Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 136 oppslagsord

tittel

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt titull; frå latin titulus, eigenleg ‘innskrift, påskrift’

Tyding og bruk

namn eller overskrift som kort gjev eller symboliserer innhaldet av ei tekst (bok, hefte, skrift, del av utgreiing, (avis)artikkel og liknande)
Døme
- boktittel
nemning for den stillinga eller rangen ein person har
Døme
- grevetittel;
- ein fin tittel
- i idrett: nemning for meister innanfor ei idrettsgrein
  forsvare (EM-)tittelen frå i fjor

Artikkelside

overskrift

substantiv hokjønn

Opphav

jamfør skrift (

Tyding og bruk

(karakteriserande) tittel over ein tekst
Døme
- lese berre overskriftene i avisa
kort innleiing til innslag i nyhendesending i radio eller fjernsyn

Artikkelside

hertug

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt hertogi, av lågtysk hertoch; av hær opphavleg ‘hærførar’

Tyding og bruk

(tittel for) adelsmann med høgaste rang
Døme
- hertugen av Edinburgh
om eldre forhold: hærførar;
høg vasall (1)

Artikkelside

sosionom

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

(tittel for) person med bachelorutdanning i sosialt arbeid

Artikkelside

seniorrådgjevar, seniorrådgivar

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

(tittel for) person i ei høgare stilling som rådgjevar

Artikkelside

sjølvtitulert

adjektiv

Tyding og bruk

som har ein tittel som ein sjølv har gjeve seg
Døme
- han er sjølvtitulert ekspert i det aller meste
som har same tittel som utgjevaren, særleg brukt om eit album med same namn som artisten
Døme
- Beyoncé gav ut det sjølvtitulerte albumet ‘Beyoncé’

Artikkelside

seniorkonsulent

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

(tittel for) person i ei høgare stilling som konsulent

Artikkelside

Kristus

eigennamn

Opphav

frå gresk Khristos ‘ den salva’

Tyding og bruk

i kristen tru: tittel på Jesus (1)

Døme

trua på Jesus Kristus;
tida etter Kristi fødsel;
Kristi atterkome

Faste uttrykk

etter Kristus
etter Kristi fødsel (tradisjonelt sett som år 1);
etter vår tidsrekning;
forkorta e.Kr.
keiser Augustus døde i år 14 etter Kristus
før Kristus
før Kristi fødsel (tradisjonelt sett som år 1);
før vår tidsrekning;
forkorta f.Kr.
Roma vart grunnlagd år 753 før Kristus

Artikkelside

rygg

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt hryggr

Tyding og bruk

bakre del av overkroppen, frå nakken til halebeinet
Døme
- rette ryggen;
- vere brei over ryggen;
- han låg på ryggen i blomsterenga;
- ho klappa hunden på ryggen;
- sitje på ryggen av ein hest
- - hesterygg
  - korsrygg
  - krokrygg
øvste del av langstrekt fjell, høgdedrag og liknande
Døme
- vi følgde ryggen oppetter fjellet
- - fjellrygg
  - åsrygg
øvste kant eller del av noko
- - bølgjerygg
  - knivrygg
  - naserygg
del på stol, benk og liknande til å lene ryggen mot;
rygglene, ryggstø
bakside av bok, der arka er sydd eller limt saman
Døme
- boka har losna i ryggen;
- på ryggen står tittel og forfattar av boka
- - skinnrygg
del av klesplagg som dekkjer ryggen
Døme
- hol i ryggen på jakka
ryggsymjing
Døme
- ho konkurrerte i bryst og rygg

Faste uttrykk

bak ryggen på nokon
utan at vedkomande veit om det;
i smug
brekke ryggen
lide stor skade eller reduksjon
økonomien vil brekke ryggen om utviklinga fortset slik;
bransjen held på å brekke ryggen
falle nokon i ryggen
gå til åtak på nokon bakfrå;
svike
ha i ryggen
kunne lite på nokon eller noko til hjelp og støtte
ha ryggen fri
- vere sikra mot kritikk og åtak fordi ein handla etter reglane eller på andre måtar har gardert seg
- vere sikra mot fysisk angrep bakfrå
har ein tatt fanden/styggen på ryggen, lyt ein bere han fram
har ein vore overmodig eller dum, vil det straffe seg
leggje/setje ryggen til
hjelpe til
dette krev at alle legg ryggen til;
du må setje ryggen til om du skal klare dette
liggje med brekt rygg
ha lidd stor skade;
vere særs redusert
partiet låg med brekt rygg etter valet;
industrien ligg med brekt rygg
med ryggen mot veggen
uten mogelegheit til å dra seg attende;
på siste skanse
dei kjemper med ryggen mot veggen for å overleve;
han vart pressa og stod med ryggen mot veggen;
butikken slåst med ryggen mot veggen for ikkje å gå konkurs
midt i/på ryggen
slett ikkje;
midt i ræva
denne boka interesserer meg midt i ryggen;
VM bryr oss midt på ryggen
pisse/sleikje nokon oppetter ryggen
smiske for nokon
han sleikjer den nye sjefen oppetter ryggen
skyte rygg
- bli sint, vise uvilje
  leiaren skyt rygg når nokon freister å kritisere han
- krumme ryggen
  å skyte rygg er ein god øving for ryggen
sterk rygg
evne til å tole mykje
det skal sterk rygg til for å tole dette;
han har ein sterk rygg som orkar bere dette presset;
det krevst ein sterk rygg i denne jobben
styggen på ryggen
negativ tanke, vane eller liknande som plager ein;
tung bør;
jamfør har ein tatt fanden/styggen på ryggen, lyt ein bere han fram
ta på ryggen
ta på seg ei bør eller eit tungt ansvar
vende nokon/noko ryggen
vise nokon eller noko frå seg;
halde seg borte frå nokon eller noko;
avvise, svikte
dei vende familien sin ryggen;
ho vender partiet ryggen
vende ryggen til nokon/noko
vise nokon eller noko frå seg;
halde seg borte frå nokon eller noko;
avvise, svikte
dei har vendt ryggen til tradisjonane;
han har snudd ryggen til familien sin

Artikkelside

regjere

regjera

verb

Opphav

av latin regere ‘styre’, samanheng med rex ‘konge’

Tyding og bruk

ha makta;
styre
Døme
- regjere i eit land;
- han regjerte over Danmark;
- Håkon 5. regjerte til 1319;
- dei to partia har regjert saman i fleire periodar;
- pengane regjerer verda
- brukt som adjektiv:
  ein regjerande monark
herse med;
husere
Døme
- gikta regjerer i kroppen

Faste uttrykk

regjerande meister
nokon som har vunne ein tittel, og som er meister fram til neste meisterskap
ho er regjerande meister på 1500 m

Artikkelside

Side 1 av 14

Resultat per side: