Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 59 oppslagsord

partikularisme

substantiv hankjønn

Opphav

frå fransk; jamfør partikulær

Tyding og bruk

det å hevde eigne interesser på kostnad av omsyn til fellesskapen;

sjølvhevding

Døme

vi ottast at vi går inn i ei tid med partikularisme

Artikkelside

falle

falla

verb

Opphav

norrønt falla

Tyding og bruk

kome eller vere i rørsle nedetter
Døme
- lauvet fell;
- tårene fall;
- la ankeret falle;
- håret fell av
dette over ende;
velte (3, 2)
Døme
- falle over ende;
- falle på kne;
- falle og slå seg;
- falle i knas
bli oppheva;
bli oppgjeven
Døme
- ordninga fell bort;
- la gamle prinsipp falle bort
bli erobra, overvunnen, styrta eller vraka;
li nederlag
Døme
- byen fall;
- regjeringa fall;
- framlegget fall mot fire stemmer
døy (1)
Døme
- falle i krigen
gå ned;
minke (1)
Døme
- temperaturen fell;
- prisane har falle det siste året;
- fallande kurve
treffe;
kome
Døme
- vinden fell sørleg;
- saka fell inn under § 5;
- 17. mai fell på ein måndag;
- ansvaret fell på meg;
- falle i klørne på nokon;
- falle i unåde;
- falle i tankar;
- falle i auga;
- natta fell på;
- det fall ro over han;
- det fall mange lovord om jubilanten;
- dommen fell neste veke
forme seg;
passe (5, 1)
Døme
- skaftet fell godt i handa;
- kjolen fell fint;
- falle i smak
verke, vere eller bli
Døme
- arbeidet fell lett for henne;
- det fell naturleg å ta opp saka no;
- tida fall lang

Faste uttrykk

fallande måne
måne i ne
falle av
bli liggjande etter;
dabbe av, til dømes i eit løp
falle for
bli svært interessert i;
forelske seg i
falle frå
- døy
- forlate, svikte;
  slutte
falle gjennom
ikkje kunne hevde seg;
mislykkast
falle i fisk
mislykkast
falle i god jord
bli godt motteken, verke godt
falle i synd
gjere noko umoralsk;
synde
falle mellom to stolar
passe til verken det eine eller det andre
falle nokon i ryggen
gå til åtak på nokon bakfrå;
svike
falle nokon inn
kome nokon i tankane
falle på steingrunn
vere utan verknad;
ikkje finne grobotn
bodskapen fall på steingrunn
falle til jorda
bli utan verknad;
mislykkast
falle ut
forsvinne
eit ord har falle ut av teksten;
tanna fall ut
som det fell seg
etter som det høver eller treffer seg
stå og falle med
vere heilt avhengig av

Artikkelside

fristil

substantiv hankjønn

Opphav

tyding 2 av engelsk freestyle; av fri (

Tyding og bruk

skulestil som ikkje er bunden til ein viss tekst
samnemning for disiplinar innan idrett med færre reglar og meir valfridom enn i liknande disiplinar, til dømes innan skisport, symjing og bryting
Døme
- løparar som kan hevde seg på 15 kilometer fristil;
- bryting i fristil

Artikkelside

mylne

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt mylna, frå seinlatin molina, av latin mola ‘møllestein’; samanheng med male

Tyding og bruk

(fabrikk)anlegg der ein knuser eller mel noko, særleg korn;
kvern (2), mølle (1)
- - papirmylne
  - valsemylne
maskin som lagar om ei form for arbeid eller energi til ei anna form
- - trømylne
  - vindmylne
slags brettspel;
mil (2, 1)

Faste uttrykk

få vatn på mylna
få stadfesta meininga si og derfor kunne hevde ho enda ivrigare enn før;
bli ivrig

Artikkelside

få vatn på mylna

Tyding og bruk

få stadfesta meininga si og derfor kunne hevde ho enda ivrigare enn før;

bli ivrig;

Sjå: mylne

Artikkelside

meine

meina

verb

Opphav

norrønt meina; frå lågtysk

Tyding og bruk

ha i tankane;
tenkje på;
sikte til
Døme
- pengane var meinte som ei gåve;
- kva meiner du med det?
- eg skjønar ikkje kva du meiner
føle eller tenkje inst inne
Døme
- det var ikkje så gale meint som det var sagt;
- seie det ein meiner;
- meine alvor;
- meine det godt;
- det var sikkert godt meint
tru, synast
Døme
- eg meiner eg såg det i avisa i går;
- meine seg snytt;
- ho visste ikkje kva ho skulle meine om den saka
brukt for å framheve noko som eit faktum
Døme
- ja, det skulle eg meine!

