Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
28 treff

Bokmålsordboka 16 oppslagsord

konstruere

verb

Opphav

fra latin

Betydning og bruk

  1. bygge opp;
    lage utkast til
    Eksempel
    • konstruere en ny maskin
  2. tegne en geometrisk figur ved hjelp av passer og linjal
    Eksempel
    • konstruere en trekant
  3. dikte opp;
    pønske ut
    Eksempel
    • konstruere problemer
    • brukt som adjektiv:
      • forklaringen virket konstruert;
      • en konstruert problemstilling
Artikkelside

skøyte 1

substantiv hunkjønn eller hankjønn

Opphav

av nederlandsk schuit; samme opprinnelse som skute

Betydning og bruk

kraftig bygd og svært sjødyktig fartøy, oftest mellom 10 og 15 m langt og med mast(er)
Eksempel
  • skøytene ble brukt både til frakt og fiske fra slutten av 1800-tallet;
  • den mest kjente skøyta er konstruert av Colin Archer
Artikkelside

verden

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt verǫld, av verr ‘mann’ og ǫld ‘tidsalder’, -en opprinnelig bestemt artikkel

Betydning og bruk

  1. alt som eksisterer i verdensrommet;
    Eksempel
    • kanskje det fins verdener bortenfor vår verden;
    • være redd for at verden skal gå under
  2. jordkloden som tilholdssted for mennesker, dyr og planter
    Eksempel
    • fra alle kanter av verden;
    • folk fra hele verden;
    • alle land i verden;
    • være den beste i verden;
    • komme seg fram her i verden;
    • den vestlige verden;
    • den store, vide verden
    • brukt i genitiv, også i formen verdsens:
      • til ingen verdens nytte;
      • ingen verdsens ting
  3. alle mennesker sett som en enhet;
    Eksempel
    • en hel verden i sorg;
    • hele verden ønsker fred
  4. område utenfor hjemstedet, for eksempel i andre land eller verdensdeler
    Eksempel
    • reise ut i verden;
    • den store, vide verden
  5. fellesskap innenfor visse felt
    Eksempel
    • den akademiske verdenen;
    • i kunstens verden
  6. samfunn av dyr eller vekster
    Eksempel
    • bienes verden;
    • lære seg blomstenes verden
  7. tilværelse av fysisk eller psykisk art
    Eksempel
    • leve i to ulike verdener;
    • som å komme til en annen verden;
    • utlevere sin indre verden
  8. tenkt område;
    konstruert tilværelse
    Eksempel
    • drømmenes verden;
    • leve i sin egen verden
  9. brukt i utrop for å uttrykke undring
    Eksempel
    • du verden!
    • hva i all verden er det du gjør?
  10. stor mengde
    Eksempel
    • en verden av muligheter

Faste uttrykk

  • aldri i verden
    ikke for noen pris
    • selge gården – aldri i verden!
  • av en annen verden
    utenom det vanlige
    • ha en scenisk utstråling av en annen verden
  • bringe/få ut av verden
    bli ferdig med;
    fjerne
    • vi må få denne saken ut av verden;
    • han har brakt tvisten ut av verden
  • den fjerde verden
    (rester av) urbefolkning med særegne livs- og kulturformer som (ofte) er truet av mer moderne samfunnsformer
  • den gamle verden
    fellesbetegnelse for de verdensdelene som oldtidens europeere kjente: Europa, Asia og Afrika;
    til forskjell fra den nye verden
  • den nye verden
    de delene av verden som ikke var kjent for europeerne før de store oppdagelsene på 1500-tallet, oftest brukt om Amerika
  • den tredje verden
  • for alt i verden
    for noen pris
    • jeg gjør det ikke for alt i verden
  • forlate verden
    dø
  • før i verden
    på et tidligere tidspunkt;
    i gamle dager;
    før i tiden
  • i all verdens rike
    brukt forsterkende
    • hva i all verdens rike driver dere med?
  • komme til verden
    bli født
    • hun kom til verden i mai
  • sette barn til verden
    få barn;
    føde
  • trekke seg tilbake fra verden
    søke ensomhet
    • hun trakk seg tilbake fra verden og viet seg til de store spørsmål
  • utakk er verdens lønn
    du får ingen takk for det gode du gjør
  • verden er ikke stor
    sagt når noen uventet møter hverandre
  • verden står ikke til påske
    brukt spøkefullt om at en er overrasket
    • vant laget en kamp? Verden står ikke til påske, altså!
    • dette hadde jeg ikke ventet, nå står ikke verden til påske!
  • verden vil bedras
    menneskene er godtroende og lette å narre
  • verdens navle
    viktig og sentralt sted
    • han tror hjembygda er verdens navle
  • verdens undergang
    • det at verden, jorda og menneskeheten blir utslettet
      • spå verdens undergang;
      • tror du på verdens undergang?
    • brukt for å overdrive de negative virkningene av en omstendighet
      • et lite skrubbsår er ikke verdens undergang;
      • men det er vel ikke verdens undergang om vi kommer litt for sent?
Artikkelside

spesialkonstruert

adjektiv

Opphav

av spesialkonstruere

Betydning og bruk

som er konstruert for et visst formål
Eksempel
  • en spesialkonstruert stålramme;
  • spesialkonstruerte sykler
Artikkelside

panoptikon

substantiv intetkjønn

Opphav

fra engelsk , nydanning av pan- og gresk optikos; jamfør optikk

Betydning og bruk

  1. bygning, ofte fengsel, som er konstruert slik at en fra et punkt i bygningen kan se alt som skjer
  2. utstilling av voksfigurer, ofte av kjente personer
Artikkelside

bygning

substantiv hankjønn eller hunkjønn

Opphav

av bygge

Betydning og bruk

  1. (større) hus
    Eksempel
    • offentlige bygninger;
    • bygningene på gården
  2. måte som noe er bygd, vokst eller konstruert på
Artikkelside

reality-tv, reality-TV

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

tv-program der vanlige mennesker opptrer som seg selv i en konstruert virkelighet
Artikkelside

kunstspråk

substantiv intetkjønn

Betydning og bruk

  1. kunstferdig eller komplisert språkbruk
    Eksempel
    • de bruker et jålete og tilgjort kunstspråk
  2. måte kunst (3) gir seg til uttrykk
    Eksempel
    • det impresjonistiske kunstspråket
  3. fagspråk brukt til å snakke om kunst og kunstverk
  4. konstruert språk
    Eksempel
    • esperanto er et kunstspråk
Artikkelside

lavbygd, lågbygd

adjektiv

Betydning og bruk

lavt bygd eller konstruert;
til forskjell fra høybygd
Eksempel
  • en lavbygd personbil
Artikkelside

kollisjonssikker

adjektiv

Betydning og bruk

særlig om bil: konstruert slik at passasjerene ikke så lett blir skadd ved en kollisjon
Eksempel
  • nye biler er mer kollisjonssikre enn gamle
Artikkelside

Nynorskordboka 12 oppslagsord

konstruere

konstruera

verb

Opphav

frå latin

Tyding og bruk

  1. byggje opp;
    setje saman til ein heilskap;
    lage utkast til
    Døme
    • konstruere ein ny maskin
  2. teikne ein geometrisk figur ved hjelp av passar og linjal
    Døme
    • konstruere ein likesida trekant
  3. dikte opp;
    pønske ut
    Døme
    • konstruere eit problem
    • brukt som adjektiv:
      • ein konstruert fare
Artikkelside

verd 1

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt verǫld, av verr ‘mann’ og ǫld ‘alder’

Tyding og bruk

  1. alt som eksisterer i verdsrommet;
    Døme
    • kanskje det finst andre verder;
    • vere redd for at verda skal gå under
  2. særleg i bunden form eintal: jordkloten som tilhaldsstad for menneske, dyr og planter
    Døme
    • alle land i verda;
    • folk frå heile verda;
    • frå alle kantar av verda;
    • den vestlege verda;
    • kome seg fram her i verda
    • brukt i genitiv, også i forma verdsens:
      • verdas største idrettsarrangement;
      • til verdsens ende
  3. alle menneske sett som ei eining;
    Døme
    • ei heil verd i sorg;
    • ei heil verd ynskjer fred
  4. område utanfor heimstaden, til dømes i andre land eller verdsdelar
    Døme
    • reise ut i verda;
    • den store, vide verda
  5. fellesskap innanfor visse felt
    Døme
    • den akademiske verda
  6. samfunn av dyr eller vekster
    Døme
    • i verda til slangane
  7. tilvære av fysisk eller psykisk art
    Døme
    • ta verda som ho kjem;
    • vi rekk ikkje alt her i verda;
    • leve i to ulike verder;
    • som å kome til ei anna verd;
    • den indre verda av kjensler
  8. tenkt område;
    konstruert tilvære
    Døme
    • leve i si eiga verd
  9. brukt i utrop for å uttrykkje undring
    Døme
    • du verda!
    • kva i all verda er det du gjer?
  10. stor mengd
    Døme
    • ei verd av opplevingar

