Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 39 oppslagsord

nasjonal

adjektiv

Opphav

frå mellomalderlatin

Tyding og bruk

som gjeld ein nasjon (2);
innanlandsk;
til skilnad frå internasjonal, lokal (2, 1) eller regional
Døme
- nasjonal styring av oljeutvinninga;
- både på det lokale og det nasjonale planet
som høyrer til eller er særmerkt for eit folk
Døme
- ein nasjonal kultur;
- nasjonale minoritetar
patriotisk
Døme
- ei nasjonal haldning

Artikkelside

quisling

substantiv hankjønn

Uttale

kvisˋling

Opphav

etter Vidkun Quisling, norsk fascist og regjeringssjef som samarbeidde med den tyske okkupasjonsmakta 1940–1945

Tyding og bruk

til 1945: tilhengjar av Vidkun Quisling eller partiet hans, Nasjonal Samling 1933–1945
frå 1940: person som støttar ei okkupasjonsmakt eller ein fiende av landet sitt;
landssvikar, forrædar

Artikkelside

grunnorganisasjon

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

lokal organisasjon som er del av ein større, ofte nasjonal, samskipnad

Artikkelside

ånd

substantiv hokjønn

Opphav

truleg etter dansk, norrønt ǫnd ‘ande, pust, sjel, liv’, seinare òg innverknad frå tysk Geist, fransk esprit; samanheng med ande ( tyding ‘sjel’ etter innverknad frå kristendomen og latin spiritus

Tyding og bruk

ulekamleg, indre del av ein person;
sjel (2)
Døme
- far, i dine hender gjev eg mi ånd – Luk 23,46
- høgare medvits- og tankeliv eller andre sjelelege eigenskapar som lyftar mennesket over det dyriske eller materielle;
  sjel (1);
  sinn (1
  det er ånd som skal styre land og folk;
  oppøving for ånd og kropp;
  leggje meir ånd og personlegdom inn i undervisninga
menneske med særleg tanke på den ånd (1) som særmerkjer det;
personlegdom
Døme
- dei store åndene i gamletida;
- vere den leiande ånda i noko
menneskesjel som noko uavhengig av kroppen;
attergangar, spøkjelse
Døme
- han for att og fram som ei fredlaus ånd
- òg: genius, fylgje (1
  verjeånd
overnaturleg, ulekamleg vesen;
demon
Døme
- vonde ånder;
- mane ånder;
- forsvinne som ei ånd i ein fillehaug – fort og lydlaust
inspirasjon
Døme
- få ånda over seg
idéinnhald, grunnprinsipp;
grunntanke
Døme
- ånda i kristendomen;
- ånda i historieverket til Sars;
- vilkåra må ikkje stå i strid med ånda i traktaten
stemning (2;
huglynne, sinnelag, innstilling, (livs)oppfatning
Døme
- det er så god ånd i den heimen;
- det rådde ei god ånd mellom dei;
- vise god nasjonal ånd;
- dette er ikkje i Bjørnsons ånd;
- ånda frå 1814
i uttrykk:
Døme
- gje opp, sleppe ånda – døy; jamfør ande (1, 1)

Faste uttrykk

tenande ånder
tenestevillige hjelparar eller tenarar

Artikkelside

meisterskap

substantiv hankjønn eller inkjekjønn

Tyding og bruk

eineståande dugleik
Døme
- arbeidet er utført med stor meisterskap
større nasjonal eller internasjonal idrettstevling
Døme
- ein nordisk meisterskap;
- vinne meisterskapen to år på rad
- - noregsmeisterskap
  - verdsmeisterskap
siger
Døme
- ha tre olympiske meisterskapar

Artikkelside

identitet

substantiv hankjønn

Opphav

av seinlatin identitas; av latin idem

Tyding og bruk

det å vere identisk;
fullstendig likskap
Døme
- fastslå identitet mellom to omgrep
sum av element som gjev eit individ, eit samfunn eller liknande individualitet;
eg-medvit
Døme
- søking etter eigen identitet;
- nasjonal identitet
namn, stilling og liknande til ein person
Døme
- fastslå identiteten til den døde