Faste uttrykk

meine på
hevde, påstå;
ha til siktemål
han meinte på å dra

Artikkelside

meine på

Tyding og bruk

hevde, påstå;

ha til siktemål;

Sjå: meine

Døme

han meinte på å dra

Artikkelside

hovud

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt hǫfuð

Tyding og bruk

kroppsdel over eller framfor halsen på menneske og dyr, med hjerne, sanseorgan, munn og opning for luftvegane
Døme
- få ein stein i hovudet;
- ha vondt i hovudet;
- han fall og slo seg i hovudet;
- eit troll med tre hovud
person, individ
Døme
- betale skatt per hovud;
- viss vi deler utlegga likt, blir det 200 kroner per hovud
- - hengjehovud
  - overhovud
  - rotehovud
åndsevne, forstand (1);
hug (1, 1);
tankar (1
Døme
- ha hovudet fullt av planar;
- dette er ikkje etter mitt hovud;
- fordreie hovudet på nokon;
- det er berre sport som står i hovudet på dei;
- kunne noko i hovudet
øvre del av noko eller noko med form som kan likne på eit hovud (1)
Døme
- ei pipe med utskore hovud
- - blomkålhovud
  - brevhovud
  - kålhovud
  - rivehovud
  - spikarhovud

Faste uttrykk

bli raud i hovudet
hisse seg opp
bruke hovudet
tenkje klokt
no må du bruke hovudet her
bry hovudet sitt med noko
spekulere eller gruble på noko vanskeleg
dette treng du ikkje bry hovudet ditt med
bøye hovudet
syne teikn på audmjukskap, skam eller sorg
følgje sitt eige hovud
ikkje bry seg om råd frå andre
få noko inn i hovudet på nokon
få nokon til å forstå eller lære noko
læraren prøvde å få pensumet inn i hovudet på elevane
gjere eit hovud kortare
avrette ved å hogge hovudet av
gå på hovudet
falle framover
gå til hovudet på
- bli ør eller rusa
  vinen gjekk rett til hovudet på meg
- bli overmodig
  suksessen gjekk til hovudet på henne
ha eit godt hovud
vere intelligent
ho har eit godt hovud
ha stort hovud og lite vit
vere dum
ha tak over hovudet
ha husrom
ha/halde hovudet over vatnet
greie seg så vidt
det er så vidt verksemda held hovudet over vatnet utan driftstilskot
halde hovudet høgt
vise teikn på sjølvkjensle eller stoltheit
halde hovudet kaldt
tenkje klart eller bevare dømekrafta, særleg i ein vanskeleg situasjon
henge med hovudet
vere motlaus eller nedtrykt
hol i hovudet
dumt, vanvettig;
bort i natta
klø seg i hovudet
syne teikn på rådville
klø seg i hovudet over situasjonen
krevje hovudet til nokon på eit fat
(etter Matt 14,8 f. og Mark 6,25 f.) krevje at nokon blir avretta;
krevje at nokon blir ofra som syndebukk
la hovuda rulle
- avrette i mengd
- nådelaust avsetje eller døme leiande personar
leggje hovudet i bløyt
tenkje hardt
lyst hovud
flink og intelligent person
han er det lyse hovudet i klassa
med hovudet i hendene
initiativlaus;
utan å gjere noko
med hovudet under armen
utan å tenkje;
ikkje bruke hovudet
med lyfta hovud
med stoltheit;
med sjølvtillit
miste hovudet
miste fatninga;
bli rådvill
han mistar hovudet når han blir stressa
over hovudet på nokon
- liggje på for høgt nivå for målgruppa
  brøkrekning gjekk over hovudet på elevane
- ta ei avgjerd utan å rådspørje eller varsle den det gjeld
  avgjerda blei teken over hovudet på dei tilsette
rekne i hovudet
rekne i tankane, utan nedskrivne tal
riste på hovudet
syne teikn på nekting, vonløyse eller at ein er oppgjeven
setje seg noko i hovudet
bestemme seg for å gjennomføre noko;
få ein fiks idé som ein ikkje vil endre på
setje/stille saka på hovudet
snu opp ned på eller framstille ei sak stikk imot dei faktiske tilhøva
stange/renne hovudet mot veggen
møte uovervinnelege hindringar
stikke hovuda saman
leggje hemmelege planar eller liknande
stikke hovudet fram
våge å vise seg eller hevde seg
ho har fleire gonger stukke hovudet fram i avisdebatten
stikke hovudet i sanden
ikkje vilje sjå ubehagelege sanningar i auga
stå på hovudet
- stå opp ned
- vere endevend eller i vill uorden
  vi må rydde, heile kjøkenet står på hovudet
ta seg vatn over hovudet
ta på seg noko ein ikkje greier
vekse ein over hovudet
vinne over ein;
ta makta frå ein
alle arbeidsoppgåvene veks meg over hovudet

Artikkelside

stikke hovudet fram

Tyding og bruk

våge å vise seg eller hevde seg;

Sjå: hovud

Døme

ho har fleire gonger stukke hovudet fram i avisdebatten

Artikkelside

haldepunkt

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

faktum, opplysning, tanke eller liknande som ein kan stø seg til og byggje på

Døme

ha eit fast haldepunkt i livet;
han hadde ikkje noko haldepunkt for å kunne hevde dette

Artikkelside

Side 2 av 6

Resultat per side: