Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
25 treff

Nynorskordboka 25 oppslagsord

søyle 1

substantiv hokjønn

Opphav

frå tysk

Tyding og bruk

  1. loddrett, frittståande stolpe (1, 1), oftast av rund eller kantete stein, med berande eller dekorativ funksjon;
    Døme
    • taket kvilte på søyler;
    • eit gresk tempel med doriske søyler
  2. noko som liknar ei søyle (1, 1)
    Døme
    • røyken stod som ei søyle;
    • lage eit diagram med søyler
  3. i overført tyding: viktig del av noko;
    berande kraft, sentral skikkelse
    Døme
    • han er ei søyle i det lokale kulturlivet
Artikkelside

søle 1, søyle 2

substantiv hokjønn

Opphav

av søle (2

Tyding og bruk

  1. våt og klissete masse av jord, leire eller liknande;
    Døme
    • vegen var full av søle;
    • grisen rulla seg i søla

Faste uttrykk

  • dra/trekkje ned i søla
    vanære (2 nokon eller noko;
    bringe skam over nokon eller noko
    • han trekkjer ordføraren ned i søla;
    • dei dreg verdiane våre ned i søla
Artikkelside

sokkel

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom italiensk, frå latin; samanheng med sokk

Tyding og bruk

  1. fotstykke på ein statue eller ei søyle
  2. synleg del av grunnmuren på ein bygning
  3. fotstykke under visse møblar
    Døme
    • kommoden finst både med sokkel og med føter
  4. Døme
    • olje frå norsk sokkel
Artikkelside

søylehelgen

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

om eldre forhold: kristen asket eller eremitt som sat på toppen av ei søyle (1, 1) (ofte frå eit eldre tempel) ein stor del av tida si
Døme
  • den mest kjende søylehelgenen er Simeon som sat 30 år på ei søyle;
  • det var mange søylehelgenar i den syriske audemarka
Artikkelside

stolpe 1

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt stolpi

Tyding og bruk

  1. (fastståande) stokk;
    påle, tjukk stong
    Døme
    • gjerdestolpe;
    • grindstolpe;
    • lyktestolpe;
    • telefonstolpe;
    • bruke berre impregnerte stolpar
    • målstong
      • skotet gjekk i stolpen og inn
    • loddrett stokk i bindingsverk
      • svalvegger av stavverk med dekorativt utforma stolpar på hjørna
  2. oppståande stykke, til dømes merke i ei uniformslue, søyle i eit diagram, loddrett strekfigur i stoff, hekle- eller strikkearbeid
    Døme
    • ei skjorte med stolpe i halsen
  3. (ledd som er ei) måleining i målband brukt på storfe
    Døme
    • ein stolpe er ¹⁄₃₂ av ei alen
Artikkelside

jonisk

adjektiv

Opphav

av gresk ionikos

Tyding og bruk

som gjeld eller stammar frå jonarar
Døme
  • jonisk stil

Faste uttrykk

Artikkelside

dorisk

adjektiv

Opphav

frå gresk; jamfør dorar

Tyding og bruk

som gjeld dorarane

Faste uttrykk

  • dorisk skala
    særskild gresk (fallande) toneskala
  • dorisk søyle
    enkel gresk søyletype utan basis (1)
  • dorisk toneart
    kyrkjetoneart med d som grunntone
Artikkelside

væskesøyle

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

søyle av væske (1 (til dømes i eit loddrett røyr)
Døme
  • eit termometer med væskesøyle
Artikkelside

vulst

substantiv hankjønn

Opphav

frå tysk ‘pute, valk’

Tyding og bruk

tjukk kant, til dømes på bil- og sykkeldekk, på stoppa møbel eller på fotstykket på ei søyle
Artikkelside

volutt

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom fransk og italiensk; frå latin volutus ‘ihoprulla’, av volvere ‘rulle, snu’

Tyding og bruk

i bygningskunst og treskurd: ornamentalt motiv forma som ei spiralforma samanrulling, til dømes på toppen av ei jonisk søyle
Artikkelside
Side 1 av 3