Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 15 oppslagsord

teori

substantiv hankjønn

Opphav

mellomalderlatin theoria av; gresk ‘det å sjå på, granske’

Tyding og bruk

  1. meining, hypotese framsett for å forklare (dei allmenne, djupare årsakene til) eit visst tilhøve
    Døme
    • relativitetsteorien;
    • teorien om klimaendringar;
    • eg har no min eigen teori om korleis det har gått føre seg
  2. (framstilling av) grunnsetningar, lover eller det som er regelbunde innanfor eit tankesystem, ein vitskap eller kunst;
    motsett praksis
    Døme
    • mekanisk teori;
    • sosialistisk teori
Artikkelside

radikal 1

substantiv inkjekjønn

Opphav

av radikal (2

Tyding og bruk

molekyl der ikkje alle bindingane (1 er i bruk og derfor ofte reagerer lett med andre atom eller molekyl
Døme
  • radikal er ofte med i kjemiske reaksjonar;
  • teorien om at frie radikal er farlege for kroppen, er omdiskutert
Artikkelside

grunne 2

grunna

verb

Opphav

av grunn (1

Tyding og bruk

  1. byggje, basere
    Døme
    • teorien grunnar på feiltolkingar
  2. stryke grunning (1, 2) på overflate for å klargjere for måling;
    gje grunnstrøk med måling
    Døme
    • grunne golvet
  3. Døme
    • grunne ein by

Faste uttrykk

  • grunne seg på
    ha som årsak eller føresetnad;
    byggje på, basere seg på
    • heile diskusjonen grunnar seg på ei misforståing
Artikkelside

kartet stemmer ikkje med terrenget

Tyding og bruk

teorien stemmer ikkje med røynda;
Sjå: kart
Artikkelside

kart 3

substantiv inkjekjønn

Opphav

gjennom fransk carte og latin c(h)arta; frå gresk khartes ‘papir’

Tyding og bruk

  1. grafisk framstilling av ein del av jordyta (eller stjernehimmelen)
    Døme
    • geologisk kart;
    • eit kart over Hardangervidda;
    • lese kart;
    • teikne kart
  2. Døme
    • kva står på kartet i dag?

Faste uttrykk

  • kartet stemmer ikkje med terrenget
    teorien stemmer ikkje med røynda
  • setje noko på kartet
    gjere noko synleg og kjent
    • eit flott arrangement som set kommunen på kartet
Artikkelside

applikasjon

substantiv hankjønn

Uttale

aplikasjoˊn

Opphav

frå latin; jamfør applikere og applisere

Tyding og bruk

  1. det å applikere;
    påsying, påfesting
    Døme
    • applikasjon og broderi;
    • drive med applikasjon
  2. tøystykke sydd på eit anna stoff som pynt
    Døme
    • lua har applikasjonar i raudt;
    • applikasjonen kan syast på for hand eller med maskin
  3. det å applisere;
    Døme
    • applikasjon av teorien på eit materiale;
    • eitt verktøy, mange applikasjonar
  4. i IT: programvare, særleg på mobile einingar;
    jamfør app
    Døme
    • last ned dei applikasjonane du vil ha på mobilen din
Artikkelside

på papiret

Tyding og bruk

berre i teorien, berre pro forma;
Sjå: papir
Artikkelside

utvikle

utvikla

verb

Opphav

etter tysk auswickeln og entwickeln, som er etter fransk développer og latin evolvere

Tyding og bruk

  1. få fram, skape, framstille
    Døme
    • energi utviklar varme;
    • utvikle nye bærsortar, nye produkt, ein ny idé
    • refleksivt:
      • det har utvikla seg sopp i kjellaren
  2. endre gradvis og sakte, lage om, la vekse, mogne
    Døme
    • utvikle kroppen med trening;
    • utvikle evna til tenking
      • pattedyra har utvikla seg frå lågare former;
      • barnet utviklar seg fort – kroppsleg, åndeleg;
      • han har utvikla seg som hoppar;
      • krisa kan utvikle seg til krig
    • i presens partisipp:
      • opphaldet verkar utviklande på deltakarane
    • i perfektum partisipp:
      • vere tidleg, seint, vel, dårleg utvikla – kroppsleg, åndeleg;
      • ha mangelfullt utvikla sjelsevner;
      • ein høgt utvikla kultur, teknikk
  3. leggje fram, greie ut om
    Døme
    • utvikle teorien sin i ei bok
Artikkelside

urokka

adjektiv

Tyding og bruk

Døme
  • teorien står enno urokka
Artikkelside

underlag

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

  1. lag undst (til dekke, fyll, vern, styrking, feste)
    Døme
    • bruke halm til underlag i senga;
    • bruke voks som underlag for klister på skia
  2. grunn, fundament (å stå eller ferdast på)
    Døme
    • underlaget svikta;
    • på laust, fast, vått underlag
  3. Døme
    • underlaget for arbeidet, teorien
Artikkelside
Side 1 av 2