Avansert søk

Bokmålsordboka 0 oppslagsord

Nynorskordboka 134 oppslagsord

horn

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt horn

Tyding og bruk

utvokster av keratin på hovudet hos visse hovdyr
Døme
- kyr kan ha horn;
- oksen tok han på horna og slengde han bortover
- - elghorn
  - kuhorn
hardvoren substans som horn (1) er laga av;
keratin
Døme
- knappar av horn;
- vere hardt som horn
gjenstand laga av horn av ku eller liknande
Døme
- blåse i horn;
- drikke av hornet
- - drikkehorn
  - kruthorn
ting som liknar eller opphavleg likna horn (1)
- - bilhorn
  - posthorn
  - signalhorn
blåseinstrument av messing med traktforma opning
Døme
- han spelar horn i korpset
- - althorn
  - valthorn
lite, krumt bakverk med spiss i båe endane
Døme
- vi åt horn med ost til kvelds
brukt i stadnamn: form i landskap som stikk ut eller liknar eit horn
Døme
- Romsdalshornet er ein av dei mest populære toppane i Noreg;
- segle rundt Kapp Horn;
- landa på Afrikas Horn

Faste uttrykk

engelsk horn
treblåseinstrument som liknar obo, men er stemt ein kvint lågare enn ein vanleg obo
få horn
bli bedregen av nokon
ha eit horn i sida til
bere nag til nokon
hornet på veggen
brukt om situasjon der den eldste, ofte i ei organisasjon, prøver å påverke med dei gammaldagse meiningane sine;
jamfør sjuande far i huset
vi skal sleppe å høyre så mykje frå han som heng i hornet på veggen
renne/stange horna av seg
ha ein vill og energisk periode for sidan å falle til ro
ho må få stange horna av seg medan ho er ung;
stormen har rent horna av seg
setje horn på
vere utru (2 mot
ta tyren/oksen ved horna
gå rett på vanskane
trekkje horna til seg
slutte å vise motvilje

rive med seg

Tyding og bruk

Sjå: rive

trekkje med seg
Døme
- flaumen riv med seg huset
fengje, engasjere
Døme
- musikaren reiv med seg publikum

rive 3

riva

verb

Opphav

norrønt rífa og hrífa

Tyding og bruk

slite i to eller fleire bitar;
få flengje;
flerre, spjerre
Døme
- rive sund noko;
- hunden reiv sauen i hel;
- rive seg opp på piggtråden
gni sund;
skrape (2, 1), raspe (2, 1)
Døme
- rive ost
1. brukt som adjektiv:
  rivne gulrøter
gni, ripe (3
Døme
- rive av ei fyrstikk
herje, svi
Døme
- gikta riv og slit i kroppen;
- brennevinet reiv i halsen
rykkje, slite
Døme
- rive seg i håret;
- rive av seg kleda;
- rive nokon over ende
raske (1, skrape (2
bryte ned, rasere, jamne med jorda
Døme
- rive eit hus;
- rive ned og øydeleggje
velte, dytte ned
Døme
- rive eit hinder;
- høgdehopparen reiv i første forsøk

Faste uttrykk

bli riven bort/vekk
- døy brått og uventa;
  omkome
  han vart riven bort i ei ulykke
- forsvinne frå marknaden
  alle billettane vart rivne bort
få riven pels
kome uheldig frå noko
rive av seg
fortelje (til dømes ein vits) på ståande fot
rive frå seg
gjere seg fort ferdig
dei riv frå seg arbeidet
rive i nasen
lukte skarpt
lukta av mugg riv i nasen;
ei skarp lukt av sprit reiv han i nasen
rive kjeft
krangle, skjelle (for moro skuld), skråle
rive med seg
- trekkje med seg
  flaumen riv med seg huset
- fengje, engasjere
  musikaren reiv med seg publikum
rive med
gjere oppglødd
musikken riv folk med
rive opp
- opne brått og hardhendt
  han reiv opp døra
- rippe opp
  rive opp eit sår
rive seg laus
frigjere seg frå
rive til seg
skaffe seg, leggje under seg

respirere

respirera

verb

Opphav

frå latin, av re- og spirare ‘puste’

Tyding og bruk

trekkje pusten;

ande, puste

prosenttrekk

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

(det å trekkje) skatt etter ein viss trekkprosent;

jamfør tabelltrekk

tråd

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt þráðr; samanheng med dreie

Tyding og bruk

svært tynn snor av (tvinna) tekstil, av kunstfiber eller av anna materiale;
trådforma tåg, fiber eller liknande
Døme
- sy med nål og tråd;
- træ i tråden
- - bektråd
  - nervetråd
  - nylontråd
  - ståltråd
  - ulltråd
samanheng, samsvar;
jamfør raud
Døme
- eg finn ingen tråd i framstillinga;
- gå som ein raud tråd gjennom boka

Faste uttrykk

henge i ein tynn tråd
om tiltak, prosjekt eller liknande: berre så vidt kunne bergast
i tråd med
falle, vere i tråd med (reglane, vedtaket, synspunkta) – samsvare med
knute på tråden
usemje mellom vener, kjærastar, partnarar eller liknande;
mellombels uvenskap
det er knute på tråden mellom familiane;
diplomatiske knutar på tråden
lett på tråden
erotisk lauslynt
miste tråden
kome ut av samanhengen, gå surr
på tråden
i andre enden i ein telefonsamtale
samle trådane i ei hand
dirigere alle ledda i ei verksemd e l
slå på tråden
ringje opp, telefonere
ta opp att tråden
halde fram med hovudemnet i eit foredrag e l etter eit sidesprang
trekkje i trådane
dirigere noko utan å ha ein synleg framskoten plass
trekkje tråd
lage, forme metalltråd i ymse dimensjonar
utan ein tråd
heilt naken

feige

feiga

verb

Opphav

Tyding og bruk

te seg feigt eller unnvikande

Døme

feige unna ansvaret

Faste uttrykk

feige ut
la vere å gjere noko (på grunn av feigskap);
trekkje seg
ho feigar ikkje ut i alpinbakkane

feige ut

Tyding og bruk

la vere å gjere noko (på grunn av feigskap);

trekkje seg;

Sjå: feige

Døme

ho feigar ikkje ut i alpinbakkane

lufte seg

Tyding og bruk

Sjå: lufte

trekkje frisk luft
reise (langt) vekk og få nye inntrykk

lufte

lufta

verb

Opphav

Tyding og bruk

sleppe inn frisk luft i eit rom;
ventilere (1);
setje noko i frisk luft
Døme
- lufte i rommet;
- lufte ut matosen;
- lufte seg;
- lufte sengekleda;
- lufte vin
gå tur med;
mosjonere
Døme
- lufte hunden
gje uttrykk eller utløp for
Døme
- lufte irritasjonen sin
nemne, slå frampå om
Døme
- lufte ein tanke for nokon
gje frå seg lukt, lukte (2)
Døme
- det luftar vondt

Faste uttrykk

lufte seg
- trekkje frisk luft
- reise (langt) vekk og få nye inntrykk
lufte ut
- skifte ut lufta i eit lokale, oftast ved å opne vindauga
- bli kvitt gamle meiningar og synsmåtar som har stengt for nye tankar og idear

Side 2 av 14

Resultat per side: