Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 12 oppslagsord

variere

variera

verb

Opphav

latin variare, sjå varia; samanheng med varius

Tyding og bruk

  1. Døme
    • kvaliteten varierer med prisen
    • i presens partisipp:
      • varierande oppfatningar
  2. skape avveksling i
    Døme
    • variere kosten
    • i litterært mål, i musikk:
      • variere eit tema
Artikkelside

parameter

substantiv hankjønn

Opphav

jamfør para- og meter (1

Tyding og bruk

  1. i matematikk, fysikk og IT: eining som blir rekna som ein konstant, men som kan bli gjeven ulik verdi i ulike samanhengar
  2. i overført tyding: faktor (2) eller storleik som kan variere i ulike samanhengar
    Døme
    • hjartefunksjonen er ein viktig parameter;
    • kvalitet og pris er viktige parametrar når folk kjøper frukt
Artikkelside

fakultativ

adjektiv

Opphav

av latin facultas ‘evne, vilje’; jamfør fakultet

Tyding og bruk

som kan variere eller varierast;
til skilnad frå obligatorisk
Døme
  • fakultative fag
Artikkelside

nyansere

nyansera

verb

Tyding og bruk

vise små forskjellar eller variasjonar;
endre lite grann, variere litt
Døme
  • nyansere standpunkta sine
  • brukt som adjektiv
    • ein nyansert debatt;
    • eit nyansert klaverspel
Artikkelside

samvariere

samvariera

verb

Tyding og bruk

variere på same måte som noko anna
Døme
  • fangstane i dei to elvane samvarierte
Artikkelside

grad 1

substantiv hankjønn eller hokjønn

Opphav

av latin gradus ‘steg, trinn’

Tyding og bruk

  1. steg på ein konkret eller abstrakt skala;
    Døme
    • landet har stor grad av sjølvforsyning;
    • ulike grader av straff;
    • grada av stønad kan variere;
    • i den grad ein kan kalle dette venskap
  2. rang, nivå av utvikling
    Døme
    • akademisk grad;
    • embetseksamen av lågare grad
  3. i språkvitskap: nemning for formene positiv, komparativ og superlativ av eit adjektiv (eller adverb)
    Døme
    • norske adjektiv blir bøygde i grad (fin – finare – finast) og genus
  4. i matematikk: potens (2)
    Døme
    • ei likning av første, andre eller tredje grad har den ukjende i første, andre eller tredje potens
  5. eining for vinkelmål som svarer til ¹⁄₉₀ av ein rett vinkel, ¹⁄₃₆₀ av ein sirkel;
    jamfør gon
    Døme
    • ein vinkel på 60 grader;
    • eit vinkelmål på 60°
  6. eining for inndeling i meridianar og parallellsirklar
    Døme
    • på 67 grader nordleg breidd;
    • 70° nord
  7. eining for temperatur
    Døme
    • vatn koker ved 100 grader celsius (100 °C);
    • det er 25 grader ute

Faste uttrykk

  • forhøyr av tredje grad
    forhøyr under tortur
  • gå gradene
    avansere steg for steg (i eit yrke eller liknande)
  • i/til ei viss grad
    til dels, litt
    • i ei viss grad kan ein seie det;
    • eg er til ei viss grad einig med deg
  • stige i gradene
    rykkje opp;
    avansere
  • så til dei grader
    brukt forsterkande;
    særs, veldig, i høg grad
    • konserten innfridde så til dei grader;
    • ho var så til dei grader misunneleg
Artikkelside

ymse

ymsa

verb

Opphav

av ymis

Tyding og bruk

  1. byte om, skifte, veksle, variere
    Døme
    • vi får ymse på det;
    • talet ymsa mykje frå år til år;
    • framgangsmåten ymsar svært;
    • formene kan ymse frå stad til stad;
    • dette ymsa på alt etter årstida;
    • ymse hendene – byte hand når ein ber noko;
    • ymse åkeren – drive skiftebruk
    • refleksivt:
  2. eve seg;
    tenkje seg til med noko
    Døme
    • du har ymsa lenge nok no
      • han stod og ymsa seg om han skulle

Faste uttrykk

  • ymse seg
    brigde, forandre seg;
    òg: stå skiftevis på den eine og på den andre foten;
    snu og vende på seg
  • ymse seg
    vere tvilrådig, tvike; tenkje seg om
Artikkelside

modulere

modulera

verb

Opphav

frå latin ‘måle’; jamfør modul

Tyding og bruk

  1. gå over frå ei toneart til ei anna
  2. variere og nyansere tonefall og styrke i tale og song
    • brukt som adjektiv:
      • ei modulert stemme
  3. endre ei berebølgje slik at ho kan overføre informasjon som lyd, teikn og bilete
Artikkelside

dagsform

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

form (5) som kan variere frå dag til dag
Døme
  • han hadde full klaff med ski og dagsform
Artikkelside

variasjon

substantiv hankjønn

Opphav

av variere

Tyding og bruk

  1. skifte (1, avveksling
    Døme
    • variasjon og fornying av motane
  2. varierande form;
    Døme
    • leiker i alle variasjonar;
    • Bachs variasjonar over eit tema av Vivaldi;
    • tema med variasjonar
Artikkelside
Side 1 av 2