brystet;
    • træ ein ring på fingeren
  7. brukt ved ord for transportmiddel
    Døme
    • setje seg på sykkelen;
    • gå på ski;
    • om bord på båten
  8. brukt for å vise tilknyting mellom del og heilskap
    Døme
    • taket på huset;
    • ulla på sauen;
    • enden på visa
  9. brukt ved nemningar for eigenskapar i forhold til noko anna
    Døme
    • breidda på vegen;
    • fargen på veggen;
    • storleiken på beløpet
  10. brukt i uttrykk som nemner relasjon, situasjon eller liknande
    Døme
    • gleda er på mi side;
    • ta noko på seg;
    • helse på nokon;
    • vente på noko;
    • få tid på seg;
    • kjenne noko på seg;
    • sove på saka;
    • vere ekspert på fleire område;
    • resultatet er på nivå med det i fjor
  11. brukt i tidsuttrykk
    Døme
    • midt på dagen;
    • på sine gamle dagar;
    • gjere noko på ein time;
    • hytta har ikkje vore i bruk på år og dag;
    • eg har ikkje vore der på mange år
  12. brukt for å indikere ei rekkje;
    Døme
    • tusen på tusen;
    • gong på gong
  13. brukt ved ord som nemner årsak, middel eller måte
    Døme
    • på eigen kostnad;
    • vere på jakt;
    • klare seg på eit vis;
    • ta fisk på garn;
    • skyte på langt hald;
    • truge nokon på livet;
    • køyre på høggir;
    • krevje husleige på forskot;
    • lese bøker på engelsk;
    • spele eit stykke på oppmoding frå publikum
  14. med omsyn til
    Døme
    • stor på vokster;
    • på godt og vondt
  15. med hjelp av
    Døme
    • motoren går på bensin;
    • konkurrere på kvalitet
  16. brukt ved talstorleikar
    Døme
    • ein fisk på to kilo;
    • ein sum på 1 000 kr;
    • ein periode på minimum ti år
  17. brukt ved fordeling
    Døme
    • det blir 200 kr på kvar
  18. brukt ved rørsle eller flytting av noko
    Døme
    • lyfte på hatten;
    • gløtte på døra
  19. om det å sanse eller vende seg til: i retning av noko eller nokon;
    mot
    Døme
    • rope på nokon;
    • sjå på tv;
    • han tittar på henne
  20. brukt som verbalpartikkel
    Døme
    • drive på med noko;
    • det fryser på;
    • det stod ikkje lenge på;
    • det tok hardt på;
    • vinden står på;
    • kan eg sitje på med deg?
    • slå på radioen
  21. brukt saman med verb i uttrykk med ‘seg’
    Døme
    • kle på seg;
    • la vente på seg;
    • han har lagt på seg
  22. brukt som adverb: i aktiv tilstand
    Døme
    • tv-en er på;
    • lyset står på

Faste uttrykk

  • ha noko på nokon
    skulde nokon for noko ugunstig eller ulovleg
    • politiet har noko på han
  • likne på
    sjå ut som
    • han liknar på mor si
  • på fote
    i orden, i tilfredsstillande tilstand
    • få noko på fote;
    • hjelpe nokon på fote;
    • kome seg på fote att
  • på førehand
    i førevegen;
    føreåt, tidlegare
    • skrive kontrakt på førehand;
    • eg fekk ingen informasjon på førehand
  • på grunn av
    som følgje av;
    forkorta pga.
    • brua er stengd på grunn av uvêret
  • på kryss og tvers
    i alle retningar
    • dei søkte gjennom området på kryss og tvers
  • på langs
    i lengderetninga
    • skjere loffen på langs;
    • på langs og på tvers
  • på skeive
    på skakke, på skrå
    • kassene står på skeive
  • på tverke
    ulagleg, bakvendt
    • dette kjem på tverke for meg;
    • alt går på tverke i dag
  • stå på
    • gå føre seg;
      hende
      • kva er det som står på her?
      • krangelen stod ikkje lenge på
    • henge i;
      jobbe hardt
      • elevane har verkeleg stått på i dag
  • vere på han
    vere i aktivitet
    • han er tidleg på han
  • vere på
    med trykksterkt ‘på’: vere vaken og engasjert
    • for å lukkast må ein alltid vere på
Artikkelside

ridle

ridla

verb

Opphav

jamfør færøysk ridla ‘vri, riste’; samanheng med norrønt og islandsk ríða ‘vri, svinge’

Tyding og bruk

vrikke, dille, riste
Døme
  • sauen ridlar på rumpa
Artikkelside

rive 3

riva

verb

Opphav

norrønt rífa og hrífa

Tyding og bruk

  1. slite i to eller fleire bitar;
    få flengje;
    flerre, spjerre
    Døme
    • rive sund noko;
    • hunden reiv sauen i hel;
    • rive seg opp på piggtråden
  2. gni sund;
    Døme
    • rive ost
    1. brukt som adjektiv:
      • rivne gulrøter
  3. Døme
    • rive av ei fyrstikk
  4. herje, svi
    Døme
    • gikta riv og slit i kroppen;
    • brennevinet reiv i halsen
  5. rykkje, slite
    Døme
    • rive seg i håret;
    • rive av seg kleda;
    • rive nokon over ende
  7. bryte ned, rasere, jamne med jorda
    Døme
    • rive eit hus;
    • rive ned og øydeleggje
  8. velte, dytte ned
    Døme
    • rive eit hinder;
    • høgdehopparen reiv i første forsøk

Faste uttrykk

  • bli riven bort/vekk
    • døy brått og uventa;
      omkome
      • han vart riven bort i ei ulykke
    • forsvinne frå marknaden
      • alle billettane vart rivne bort
  • få riven pels
    kome uheldig frå noko
  • rive av seg
    fortelje (til dømes ein vits) på ståande fot
  • rive frå seg
    gjere seg fort ferdig
    • dei riv frå seg arbeidet
  • rive i nasen
    lukte skarpt
    • lukta av mugg riv i nasen;
    • ei skarp lukt av sprit reiv han i nasen
  • rive kjeft
    krangle, skjelle (for moro skuld), skråle
  • rive med seg
    • trekkje med seg
      • flaumen riv med seg huset
    • fengje, engasjere
      • musikaren reiv med seg publikum
  • rive med
    gjere oppglødd
    • musikken riv folk med
  • rive opp
    • opne brått og hardhendt
      • han reiv opp døra
    • rippe opp
      • rive opp eit sår
  • rive seg laus
    frigjere seg frå
  • rive til seg
    skaffe seg, leggje under seg
Artikkelside

oppeten

adjektiv

Tyding og bruk

  1. som er eten opp
    Døme
    • sauen vart funnen meir eller mindre oppeten
  2. som har fått svært mange insektstikk
    Døme
    • dei er oppetne av mygg
Artikkelside

læger

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt legr ‘gravstad, samleie’, av liggja; same opphav som leir (1

Tyding og bruk

  1. liggjeplass for dyr;
    Døme
    • finne læger etter sauen
  2. kvileplass på fjellet for folk og fe
  3. Døme
    • slå læger;
    • læger for flyktningar
Artikkelside

kanne 2

kanna

verb

Opphav

norrønt kanna

Tyding og bruk

  1. kjennast ved;
    ta seg av
    Døme
    • sauen kannar ikkje lammet sitt
  2. gjere krav på å eige;
  3. sjå etter, mønstre
Artikkelside

forville seg

Tyding og bruk

Sjå: forville
  1. hamne på feil stad
    Døme
    • sauen forvilla seg inn på eit kjøpesenter;
    • vi forvillar oss uti myrområde;
    • ho har forvilla seg inn i feil yrke
  2. om dyr og planter: bli vill (1)(etter å ha vore tam eller dyrka)
    Døme
    • krokusen har forvilla seg frå gamle hagar
Artikkelside

grannbeint

adjektiv

Tyding og bruk

med tynne bein, føter
Døme
  • sauen er litt grannbeint og krokhasa
Artikkelside

bæ 1

substantiv inkjekjønn

Opphav

av bæ (2

Tyding og bruk

lyd som sauen og geita gjev frå seg
Døme
  • eit forsiktig bæ
Artikkelside

yllast

verb

Opphav

av ull

Tyding og bruk

bli loden, få ull
Døme
  • sauen yllest opp att
Artikkelside
Side 1 av 3