Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
35 treff

Nynorskordboka 35 oppslagsord

januar

substantiv hankjønn

Opphav

frå latin; etter namnet til den romerske guden for all byrjing Janus

Tyding og bruk

den første månaden i året;
forkorta jan.
Døme
  • dei første dagane i januar;
  • i januar månad;
  • vere fødd 10. januar 1999
Artikkelside

tre 3

verb

Opphav

lågtysk treden; av same rot som trø (3

Tyding og bruk

Faste uttrykk

  • tre attende
    seie frå seg;
    trekkje seg
    • leiaren trer attende før neste møte
  • tre av!
    i militæret: forlat geleddet!
  • tre fram
    • stige fram
      • tre fram frå dei bakre rekkjene
    • kome til syne;
      syne seg
      • det trer etter kvart fram eit tydeleg mønster
  • tre/trå i kraft
    ta til å gjelde;
    bli sett i verk
    • lova trer i kraft 1. januar
  • tre inn
    • gå inn
      • tre inn i rommet
    • i militæret: gå bort frå geleddet og inn i forlegninga
Artikkelside

vinter

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt vetr; jamfør dansk vinter

Tyding og bruk

  1. kaldaste og mørkaste tid av året;
    årstid mellom haust og vår (som i Noreg i alle høve femner om månadene desember, januar og februar)
    Døme
    • milde vintrar ved kysten;
    • det vart ein hard vinter;
    • han bur her i dalen om vinteren;
    • eg skal vere her vinteren over
  2. brukt for å oppgje alder: år (3, 2)
    Døme
    • han var 20 vintrar gammal
  3. i astronomi: tid frå vintersolkverv til vårjamdøgn
  4. i meteorologi: tidsrom da middeltemperaturen er lågare enn 0 °C

Faste uttrykk

  • både vinter og vår
    svært lang tid
  • i vinter
    vinteren ein er inne i (eller som nyleg har vore)
  • kong vinter
    vinteren
    • kong vinter heldt eit iskaldt grep på dalen
Artikkelside

strieskjorte, striskjorte

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

skjorte av strie
Døme
  • bestefar brukte strieskjorte og vadmålsbukse

Faste uttrykk

  • striskjorte og havrelefse
    kvardagsslit og kvardagskost (etter ferie og liknande)
    • i januar var det tilbake til striskjorte og havrelefse
Artikkelside

steinbukk

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

  1. dyr i geiteslekta, med store, tjukke horn, som finst i visse høgfjellsstrøk i Asia og Mellom-Europa;
    Capra ibex
  2. i astrologi: person som er fødd i stjerneteiknet Steinbukken (mellom 22. desember og 20. januar)
    Døme
    • steinbukkar er melankolske

Faste uttrykk

Artikkelside

kraft 1

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt kraptr, krǫptr; òg innverknad frå tysk

Tyding og bruk

  1. drag eller press på masse (2);
    påverknad som er årsak til endring
    Døme
    • magnetiske krefter
  2. Døme
    • elektrisk kraft
  3. Døme
    • samle krefter;
    • i si fulle kraft
  5. helse (1, 1), det å vere frisk
  6. i overført tyding: drivande, tiltøk, leiande person
    Døme
    • ei lokal kraft i kulturlivet;
    • leiande krefter
  7. Døme
    • sleppe til yngre krefter
  8. (løynd) faktor eller omstende som formar eller påverkar ei sak
    Døme
    • sterke krefter jobbar for å torpedere bruplanane
  9. overnaturleg evne, styrke
    Døme
    • ei hemmeleg kraft;
    • fylt av Guds kraft
  10. i lovmål: rettsverknad
    Døme
    • lov med tilbakeverkande kraft

Faste uttrykk

  • i kraft av
    • på grunn av;
      takk vere
      • i kraft av kvalitet og kompetanse
    • med heimel i
      • i kraft av lova
  • kome til krefter
    få igjen helse eller styrke etter sjukdom, strabasar og liknande
    • ho var på eit rehabiliteringssenter for å kome til krefter igjen
  • setje i kraft
    setje i verk
  • setje ut av kraft
    oppheve
  • tre/trå i kraft
    ta til å gjelde;
    bli sett i verk
    • lova trer i kraft 1. januar
Artikkelside

julemerke, jolemerke

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

  1. merke med julemotiv til å setje på postsendingar ved juletider
    Døme
    • setje både julemerke og frimerke på julekortet
  2. om eldre forhold: merke som på kvar av dei tolv juledagane (25. desember–5. januar) vart sette i vegg eller takbjelke for å vise vêret desse dagane, og som gav varsel om vêret dei tilsvarande tolv månadene i året;
    jamfør solemerke

Faste uttrykk

  • dersom ikkje alle julemerke slår feil
    etter alt å døme;
    sannsynlegvis
  • etter alle julemerke
    etter alt å døme;
    sannsynlegvis
Artikkelside

havrelefse

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

lefse (1) bakt av havremjøl

Faste uttrykk

  • striskjorte og havrelefse
    kvardagsslit og kvardagskost (etter ferie og liknande)
    • i januar var det tilbake til striskjorte og havrelefse
Artikkelside

vintermånad

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

kvar av dei månadene som vanlegvis blir rekna med til vinteren
Døme
  • vintermånadene desember, januar og februar
Artikkelside

striskjorte og havrelefse

Tyding og bruk

kvardagsslit og kvardagskost (etter ferie og liknande);
Døme
  • i januar var det tilbake til striskjorte og havrelefse
Artikkelside
Side 1 av 4