Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 104 oppslagsord

takk 1

substantiv hankjønn eller hokjønn

Opphav

norrønt þǫkk f

Tyding og bruk

  1. kjensle av skyldnad, velvilje andsynes nokon som har gjort ein ei teneste eller synt velvilje;
  2. teikn på, uttrykk for takk (1, 1) i skrift eller tale;
    ofte med funksjon som utropsord
    Døme
    • (ha) takk for hjelpa!
    • vere takk skuldig;
    • så takk! – det klarer seg
  3. teikn på takk (1, 1) i form av handling, løn, påskjøning
    Døme
    • ei gåve til takk

Faste uttrykk

  • da skal du ha takk
    òg i overført tyding som uttrykk for negativ overrasking: da eller no er det gjort;
    det finst ingen veg tilbake
  • dette er takken
    dette var ikkje løn som fortent
  • ta til takke med
    gammal genitiv: nøye seg med
  • takk vere
    på grunn av
Artikkelside

takk 2

substantiv hankjønn

Opphav

jamfør tysk Zacke; same opphav som tagg (1

Tyding og bruk

spist framspring
Artikkelside

takk 3

interjeksjon

Opphav

lydord

Tyding og bruk

jamfør tikk (3;
i uttrykk
Døme
  • tikk takk
Artikkelside

takke 2

takka

verb

Opphav

norrønt þakka

Tyding og bruk

  1. uttrykkje takk
    Døme
    • takke for gåva
  2. vere takksam (trass alt);
    heller vilje ha
    Døme
    • berre ta imot og takke til;
    • takke meg til den gamle ordninga
  3. skulde, gje ansvaret for
    Døme
    • det er mora å takke at ho er slik;
    • det gjekk godt, takka vere bilbeltet;
    • takke fanden for det! – skulle berre mangle!
    • eg har berre meg sjølv å takke

Faste uttrykk

  • takke for seg
    seie takk (og gå)
  • takke ja
    ta imot
Artikkelside

takke 3

takka

verb

Opphav

frå tysk abdanken ‘takke av’

Tyding og bruk

i uttrykk:

Faste uttrykk

  • takke av
    trekkje seg tilbake, ta avskil
Artikkelside

mange

adjektiv

Opphav

fleirtal av mang ein

Tyding og bruk

  1. talrike, atskillege, ikkje få
    Døme
    • mange stader;
    • mange gonger;
    • for mange år sidan;
    • mange slag av bær og frukt
  2. brukt som substantiv, særleg om personar
    Døme
    • mange av dei kom ikkje;
    • det er mange som har ferie no

Faste uttrykk

  • mange om beinet
    mange som kappast om eit gode
  • mange slags
    av eller med fleire ulike slag
    • på mange slags vis;
    • mange slags frukt er til sals
  • mange takk
    brukt for å uttrykkje at ein er svært takksam
Artikkelside

flette 1

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt flétta; samanheng med flette (4

Tyding og bruk

noko som er fletta (4, særleg hår
Døme
  • ho har lange fletter

Faste uttrykk

  • ... fletta av nokon/noko
    gjere noko mykje betre eller meir intenst enn andre
    • bandet speler fletta av dei fleste;
    • ho køyrde fletta av konkurrentane;
    • dei irriterte fletta av meg
  • gå rett i fletta
    • om alkohol: verke raskt
      • boblene gjekk rett i fletta på meg;
      • tilset du sprit i gløggen, går han rett i fletta
    • påverke sterkt
      • låten gikk rett i fletta på tv-sjåarane;
      • til takk fekk han eit smil som gjekk rett i fletta
  • koste fletta
    vere svært dyrt
    • desse mikrofonane kostar fletta;
    • slå eit slag for bryllaup som ikkje kostar fletta
  • vill i fletta
    opprømt, øsen
    • katten spann bortover golvet, heilt vill i fletta;
    • dei dansa så dommaren vart heilt vill i fletta
Artikkelside

samvære, samvær

substantiv inkjekjønn

Opphav

jamfør norrønt samvera

Tyding og bruk

  1. det å vere saman;
    lag, selskap
    Døme
    • sosialt samvære;
    • hyggjeleg samvære;
    • takk for samværet!
  2. i jus: det at eit barn og den forelderen som barnet ikkje bur i lag med, er saman til avtalte tider
Artikkelside

same 3

determinativ demonstrativ

Opphav

norrønt sami

Tyding og bruk

  1. som er identisk med noko som er nemnt eller som ein kan tenkje seg til
    Døme
    • den same jenta som eg såg i går;
    • det hende same året;
    • dei var av same slaget;
    • gjere noko på same måten
    • brukt som substantiv:
      • gjere det same om att;
      • takk, det same!
  2. som er som før;
    Døme
    • du er same jenta;
    • verda er den same overalt;
    • stoda var den same
  3. som ein har, nyttar eller gjer saman;
    Døme
    • bu under same tak;
    • dei skal same veg
  4. om tid: brukt for å uttrykkje at noko hender samstundes
    Døme
    • i same stunda;
    • på same tid

Faste uttrykk

  • gå for det same
    ikkje gjere noko frå eller til
  • i det same
    i same augeblinken;
    samtidig
    • i det same kom ein gut springande
  • med det same
    med éin gong;
    straks
  • sin same
    på same vis;
    uendra
    • alt gjekk sitt same her heime
  • vere det same
    ikkje ha noko å seie;
    kome ut på eitt
Artikkelside

sann 2

adverb

Opphav

av sann (1

Tyding og bruk

brukt som ei slags stadfesting og liknande etter ei utsegn
Døme
  • det er ikkje så greitt sann;
  • akk ja sann!
  • nei takk sann
Artikkelside
Side 1 av 11