Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
35 treff

Nynorskordboka 35 oppslagsord

faktor

substantiv hankjønn

Uttale

fakˊtor, i fleirtal fakˊtorar eller  faktoˊrar

Opphav

av latin facere ‘gjere, lage’

Tyding og bruk

  1. i matematikk: kvart av to eller fleire tal eller uttrykk som blir multipliserte med kvarandre og gjev eit produkt
    Døme
    • 2 og 3 er faktorar av 6;
    • løyse opp eit tal i einskilde faktorar
  2. tilhøve som verkar inn;
    Døme
    • ein viktig faktor i vurderinga;
    • det er mange faktorar som spelar inn;
    • ein ukjend faktor;
    • sjukdomen har ein arveleg faktor
  3. leiar for trykkjeri
Artikkelside

omstende

substantiv inkjekjønn

Opphav

gjennom lågtysk; frå latin circumstantia

Tyding og bruk

  1. forhold, tilhøve;
    Døme
    • særlege omstende som gjev grunnlag for fritak
  2. Døme
    • under alle omstende
  3. vilkår i omgjevnadene
    Døme
    • leve under vanskelege ytre omstende

Faste uttrykk

  • formildande omstende
    tilhøve som fører til mildare straff eller dom
    • retten meiner at det er fleire formildande omstende i denne saka
  • i omstende
    gravid
  • skjerpande omstende
    tilhøve som fører til strengare straff
Artikkelside

kraft 1

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt kraptr, krǫptr; òg innverknad frå tysk

Tyding og bruk

  1. drag eller press på masse (2);
    påverknad som er årsak til endring
    Døme
    • magnetiske krefter
  2. Døme
    • elektrisk kraft
  3. Døme
    • samle krefter;
    • i si fulle kraft
  5. helse (1, 1), det å vere frisk
  6. i overført tyding: drivande, tiltøk, leiande person
    Døme
    • ei lokal kraft i kulturlivet;
    • leiande krefter
  7. Døme
    • sleppe til yngre krefter
  8. (løynd) faktor eller omstende som formar eller påverkar ei sak
    Døme
    • sterke krefter jobbar for å torpedere bruplanane
  9. overnaturleg evne, styrke
    Døme
    • ei hemmeleg kraft;
    • fylt av Guds kraft
  10. i lovmål: rettsverknad
    Døme
    • lov med tilbakeverkande kraft

Faste uttrykk

  • i kraft av
    • på grunn av;
      takk vere
      • i kraft av kvalitet og kompetanse
    • med heimel i
      • i kraft av lova
  • kome til krefter
    få igjen helse eller styrke etter sjukdom, strabasar og liknande
    • ho var på eit rehabiliteringssenter for å kome til krefter igjen
  • setje i kraft
    setje i verk
  • setje ut av kraft
    oppheve
  • tre/trå i kraft
    ta til å gjelde;
    bli sett i verk
    • lova trer i kraft 1. januar
Artikkelside

hovudsak

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

viktigaste sak, faktor, oppgåve eller liknande
Døme
  • hovudsaka er at alle kjem velberga fram

Faste uttrykk

  • i all hovudsak
    for det meste;
    stort sett
    • ungdomane er i all hovudsak kjekke og greie
Artikkelside

årsaksfaktor

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

tilhøve som medverkar til at noko hender eller oppstår;
jamfør faktor (2)
Døme
  • sigarettrøyking er ein årsaksfaktor ved lungekreft
Artikkelside

suksessfaktor

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

tilhøve som gjer at noko lykkast;
jamfør faktor (2)
Døme
  • heilskapstenkinga i planlegginga har vore ein suksessfaktor
Artikkelside

stressfaktor

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

omstende som skaper stress (1);
jamfør faktor (2)
Døme
  • smale vegar og stor trafikk kan vere ein stressfaktor
Artikkelside

parameter

substantiv hankjønn

Opphav

jamfør para- og meter (1

Tyding og bruk

  1. i matematikk, fysikk og IT: eining som blir rekna som ein konstant, men som kan bli gjeven ulik verdi i ulike samanhengar
  2. i overført tyding: faktor (2) eller storleik som kan variere i ulike samanhengar
    Døme
    • hjartefunksjonen er ein viktig parameter;
    • kvalitet og pris er viktige parametrar når folk kjøper frukt
Artikkelside

marknadsmekanisme

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

faktor som verkar inn på omfanget av kjøp og sal
Artikkelside

katalysator

substantiv hankjønn

Uttale

katalysaˊtor, i fleirtal katalysaˊtorar eller  katalysatoˊrar

Opphav

nylaging av katalyse

Tyding og bruk

  1. stoff som har evne til å setje fart i eller seinke kjemiske reaksjonar utan at det sjølv blir forbrukt;
    jamfør inhibitor
  2. i overført tyding: utløysande faktor, drivkraft
    Døme
    • krisa vart ein katalysator for nye krefter
  3. i motor: system som reinsar avgassane i bilmotorar og liknande ved katalyse
    Døme
    • katalysator i bil har vore påbode sidan 1989
Artikkelside
Side 1 av 4