Faste uttrykk

  • aldri i verda
    ikkje for nokon pris
    • selje garden – aldri i verda!
  • av ei anna verd
    utanom det vanlege
    • ha ei stemmeprakt av ei anna verd
  • den fjerde verda
    (restar av) urfolkesetnad med særeigne livs- og kulturformer som (ofte) er truga av meir moderne samfunnsformer
  • den gamle verda
    fellesnemning for dei verdsdelane som oldtidas europearar kjende til: Europa, Asia og Afrika;
    til skilnad frå den nye verda
  • den nye verda
    dei delane av verda som ikkje var kjende for europearane før dei store oppdagingane på 1500-talet, oftast brukt om Amerika
  • den tredje verda
  • for alt i verda
    for nokon pris
    • eg gjer det ikkje for alt i verda
  • forlate verda
    døy
  • før i verda
    på eit tidlegare tidspunkt;
    i gamle dagar;
    før i tida
  • få ut av verda
    bli ferdig med;
    fjerne
    • vi må få denne saka ut av verda
  • i all verdas rike
    brukt forsterkande
    • kva i all verdas rike skal vi med dette?
  • kome til verda
    bli fødd
    • han kom til verda i 1994
  • setje barn til verda
    få barn;
    fø
  • trekkje seg tilbake frå verda
    søkje einsemd
    • dette er ein stad ein kan trekkje seg tilbake får verda
  • utakk er verdas løn
    du får inga takk for det gode du gjer
  • verda er ikkje stor
    sagt ved uventa møte mellom folk
  • verda står ikkje til påske
    brukt skjemtande om at ein er overraska
    • fint vêr i dag igjen ! Verda står ikkje til påske!
    • har ho rydda rommet sitt? No står ikkje verda til påske
  • verdas undergang
    • det at verda, jorda og menneskeslekta blir utsletta
      • spå verdas undergang;
      • ein film om verdas undergang
    • brukt for å overdrive dei negative verknadene av eit omstende
      • det er ikkje verdas undergang å vere litt åleine;
      • men det er no ikkje verdas undergang om vi må vente litt
Artikkelside

spesialkonstruert

adjektiv

Opphav

av spesialkonstruere

Tyding og bruk

som er konstruert for eit visst føremål
Døme
  • ei spesialkonstruert datamus;
  • spesialkonstruerte forsterkarar
Artikkelside

panoptikon

substantiv inkjekjønn

Opphav

frå engelsk , nylaging av pan- og gresk optikos; jamfør optikk

Tyding og bruk

  1. bygning, ofte fengsel, som er konstruert slik at ein kan sjå alt som skjer frå eit punkt i bygningen
  2. utstilling av voksfigurar, ofte kjende personar
Artikkelside

lågbygd

adjektiv

Tyding og bruk

  1. lågt bygd eller konstruert;
    til skilnad frå høgbygd (1)
    Døme
    • ein lågbygd bil
Artikkelside

kunstord

substantiv inkjekjønn

Opphav

i tydinga ‘konstruert ord’ frå tysk, av mellomalderlatin terminus technicus; jamfør kunst

Tyding og bruk

  1. konstruert ord, ofte brukt i faglege samanhengar
    Døme
    • teksten var full av kunstord og framandord
  2. ord frå fagområdet kunst (3)
Artikkelside

fantombilete, fantombilde

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

konstruert bilete av etterlyst person som er laga på grunnlag av vitneutsegn
Artikkelside

reality-tv, reality-TV

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

tv-program der vanlege menneske opptrer som seg sjølv i ein konstruert røyndom
Artikkelside

konstruksjon

substantiv hankjønn

Opphav

frå latin

Tyding og bruk

  1. Døme
    • fartøyet er under konstruksjon
  2. noko som er konstruert
    Døme
    • bruer og andre kostbare konstruksjonar;
    • språklege konstruksjonar
  3. geometrisk figur eller teikning av ein slik figur
  4. i overført tyding: kunstig tankebygning;
    Døme
    • fri dikting og konstruksjon
Artikkelside

høgbygd

adjektiv

Tyding og bruk

  1. bygd eller konstruert i høgda;
    til skilnad frå lågbygd (1)
    Døme
    • ein høgbygd personbil;
    • høgbygde hus
  2. Døme
    • ein høgbygd mann
Artikkelside
Side 1 av 2